نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمیه دهداری ¹
• حسین ارزانی ²
• حمید موحد ³
• محمدعلی زارع چاهوکی ⁴
• حسین شعبانعلی فمی ³

¹ نویسنده مسئول، استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان، ایران

² استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

³ دانشیار، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، ایران

⁴ دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

یکی از راه‌حل‌های اصلی در جلوگیری از تخریب مراتع بهره‌برداری اصولی از مراتع در قالب طرح‌های مرتعداری است. در این راستا دفتر فنی مرتع طی برنامه‌های پنج ساله اول، دوم و سوم اقتصادی برای سطوح وسیعی از مراتع که در حدود 20 میلیون هکتار است، اقدام به تهیه طرح‌های مرتعداری نموده‌است. تهیه و اجرای این طرح‌ها مستلزم صرف هزینه و وقت زیادی ‌است که انتظار می‌‌رود نتایج مثبت حاصل از این طرح‌ها پاسخگوی این هزینه‌ها باشد. در این راستا مقایسه مراتع دارای این شیوه مدیریتی رایج با سایر مراتع، ضروری بنظر می‌رسد. مطالعه حاضر ضمن اولویت‌بندی عوامل، نشان‌دهنده وضعیت بهره‌برداری با استفاده از فرایند سلسله مراتبی (AHP) به مقایسه وضعیت بهره‌برداری 60 مرتع طرح‌دار با 60 مرتع بدون طرح در مراتع سمیرم پرداخته‌است. پژوهش حاضر در ابتدا از روش دلفی(Delphi)  به صورت مقایسات زوجی  (Pair Wise)و با استفاده از نرم‌افزارExpert choice  نسبت به اولویت‌بندی معیارهای وضعیت بهره‌برداری با توجه به نظرات متخصصان پرداخته و در مرحله بعد با توجه به معیارهای مشخص شده مقایسه 60 مرتع طرح‌دار و بدون طرح انجام شد. روش جمع‌آوری اطلاعات و آمار برای انجام مقایسه، آمیزه‌ای از روش تحقیق اسنادی و میدانی بود. بدین منظور پرسشنامه‌ای با سئوالاتی مانند مشخصات فردی و شاخص‌های وضعیت بهره‌برداری طراحی شده و در مطالعات میدانی در جامعه آماری، ضمن تکمیل پرسشنامه‌های طرح شده به‌منظور محاسبه عملکرد و تعیین وضعیت (به روش چهارفاکتوری)، تولید (به روش قطع و توزین) و گرایش مراتع (به روش ترازوی گرایش)، برداشت‌های مستقیم از مراتع نمونه انجام شد. نتایج نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار در تولید مرتع، گرایش، وضعیت مرتع و چرای زودرس در مراتع طرح‌دار و بدون‌ طرح در سطح 1 درصد و اختلاف معنی‌دار تعداد دام موجود به دام مجاز، تجاوز به مرتع، میزان مشاجره و درگیری بین بهره‌برداران یک مرتع و نگرش بهره‌برداران نسبت به طرح مرتع‌داری در مراتع مورد مقایسه در سطح 5 درصد بود.

کلیدواژه‌ها

• طرح مرتعداری
• پرسشنامه
• AHP
• وضعیت
• تولید

عنوان مقاله [English]

Comparison of rangelands with/without Range Management Plan (RMP) using application of Analytical Hierarchy Process (AHP) in Semirom

نویسندگان [English]

• Somayeh Dehdari ¹
• Hosein Arzani ²
• Hamid Movahed ³
• Mohammad ali Zare Chahouki ⁴
• Hosein shabanali Fomi ³

چکیده [English]

This research was aimed to prioritize the factors affecting rangeland utilization as well as comparing 60 rangelands with/without  Range Management Plan (RMP) using application of Analytical Hierarchy Process (AHP). Initially, the criteria for rangeland utilization were prioritized using Delphi method and Expert Choice software. Then, 60 rangelands (with/without RMP) were compared to each other. Document and field research methods were used to collect the data. For this purpose, a questionnaire was designed and in the field studies, direct sampling was conducted to calculate the rangeland production, condition, and trend while completing the questionnaires in the statistical population. According to the results, significant differences were found for rangeland production, trend, condition, and early grazing in comparison of rangelands with RMP and those with no RMP (p<0.01). In addition, significant differences were found for the number of available livestock to the allowed number of livestock, encroachment into the rangeland, contention and conflict among rangeland beneficiaries and the beneficiaries' attitude towards range management plan (RMP) in the studied rangelands (p<0.05).

کلیدواژه‌ها [English]

• rangeland
• Range Management Plan
• questionnaire
• AHP
• Condition
• Production
• trend