همکاری با انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، ایران

2 استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، ایران

چکیده

تحقیق حاضر جهت مطالعه تأثیر عملیات اصلاحی اجرا شده بر سلامت مرتع در مراتع جیرفت اجرا گردید. در این تحقیق از مدل آنالیز عملکرد چشم‌انداز (LFA) برای ارزیابی سلامت مرتع استفاده شد. بدین منظور سه سایت مرتعی شامل مرتع قرق شده (مرتع جبالبارز)، مرتع تحت مدیریت چرا به همراه عملیات کنتورفارو و مرتع تحت مدیریت چرا به همراه عملیات هلالی‌آبگیر (مراتع عنبرآباد) انتخاب شد. نمونه‌برداری به روش تصادفی-سیستماتیک با استفاده از ترانسکت‌های 50 و 100متری انجام و در هر ترانسکت قطعات (پوشش گیاهی) و میان قطعات (فاصله بین دو قطعه) مشخص شدند. سپس طول و عرض قطعات و فاصله بین آنها در هر ترانسکت ثبت و پس از تعیین موارد فوق، 5 تکرار از هر قطعه و میان قطعه به‌صورت تصادفی انتخاب و 11 فاکتور مربوط به خصوصیات سطح خاک بر روی آنها اندازه‌گیری شد. در سه سایت و مناطق شاهد آنها سه شاخص نفوذپذیری، پایداری و چرخه عناصر غذایی با جمع امتیازات مربوطه با استفاده از نرم‌افزارLFA  محاسبه و به‌صورت درصد بیان گردید. نتایج نشان داد که در فعالیت‌های مدیریتی اعمال شده، شاخص‌ها و ویژگی‌های عملکردی مرتع تغییر یافته‌اند به‌طوری‌که عملیات قرق باعث بهبود مرتع شد. همچنین مقایسه منطقه هلالی‌آبگیر، کنتورفارو و شاهد نشان داد که در این سایت‌ها، شاخص‌های سلامت مرتع در قطعات اکولوژیکی عملیات اصلاحی دارای میانگین مقادیر بیشتری نسبت به قطعات اکولوژیکی شاهد است. نتایج آزمون دانکن نشان داد که بین سه شاخص عملکردی در عملیات اصلاحی قرق، هلالی‌آبگیر و کنتورفارو با مناطق شاهد نیز اختلاف معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری‌که عملیات اصلاحی قرق، احداث هلالی‌آبگیر و کنتورفارو باعث بهبود ویژگی‌های عملکردی مرتع شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation on soil surface indicators and rangeland functional properties by Landscape Function Analysis method (LFA) (Case study: Jiroft rangeland)

نویسندگان [English]

  • Mohadeseh Arab sarbizhan 1
  • Mahdiyeh Ebrahimi 2
  • Majid Ajoulou 2

چکیده [English]

This research was aimed to investigate the effects of restoration practices on rangeland health in Jiroft. The study was conducted using landscape function analysis (LFA). Three study sites including exclosure (Jebalbarz), contour furrow, and crescent pond in rangelands under grazing management (Anbarabad) were selected. Sampling was performed in a random-systematic manner using transects of  50 m and 100 m length, and patches and inter-patches were identified on each transect. Then, the length and width of the patches and distance between them were measured. Five replicates of each patches and inter-patches were selected and 11 soil factors were assessed. In the three study sites and control groups, functional indexes including infiltration, stability, and nutrient cycling were calculated through sum of scores using LFA software and changed to percent values. According to the results, the management activities applied could change the rangeland functional indicators and characteristics, so that range condition improved by exclosure. In addition, the average values recorded for the rangeland health indicators in ecological patches of restoration practices were higher as compared with control group. Duncan test results showed that there were significant differences for three functional indicators among all treatments, so that restoration practices could improve the rangeland function.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Functional indexes
  • Restoration Practices
  • Jiroft rangeland
  • Soil surface properties
  • Landscape function analysis
-آذرنیوند، ح. و زارع چاهوکی، م. ع. 1387 .اصلاح مراتع. انتشارات دانشگاه تهران، 354 ص.
-حشمتی، غ. ع.، ناصری،ک.ا. و قنبریان، غ. ع. 1387. تحلیل عملکرد چشم‌انداز شیوه‌های ارزیابی و پایش مراتع (ترجمه)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 112 ص.
-طویلی، ع.، جعفری، م. و عبادی، ا. 1386. ارزیابی تاثیر میکروبیوتیک‌ها بر نفوذپذیری خاک با روش .LFA چهارمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران مدیریت حوزه‌های آبخیز. دانشگاه تهران، 2-1 اسفند:6 ص.
-مصداقی، م. 1382. مرتع و مرتعداری در ایران. انتشارات آستان قدس، ایران، 320 ص.
-مقدم، م.ر.1384. مرتع و مرتعداری. انتشارات دانشگاه تهران، ایران، 470 ص.
-Abedi, M. and Arzani, H., 2004. Determination rangeland health attribute by ecological indicators, a new viewpoint in Range Assessment. Journal of Range and Forest, 56: 24–56.
-Ahmadi, Z., Heshmati, Gh. and Abedi, M., 2009. Investigation the improvement operations affection on ecological indexes of rangeland health (Jahan Nama Garden, Golestan province). Range and Desert Reseach, 16: 55–65.
-Arzani, H., Abedi, M., Shahryari, E. and Ghorbani, M., 2007. Investigation of soil surface indicators and rangeland functional attributes by grazing intensity and land cultivation (Case study: Orazan Taleghan). Journal of Range and Desert Research, 14: 68–79.
-Bestelmeyer, B. T., Ward, J. P., Herrick, J. E., and Tugel, A. J., 2006. Fragmentation Effects on Soil Aggregat Stability in Patchy arid grassland rangeland. Ecological Management, 59: 406–415.
-Bridge, B. J., Mott, J. J. and Winter, W. H., 1983. Improvement in soil structure resulting from sown pastures on degraded areas in the dry savanna woodlands of northern Australia. Australian Journal of Soil Research, 21: 83 90.
-Briske, D. D., Fuhlendruf, S. D. and Smeins, F. E., 2003. Vegetation dynamics on rangelands: a critique of the current paradigms. Journal of Applied Ecology, 40: 601–614.
-Ghelichnia, H., Heshmati, Ga. And Chaichi, M. R., 2008. The compare of assessment rangeland condition with soil properties method and 4 factors method in shrub lands of Golestan National Park. Pajouhesh & Sazandegi, 78: 41–50.
-Ghoddousi, J., Tavakoli, M., Khalkhali, S. A. and Soltani, M. J., 2006. Assessing effect of rangeland exclusion on control and reduction of soil erosion rate and sediment yield.Pajouhesh & Sazandegi, 73: 136–142.
-Ghodsi, M., Mesdaghi, M. and Heshmati, Gh., 2011. Effect of different growth forms on soil surface features (Case study: Semi-steppe rangeland, Golestan National Park). Pajouhesh & Sazandegi, 93:63–69.
-Heshmati, Gh., Karimian, A. A., Karamai, P. and Amirkhani, M., 2007. Qualitative assessment of hilly range ecosystems potential at Inche-boron area of Golestan province, Iran. Journal of Agriculture Science and Natural Resources, 14: 174–182.
-Johnson, J. R. and Payne, J.F., 1968. Sagebrush reinvasion as affected by some environmental influences. Journal of Range Management, 21: 209–213.
-Kinnear, A. and Tongway, D., 2004. Grazing impacts on soil mites of semi–arid chenopod shrub lands in Western Australia. Journal of Arid Environments, 56: 63–82.
-Muscha J. M. and Hild, A.L., 2006. Biological soil crusts in grazed and unglazed Wyoming sagebrush steppe. Journal of Arid Environments, 67: 195–207.
-Noy–Meir, I., 1973. Desert ecosystems: environment and producers. Annual Review of Ecology and Systematics, 4: 25–51.
-Pyke, D. A., Herrick, J.E. and Shaver, P., 2002. Rangeland health attributes and indicators qualitative assessment, Journal. of Range Management, 55: 584–597.
-Rezashateri, M. and Sepehry, A., 2011. The effect of grazing on vegetation dynamics patches. Journal of Range
and Desert Research, 17: 604–614.
-SRM Task Group (Society for Range Management Task Groups on Unity in Concept and Terminology Committee, Society for Range Management)., 1995. New concepts for assessment of rangeland condition. Journal of Range Manage. 48: 271–282.
-Tongway, D. J. and Hindley, N. L., 2004. Landscape Function Analysis: a system for monitoring rangeland function. African Journal of Range and Forest Science, 21: 41–45.
-Toranjzar, H., Abedi, M., Ahmadi, A. and Ahmadi, Z., 2009. Assessment of rangeland condition (health) in Meyghan desert of Arak. Journal of Rangeland, 3: 259–271.
-Yari, R., Tavili, A. and Zare, S., 2012. Investigation on soil surface indicators and rangeland functional attributes by Landscape Function Analysis (LFA) (Case study: Sarchah Amari Birjand). Journal of Range and Desert Research. 18: 624–636