نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حامد ظریف‌کتابی ¹
• امرعلی شاهمرادی ²
• مجید دشتی ³
• اصغر پاریاب ⁴
• غلامرضا حسینی‌بمرود ⁵
• صدیقه زارع کیا ⁶

¹ مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

² استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ دانشجوی دکترای تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴ کارشناس گیاه‌شناسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

⁵ - کارشناس گیاه‌شناسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

⁶ کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

گیاه مرتعیKunth.Melica persica گونه‌ای پایا از خانواده گرامینه (Poaceae) با دامنه سازگاری نسبتاً وسیع است که آنرا به­عنوان یکی ازگیاهان مهم مرتعی به‌ویژه در امر حفاظت خاک مطرح می‌سازد. این گیاه بومی ایران است و عمدتاً در دو منطقه رویشی ایران- تورانی و خزری رویش دارد. برای مطالعه آت‌اکولوژی این گونه ابتدا رویشگاههای آن در منطقه خراسان (شامل سه استان خراسان فعلی) شناسایی گردید و خصوصیات رویشگاهی (اقلیم، توپوگرافی و خاک) در چند سایت بررسی شد. سپس نحوه زادآوری، فنولوژی، تراکم، پوشش تاجی، سیستم ریشه و ترکیبات شیمیایی علوفه این گونه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج بدست­آمده حکایت از پراکنش نسبتاً وسیع این گونه از شمال تا جنوب خراسان در بیشتر دامنه‌های سنگلاخی در دامنه ارتفاعی2900-900 متر داشت به طوری که این گیاه در تمام جهات جغرافیایی و شیب 12 تا 89 درصد دیده می‌شود. رویشگاه‌های ملیکا عمدتاً در سه اقلیم نیمه­خشک فراسرد، مدیترانه‌ای فراسرد و نیمه­خشک سرد حضور دارند. متوسط درجه حرارت سالانه در این رویشگاه‌ها از حداقل 5 تا 15 درجه سانتی­گراد و میانگین بارندگی آنها از 125 تا 600 میلی­متر متغیر است. این گیاه خاک‌های دارای بافت لوم سنگریزه‌ای، لوم سیلت سنگریزه‌ای و لوم شنی سنگریزه‌ای، با اسیدیته 8-7 و هدایت الکتریکی 5/1- 5/0 دسی زیمنس بر متر که از زهکشی خوبی برخوردار هستند، ترجیح می‌دهد. زمینهای سنگلاخی و به­ویژه شیلهای واریزه‌ای و سنگهای آهکی و آذرین حد واسط بستر اصلی استقرار ملیکا هستند. رشد رویشی این گیاه از اواخر اسفندماه آغاز می‌گردد و تا اواخر اردیبهشت­ماه ادامه می‌یابد. به توجه به ارتفاع منطقه، از اواسط اردیبهشت ماه تا اوایل خردادماه وارد مرحله خوشه‌دهی می‌شود، از اوایل تا اواسط خرداد ماه بذرها شیری شده و حدود 20 روز بعد ریزش بذرها شروع می‌شود. نتایج همچنین نشان داد مدت زمان نگهداری (5 سال نگهداری در شرایط محیط) تأثیر معنی‌داری بر قوه نامیه بذر نداشت. به طوری که زادآوری این گونه در طبیعت عمدتاً توسط بذر صورت می‌گیرد. بنابراین نتایج حاصل از تجزیه ترکیبات شیمیایی علوفه نشان داد که این گونه دارای 6/21 درصد و 1/8 درصد پروتئین به­ترتیب در مرحله رویشی و گلدهی می‌باشد.
 

کلیدواژه‌ها

• آت‌اکولوژی
• Melica persica
• منطقه خراسان

عنوان مقاله [English]

Autecology of Melica persica Kunth. in Khorasan region

نویسندگان [English]

• Hamed Zarif Ketabi ¹
• Amr ali Shahmoradi ²
• Majid Dashti ³
• Asghar Paryab ⁴
• Gholam reza Hosseini-Bamrood ⁵
• Sadegheh Zarekia ⁶

چکیده [English]

Melica persica is a perennial grass from Poaceae family with a partly wide adaptability which makes it an important range plant species, especially for soil conservation. It is native to Iran and mostly grows in Irano-Torani and Hirkani regions. To study autecology of Melica persica, its habitats in Khorasan region were identified and habitat characteristics including climate, topography and soil were investigated in several sites. Afterwards, regeneration, phenology, density, canopy cover, root system and chemical compositon of forage were also studied. The results indicated that distribution of M. persica was partlywidefrom north to south of khorasan region and especially in rocky foothills (altitude 900-2900 m). It was laso seen in all geographic aspects and a slope of 12-89 percent. M. persica habitats are mainly located in 3 climates of very cold semi-arid, very cold mediterranean and cold semi-arid. Mean annual temperature and precipitation of M. persica habitats differ from 5-15 degrees centigrade and 125-600 mm, respectively. This plant prefers well-drainaged soils of gravelly loam, gravelly silty loam and gravelly sandy loam texture. Optimal pH and EC are 7 to 8 and 0.5-1.5 ds/m respectively. Rocky soils and specially sheil, volcanic and lime stones are the main bed for its establishment. Vegetative growth of this plant starts from mid March and continues to mid May. Depending on altitude, heading stage starts from early May to late May. During late May to early June seeds are at milk stage and seed dissemination happens 20 days later. Results also showed that the effect of seed storage period on seed viability was non-significant. Plant natural regeneration is mainly via seed. Forage chemical composition analysis showed a protein of 21.6 and 8.1 % in vegetative and flowering stages respectively.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Autecology
• Melica persica
• Khorasan region