نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید محمد رضا حبیبیان ¹
• حسین بارانی ²
• احمد عابدی سروستانی ²
• عادل سپهری ³

¹ دانشجوی دکترای علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

² دانشیار، گروه مرتع، آبخیزداری و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

³ استاد، گروه مرتع، آبخیزداری و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

چکیده

شیوه زندگی عشایری بر سه مولفه، کوچ، دام و مرتع استوار است. خشکسالی‌ها اثرات قابل توجهی بر کاهش تولیدات علوفه و خوراک دام عشایر می‌گذارد. این شیوه به دلیل وابستگی شدید به مراتع برای تعلیف دام خسارات جبران ناپذیری را متحمل می شوند. بنابراین مشخص کردن میزان و درصد وابستگی دام عشایر به مرتع در خشکسالی و ترسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نظر به نقش و اهمیت مراتع در تامین علوفه دام‌های عشایر، این تحقیق در زیست‌بوم ایل قشقایی(طایفه شش بلوکی) طی دو سال 1393 و 1394 انجام گرفت تا میزان وابستگی دام به مرتع، پس جر مزارع و علوفه دستی به تفکیک در ییلاق و قشلاق در ترسالی‌ها و در خشکسالی‌ها مشخص شود. روش جمع‌آوری اطلاعات در این تحقیق، کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) بود. برای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شد. روایی-پایایی پرسشنامه انجام شد. از 405 خانوار عشایری نمونه پرسشنامه تکمیل و مصاحبه انجام و نسبت به جمع‌آوری و طبقه‌بندی اطلاعات مورد نیاز تحقیق اقدام شد. سپس با استفاده از نرم‌افزارهای آماری، داده‌های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین تیره‌های مختلف عشایر طایفه شش بلوکی از نظر درصد وابستگی دام به مرتع، پسچر و تغذیه دستی در ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها، تفاوت معنی‌داری(01/0 P<) وجود دارد. به طوری که در تیره‌های عشایر مورد بررسی، وابستگی دام به مرتع در تر سالی 35/53 درصد، در خشکسالی 8/34 درصد، وابسنگی دام به پس‌چر مزارع در ییلاق در ترسالی 6/25 درصد و در خشکسالی 5/30 درصد، وابستگی دام به علوفه دستی در قشلاق در تر سالی 9/20 درصد و در خشکسالی 6/34 درصد بدست آمد.  ضمنا در این بررسی مشخص شد که هنوز با وجود تخریب شدید مراتع، درصد وابستگی دام‌های عشایر تیره‌های مذکور به مراتع چشمگیر است و به نظر می‌رسد، همین مسئله موجب شده تا هنوز کوچ عشایر به شیوه سنتی تداوم داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• پس‌چر مزارع
• تغذیه دستی
• ترسالی و خشکسالی
• علوفه
• طایفه شش بلوکی
• مراتع قشلاقی
• مراتع ییلاقی
• وابستگی دام

عنوان مقاله [English]

A comparative study on the dependence of livestock to the rangeland in rainy and dry years (Case study: Qashqaee-Tribe, Clan of Sesh-Boloki)

نویسندگان [English]

• seyed Habibian ¹
• Hossein barani ²
• Ahmad Abedi ²
• Adel Sepehri ³

¹ Ph.D. Student of Rangeland Science, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran

² Associate Professor, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

³ Professor, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran

چکیده [English]

Considering the role and importance of rangelands for supplying animal feeds of the nomads, a study was conducted on the Qashqaee-Tribe (Clan Sesh-Boloki) ecosystem during 2014 and 2015 to determine the dependence of their livestock to the feeding sources including rangelands, crop residues and manual feeding separately in winter and summer seasons/rangelands, and in the wet and dry years. The method for collecting the data was the field survey based on the library review via questionnaires and interviews, respectively. Cochrane’s criterion/methodology was used to determine the sample size. The validity-reliability of the questionnaires was controlled by the conventional methods. The data were collected through filling in questionnaires and interviews with 405 samples from nomadic households. Then, using statistical software, the data were statistically analyzed. According to the results, the animal dependence of families of nomadic clans of Shesh-blouki tribe on various feeding sources (the rangeland, the crop residues, and manual feeding) in the wet and dry years showed a significant difference (P<0.01).  The animal of nomadic families studied was 53.36 percent dependent on the rangelands in the wet years, and 34.8 percent in dry years; the dependence on crop residues in the summer rangeland in the wet years was 25.6 percent and in the dry years was 30.5 percent; the livestock dependence on manual feeding in the winter area in the wet years was 20.9 percent and in the dry years was 34.6 percent. Additionally, in this study, it was found that despite the severe degradation of rangelands, the percentage of livestock dependence of nomadic families to the rangelands is still significant and it seems that this issue has led nomads to continue traditional migrations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Crop residue
• livestock dependence
• forage
• manual feeding
• wet and dry years
• summer rangelands
• Tribe of Shesh-Boloki
• winter rangelands