نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جمال حسنی ¹
• امرعلی شاهمرادی ²

¹ عضو هیئت علمی مر‌‌کز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان

² عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

یکی از گونه های ارزشمند جنس جاشیر(prangos) در استان کردستان، گونة P. ferulacea است که در سطح وسیعی از مراتع رویش دارد. این تحقیق با هدف بررسی بوم شناختی فردی این گونه از سال 1380 تا 1383 ، در چهار رویشگاه شیان و آریز (سنندج)، خان(بانه) و درکی (مریوان) در استان کردستان انجام شد. برای انجام این تحقیق با استفاده از نقشه های توپوگرافی مقیاس 50000 :1 کردستان محدودة رویشگاهها و وضعیت فیزیوگرافی رویشگاههای مورد بررسی تعیین گردید. ارزیابی شاخصهای پوشش تاجی، تراکم و زادآوری جاشیر و گیاهان همراه، در پلاتهای مربع شکل 2×2 متر در راستای خطوط ترانسکت انجام شد. فنولوژی گیاه در هر رویشگاه تعیین و ارزش رجحانی گیاه نیز در مراحل مختلف رشد توسط دامهای موجود در منطقه بررسی گردید. مطالعة خاک شناسی رویشگاهها با حفر پروفیل و ارسال نمونة خاک به آزمایشگاه انجام و برای بررسی سیستم ریشه، نیز 4 گیاه کامل از خاک خارج و خصوصیات ریشه ارزیابی گردید. برای بررسی وزن هزاردانه، فصل کاشت و عمق کاشت، مقداری بذر جمع آوری و در فصل بهار و پاییز در عمقهای 2، 4، 6، 8 و10 سانتیمتر کاشت گردید. نتایج نشان داد، این گونه در شیبهای شمال و شمال غربی مناطق کوهستانی و در دامنة ارتفاعی 1800 تا 2900 متر از سطح دریا استقرار دارد. رویشگاههای مختلف از نظر پوشش تاجی تفاوت معنی‌دار با هم نداشتند، ولی از نظر تراکم و میزان زادآوری متفاوت بودند. بالاترین تراکم  گیاه با تعداد 7/16 پایه در رویشگاه درکی (مریوان) و کمترین تراکم 5/6 پایه در 4 مترمربع در آریز (سنندج) ثبت شد. وزن هزار دانة بذر 212 گرم بود، رویشگاه شیان (سنندج) با میانگین 1/3 کمترین و درکی (مریوان) با میانگین 3/13 نهال در 4 مترمربع بیشترین میزان زادآوری را به خود اختصاص دادند. مراحل فنولوژی گیاه در همة رویشگاهها نسبتاً یکسان و از اوایل فروردین رشد گیاه آغاز و در اواسط مردادماه خاتمه می‌یابد. بررسی ارزش رحجانی گیاه نشان داد که در هیچ یک از مراحل رشد، دام  از این گونه استفاده نمی‌کند و فقط به صورت علوفة خشک زمستانه از آن استفاده می‌شود. کاشت بذر این گونه در فصل پاییز و در عمق 4 سانتیمتر، موفقیت بیشتری دارد.
 

کلیدواژه‌ها

• آت اکولوژی
• جاشیر
• فنولوژی
• استان کردستان

عنوان مقاله [English]

Autecology of Prangos ferulacea in kurdistan province

نویسندگان [English]

• Jamal Hasani ¹
• Amrali Shahmoradi ²

چکیده [English]

Autecology's studies on plant are conducted to investigate about the relationships between a particular plant and other components of ecosystem. Ecological knowledge about range plant species are essential for rehabilitation, and management of rangelands. This study was accomplished to provide information about ecological characteristics of range plant of prangos ferulacea from 2001-2004 in Kurdistan Province. In the survey, some topographic, climatic and edaphically aspects, as well as boundaries of the ecological habitats of this species were delineated. Phonological stages, root system, crown cover, density, reproduction, adequate depth for seed planting, preference value of this plant were evaluated.  The results showed habitats from view point of crown cover not significant difference at ά ≤ 0.05, but from aspect of density and regeneration were significant difference between of them at  ά ≤ 0.05 & 0.01. The highest average of plant density achieved in Daraki 16.7 in 4 square meter and lowest density in Ariz 6.5 plant in 4 square meters. The Daraki habitat’s from aspect of plant regeneration with 13.3 plants in 4 square meters was better than the other, and Shian has the lowest regeneration (3.1 plant). Phonological stages showed that this plant has a short period of growth and starts in April and continues still early August. Soil texture and soil depth were affected on root grow and development. In Khan and Ariz habitats, penetration of root were 140 & 177.5 centimeters, whereas this parameter measured in Shian and Daraki 146.7 & 77.75 centimeters, sufficient depth for seeding Prangos ferulacea was 4 centimeter.  Average of thousand Seed weight 212 gram was measured. Plant mostly grows at 500 mm. rainfall, 1700-2300m.above sea level and northern slopes in Kurdistan. Test of soil texture indicates that this plant grows in different soils, especially clay soil texture .Finally this plant has an important role in rangelands by having forage production and soil conservation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Autecology
• Prangos ferulacea
• phonology
• Kurdistan province