نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین ارزانی ¹
• فرج‌اله ترنیان ²
• جواد معتمدی ³
• مرتضی خداقلی

¹ نویسنده مسئول، استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

کیفیت علوفه از طرفی یکی از عوامل مهم در تعیین نیاز روزانه دام است و از طرف دیگر میزان کفایت مواد مغذی مورد نیاز دام را نشان می‌دهد. در این پژوهش، از گونه‌های مرتعی Acantholimon festucaceum، Andrachne fruticulosa، Artemisia sieberi، Euphorbia decipiens، Noaea mucronata، Scariola orientalis، Stachys inflata، Stipa arabica و Stipa barbata در منطقه میمه (که از گونه‌های مهم و مورد چرای دام در مراتع منطقه می‌باشند) در سه مرحله فنولوژیکِ رشد رویشی، گل‌دهی و بذردهی با سه تکرار و هر تکرار 5 پایه گیاهی از هر گونه نمونه‌برداری انجام شد. سپس تجزیه شیمیایی برای اندازه‌گیری درصد نیتروژن (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) نمونه‌های گیاهی انجام گردید. به‌منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها از طرح کرت‌های خردشده در زمان در قالب طرح پایه کاملا تصادفی استفاده شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها به‌منظور بررسی تغییرات شاخص‌های کیفیت علوفه گونه‌های مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک، تجزیه واریانس مرکب انجام شد و میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میانگین شاخص‌های اثرگذار بر کیفیت علوفه، تغییرات قابل ملاحظه‌ای دارند و مرحله فنولوژیک بر کیفیت علوفه اثر معنی‌داری دارد. با پیشرفت مراحل رشد، از میزان پروتئین خام (CP)، هضم‌پذیری ماده خشک (DMD) و مقدار انرژی متابولیسمی (ME) کاسته شده و بر درصد الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) افزوده شد. همچنین نتایج نشان داد که میانگین مقادیر پروتئین خام در مرحله رشد رویشی و گل‌دهی بیشتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تأمین نیاز روزانه یک واحد دامی و در مرحله بذردهی کمتر بود. میانگین مقادیر هضم‌پذیری در مرحله رشد رویشی بالاتر و در مرحله گل‌دهی و بذردهی کمتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری یک واحد دامی بود. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در کلیه مراحل رشد پائین‌تر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تأمین نیاز روزانه یک واحد دامی می‌باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان‌های مختلف چرا یکسان نمی‌باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. به‌طورکلی مراتع مورد مطالعه از نظر تأمین پروتئین خام مورد نیاز روزانه واحد دامی چرا کننده در مراتع منطقه مطلوب ولی از نظر تأمین انرژی متابولیسمی، نامطلوب می‌باشند.
 

کلیدواژه‌ها

• کیفیت علوفه
• مرحله فنولوژیک
• پروتئین‌خام
• ماده خشک قابل هضم
• انرژی متابولیسمی
• الیاف نامحلول در شوینده اسیدی
• مراتع استپی
• میمه

عنوان مقاله [English]

Investigation on forage quality of range species in steppe rangelands of Maime, Isfahan

نویسندگان [English]

• Hosein Arzani ¹
• Farajollah Tarnian ²
• Javad Motamedi ³
• Morteza Khodagholoi

چکیده [English]

Forage quality is one of the most important factors in determination of the rangeland grazing capacity and also indicates the sufficiency of nutritive requirements of grazing animals. In this research, the samples of range species (including; Acantholimon festucaceum, Andrachne fruticulosa, Artemisia sieberi, Euphorbia decipiens, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Stachys inflate, Stipa Arabica and Stipa barbata) in Maime, which were dominant in region, were collected in three phenological stages (vegetative, flowering and seeding) in three replications, and five individual plants were collected in each replication. Then, plant samples were chemically dissolved to measure the nitrogen (N) and acid detergent fiber (ADF). A split plot in a completely randomized design was used to analyze the data. Results indicated that the mean of effective indices on forage quality had considerable changes in phenological stages and it had significant influence on the forage quality. With progress of growth stages, the amount of crude protein (CP), dray mater digestibility (DMD) and metabolism energy (ME) decreased and the amount of acid detergent fiber (ADF) increased. In addition, results showed that crude protein amounts of all studied species in vegetative and flowering stage swere more than critical level (7%) for need of daily animal requirement and in seeding stage was less than animal requirement. Mean value of dray mater digestibility (DMD) in vegetative stage was more than critical level (50%), and in flowering stage and seeding stage were less than its critical level for need of maintenance. The mean value of metabolism energy in all three phenological stages was less than critical level (8 Mj/Kg/DM) for need of maintenance of single animal unit. This suggests that desirable quality of pasture forage at different grazing times is not same and determination of daily animal unit requirement based on forage quality is needed. In general, the studied ranges are desirable in terms of supplying the required daily crude protein for animal units, grazing in rangelands, but in terms of providing metabolism energy are undesirable.

کلیدواژه‌ها [English]

• forage quality
• phenological stage
• crude protein (CP)
• acid detergent fiber (ADF)
• dry mater digestibly (DMD)
• metabolism energy (ME)
• Steppe rangelands
• Maime