نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زینب گندمی ¹
• امیرحسین چرخابی ²
• حسن محسنی ³
• منچهر امیری ⁴

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ دانشیار، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

⁴ عضو هیات علمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

در نواحی بیابانی ایران بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی، فیزیوگرافی و حاکمیت شرایط اقلیمی خشک، فرسایش بادی غالب بوده و بیش از 30 میلیون هکتار در سیطره تپه ها و پهنه های ماسه ای و اراضی بدون پوشش گیاهی هستند. خصوصیات دانه بندی یکی از ویژگی های مهم در اغلب مطالعات فرسایش بادی و یکی از پارامترهای مهم در مکانسیم حرکت، انتقال و ترسیب و گسترش تلماسه‌ها است؛ بنابراین آنالیز اندازه ذرات، کاربرد مهمی در منشأیابی رسوبات، تاریخچه انتقال و رسوبگذاری دارد. با توجه به وسعت زیاد تلماسه در استان خوزستان، ضروری است که بررسی جامع و به هنگامی از تپه‌های ماسه‌ای استان و تعیین همبستگی این مشخصات با سایر ویژگی‌های مورد نیاز چون مسافت حمل انجام گیرد. بنابراین در این تحقیق با برداشت بیش از 200 نمونه سطحی از تلماسه‌ها در راستای شمال غربی به جنوب شرقی، خصوصیات دانه بندی تپه‌های ماسه‌ای خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا براساس گسل اهواز استان را به دو نیمه غربی و شرقی تقسیم کرده، مقایسه پارامترهای میانگین قطر ذرات، دامنه تغییرات ذرات، متوسط جورشدگی، متوسط کج شدگی و سپس متوسط فاصله حمل ذرات مورد تحلیل و سپس کل نمونه ها برای پارامترهای یاد شده در راستای بخش غربی شرقی مورد بررسی مجدد قرار گرفتند. نتایج نشان داد دامنه قطر ذرات در تپه های ماسه ای غرب رودخانه کرخه بین 87/2-14/2 فی (136 تا 226 میکرون) و در شرق بین 05/3-16/2 فی (120 تا 223 میکرون) متغیر است. جورشدگی ذرات در نمونه‌های تپه‌های ماسه‌ای خوب و نسبتاً خوب بوده است(71/0– 35/0 فی) و کج شدگی قطر ذرات در محدوده تپه‌های ماسه‌ای اغلب به طرف ذرات ریز و به عبارت دیگر کج شدگی مثبت در مقیاس فولک (1/0 تا 1 فی) نشان می‌دهند. متوسط فاصله حمل دارای 4 رده، شامل 3، 5/12، 35 و 125 کیلومتر است که نشان دهنده فاصله حمل بین 20 تا 50 کیلومتر و متوسط فاصله جابجایی 35 کیلومتر در تپه های ماسه ای غرب گسل اهواز است. در تپه های ماسه ای شرق گسل اهواز نیز فاصله حمل بین 50 تا 200 کیلومتر و متوسط فاصله جابجایی 125 کیلومتر می‌باشد. براساس مطالعات دانه بندی منشاء ذرات تپه‌های ماسه‌ای استان خوزستان نزدیک و یا محلی بوده و منشاء بیشتر ذرات در قطاع شمال غربی و غرب می باشد.

کلیدواژه‌ها

• دانه بندی
• تپه‌های ماسه‌ای
• توزیع اندازه ذرات
• جورشدگی
• بیابانزایی
• خوزستان

عنوان مقاله [English]

Study Particle size of sand dunes and its application in finding source of sediments surrounding Ahvaz fault

نویسندگان [English]

• Zeynab Gandomi ¹
• Amir Hosein charkhabi ²
• Hasan Mohseni ³
• Manouchehr Amiri ⁴

¹ Former M.Sc. Student in Watershed Management, Faculty of Agriculture and Natural Natural Resources, Research and Science Branch of Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and watershed management Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

³ Associate Professor, Buali sina university, Hamadan, Iran

⁴ Academic Member, Research Center of Agricultural and Natural Resources of Hamadan, AREEO, Hamadan, Iran

چکیده [English]

    The southwest province of Iran has a dry and semi-arid climate, with about 250,000 hectares of sand dunes; therefore a comprehensive review and overview of these features and their correlation with other features is needed. In this study, over 200 sand samples were collected from the mobile and not mobile sand dunes to study the grain size of sand dunes in Khuzestan. The results showed there was no significant difference in the mean grain size from east to west, along a 200 km transect of the sampled area. The mean grain size in the west was 2.87 to 2.14 φ scale (136 to 226 microns) and in the east 3.05 to 2.16 φ (120 to 223 microns). The standard deviation of particle size of the samples was good and fairly good (0.71 to 0.35 φ). Using tilt condensation particle diameter in the range of sand dunes area, folk scale (0.1 to 1 φ) was positive. These distances represent 20 to 50 km with mean transported distance of 35 km for the west and 50 to 200 km transported distance with mean value of 125 km for the east section of the Khuzestan province for the sand dunes. For the transport distances, average transport distance could be divided into four categories, including 3, 12.5, 35 and 125 km. According to the results, the source of particles of the sand dunes in Khuzestan province is local, mainly from northwest and west.

کلیدواژه‌ها [English]

• Grain size
• sand dunes
• particle-size distribution
• sorting
• desertification
• Khuzestan