همکاری با انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

2 دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

چکیده

استفاده از مطالعات فنولوژی، یعنی شناخت و بررسی تاریخ ظهور پدیده‌های زیستی مختلف در گیاهان، یکی از ابزارهای مناسب برای تشخیص زمان بهره‌برداری از مراتع است. عواملی از قبیل دما، رطوبت، بارندگی، و نور شرایط مناسب و لازم برای رشد و نمو گیاهان را فراهم آورده و رخدادهای زیستی را رقم می‌زنند. برای تعیین فنولوژی و ثبت واکنش زیستی گونهFestuca ovina به تغییر عوامل محیطی، این تحقیق در مراتع بادامستان استان زنجان واقع در 45 کیلومتری شمال شرقی شهر زنجان بمدت 4 سال اجراء شد. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که نحوه واکنش این گونه به زمان و مقدار بارش، خصوصاً در طول فصل رویش یعنی از شروع بهار تا تیر ماه، بسیار ویژه می‌باشد؛ چرا که در سال آّبی 87-1386 که مقدار بارندگی در فصل رویش بسیار کمتر از حد میانگین بود (2/57 میلی‌متر در سه ماهه فصل بهار) رشد زایشی و تشکیل گل‌ها به هیچ وجه  دیده نشد به‌طوری که در این سال حتی یک مورد نیز گلدهی در منطقه مشاهده نگردید. هر چند که مقدار کل بارش در سال آبی 87-1386 کمتر از میانگین سالانه منطقه نبود (3/683 میلی‌متر). کاهش شدید بارندگی در طول فصل بهار باعث گردید که این گونه نتواند فنولوژی خود را کامل نموده و تولید بذر نماید. در مقایسه با سال آبی87-1386 ، سال آبی 89-1388 بارندگی بسیار کمتری داشته است (7/410 میلی‌متر) ولی بدلیل بارش مناسب در بهار 1389(184 میلی‌متر) این گونه ضمن گلدهی تمامی مراحل فنولوژی خود را کامل کرد از این رو به نظر می‌رسد که برای این گونه، بارش‌های بهاری برای تکمیل چرخه زیستی گیاه بسیار حیاتی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of rainfall periods on Phenology of Festuca ovina

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mousavi 1
  • Ali Ehsani 2
  • Farhad Aghajanlou 3

چکیده [English]

Phenology studies are one of the appropriate tools to determine the utilization time of rangelands.This research was aimed to study the phenology of Festuca ovina in the Bademestan rangelands of Zanjan province, located at 45 km northeast of Zanjan for four years. The results showed that the study species had a very special reaction to the rainfall amount and time, especially during the growing season i.e., from the onset of spring to July. In other words, no reproductive growth and formation of flowers were recorded in 2007-2008, whose rainfall was much less than average during the growing season (57.2 mm in the spring quarter).  A sharp decline in rainfall during the spring caused the species not to complete its phenology and produce seeds. The year 2009-2010 had much less rainfall as compared with the year 2007-2008; however, due to the good rainfall in spring 2010, Festuca ovina could complete all phenological stages and flowering stage occurred. Therefore, it seems that the spring rains are vital for this species to complete the plant life cycle. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Festuca Ovina
  • Rainfall period
  • phenology
  • Badamestan
-اداره کل منابع طبیعی.، 1371. گزارش زمین‌شناسی حوزه خانچای و بیدانچای. زنجان، ایران، 67ص.
- اداره کل منابع طبیعی.، 1371. گزارش خاکشناسی حوزه خانچای و بیدانچای، زنجان، ایران، 67ص.
- اسعدی، ع.، 2011.تعیین کیفیت علوفه گونه سیاه تاغ (aphyllum Haloxylon) در سه مرحله رویشی ، دومین همایش ملی دانشجویی مرتع، آبخیز و بیابان دانشگاه فردوسی مشهد. 2-23.
- ادیبی‌بیدی، ف. و اجتهادی، ح.، (2009) بررسی گیاه Ribes khorasanicus گونه اندمیک شمال خراسان. زیست‌شناسی ایران. 21(5): 748-759.
- اکبرزاده، م.، 1379. مطالعه فنولوژی گیاهان مرتعی در منطقه البرز مرکزی. گزارش فنی طرح تحقیقاتی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، ایران.
- سعیدفر، م. و راستی، م.، 1379. مطالعه فنولوژی گیاهان مرتعی در منطقه حناء سمیرم. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران، 231: 79-120.
- شیدایی، گ و سراج، ن.، 1365. اکولوژی مرتع. دفتر فنی مرتع وزارت کشاورزی، تهران، ایران.
- حبیبیان، ح.، 1374. بررسی سازگاری گونه‌های مرتعی و علوفه‌ای مقاوم به خشکی در منطقه دشت ارژن فارس. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام فارس، شیراز، ایران.
- جنگجوبرزل‌آباد، م ملتی، ف.، نوعدوست، ف. و بزرگمهر، ع.، 2011. اکولوژی فردی گون قشلاقی Astragalus arpilobus، گونه‌ای امیدبخش برای اصلاح مراتع شمال شرق ایران. بوم‌شناسی کشاورزی، 2(4): 648-657.
- جنگجوبرزل‌آباد ، م.، بزرگمهر،ع. و نوعدوست، ف.، 2011. بوم‌شناسی فردی گیاه درمنه قرمز (Artemisia turanica) در مراتع قشلاقی استان خراسان شمالی. مرتع، 4(4): 540-551.  
- صادقیان، س.، 1380. بررسی فنولوژی مهمترین گیاهان مرتعی قرق دهبید. گزارش فنی طرح تحقیقاتی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، ایران.
- صالحی، ح.، هویزه، ح.، و یوسف نعنائی، ص.، 1379. فنولوژی گونه‌های مرتعی بومی در مناطق استپی و نیمه‌استپی گرم خوزستان (منتشر نشده).
- طیبی خرمی، م.، 1376. بررسی برخی از ویژگی‌های اکولوژیک دو گونه مرتعی Elymus pertenuis (C.A.Mey.)Assadi و Elymus hispidus var. villosus(Hask.)Assadi در سرشاخه‌های حوزه کر و سیوند(شمال فارس)، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، 191ص.
- منصوری، ش.، فخیره، ا.، شهریاری، ع.، نوری، س. و میری، ع.، 1389. بررسی آت اکولوژی گونه Desmostachiya bipinnata در دشت سیستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل.
- قربانی، ا.، 1374. بررسی برخی از ویژگی‌های اکولوژیک گونه‌های Bromus tomentellus  وPsathyrostachys fragilis در حوزه آبخیز تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس،
- قصریانی، ف.، 1378. بررسی فنولوژی مهمترین گیاهان مرتعی در ارتفاعات سردسیری کردستان. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 47 :65ص.
- موسوی، ا.،1390.گزارش نهایی طرح تعیین زمان مناسب ورود و خروج دام در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (زنجان - بادامستان). مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان.83 ص.
- نیکان، م. و اجتهادی ،ح.، 2010. تغییرات صفات مرفولوژیک و عملکردی گیاهان مرتعی در متداد گرادیان چرایی در یک مرتع نیمه استپی. شانزدهمین کنفرانس سراسری و چهارمین کنفرانس بین المللی زیست شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، 23-25 شهریور: 9-14.
- وزارت نیرو.، 1367. مطالعات طرح جامع تامین آب جهت توسعه کشت زیتون از درام تاسفید رود. جلد اول هواشناسی.
-Frank, A. B. and Hofmann, L., 1989. Relationship among grazing management, growing degree-days and morphological development for native grasses on the northern great plains. Journal of Range Manage. 42(3): 199.
- Schuster J. L. and Garcia, R.C.D., 1973. Phenology and forage production of cool-season grasses in the southern plains(Texas). Journal of Range Management, 26(5): 336-340.