نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• صالح آرخی ¹
• حسن فتحی زاد ²

¹ نویسنده مسئول، استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد، بیابان‌زدایی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام، ایران

چکیده

در بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران ازجمله غرب، تغییرات سریع کاربری اراضی به پوشش گیاهی به دلیل فشار انسانی، توسعه کشاورزی، سیاست‌های دولت و فاکتور‌های محیطی مانند خشکسالی اتفاق افتاده است. این مطالعه به‌منظور بررسی روند تغییرات سیمای سرزمین در حوضه دویرج استان ایلام انجام شد. به‌منظور تهیه نقشه‌های پوشش سرزمین و تحلیل تغییرات، به‌ترتیب از تصاویر ماهواره‌ای (1364) TM، (1386 و 1379) ETM⁺ و متریک‌های مساحت‌طبقه، شاخص بزرگترین لکه، تعداد لکه، میانگین اندازه لکه، تراکم لکه و تراکم حاشیه لکه استفاده شد. برای آنالیز گسستگی چشم‌انداز، متریک‌های متنوع الگوی چشم‌انداز در سطح کلاس با استفاده از نرم‌افزار FRAGSTATS محاسبه شد. نتایج بررسی تغییر سیمای ‌سرزمین در این حوضه نشان داد که در طی دوره زمانی اول
 (1364- 1379) وسعت زمین‌های جنگلی به میزان (3415 هکتار) کاهش یافته، درحالی‌که زمینهای کشاورزی با روند افزایشی (3514 هکتار) روبرو بوده است. از سوی دیگر، وسعت مراتع  متوسط به میزان (20440 هکتار) روند کاهشی داشته (در هر دو دوره) و اراضی مرتعی فقیر روند افزایش داشته است که نشان‌دهنده روند تخریب در عرصه مورد مطالعه می‌باشد. نتایج بدست‌آمده نشان داد که افزایش تعداد لکه‌ها و کاهش میانگین مساحت دو شاخص مهم تجزیه بوده و روند تخریب و تجزیه سیمای‌سرزمین به صورت افزایشی بوده است. نتایج بدست آمده بیانگر لزوم توجه به وضعیت کاربری و پوشش سرزمین در منطقه، به‌منظور بهره‌برداری مناسب و منطقی از منابع طبیعی و کاهش تخریب منابع است.
 
 

کلیدواژه‌ها

• کاربری اراضی
• سیمای ‌سرزمین
• گسستگی
• دویرج
• Fragstats

عنوان مقاله [English]

Analyzing landscape degradation using landscape ecological metrics, remote sensing and GIS (Case study: Doiraj watershed, Ilam province)

نویسندگان [English]

• Saleh Arekhi ¹
• Hasan Fathizad ²

چکیده [English]

Rapid land-use/land cover changes have taken place in many arid and semi-arid regions of Iran such as west of Iran over the last decades due to demographic pressure, agricultural pressure, government polices and environmental factors such as drought. This study was aimed to investigate the trends of changes in the landscape, in Doiraj Watershed. In order to provide land cover maps, the satellite images of TM 1985, ETM⁺2000, ETM⁺2007 were applied and landscape metrics of class area, largest patch index, number and mean patch size, patch density and edge density were used to quantify landscape patterns. Various class-level landscape pattern metrics were calculated using FRAGTATS, in order to analyze landscape fragmentation. The results of landscape ecology change revealed that in this area during the first period (1985 - 2000), the area of forest lands decreased to 3,415 hectares, while the agricultural lands with 3514 hectares showed an increasing trend. On the other hand, the area of fair rangelands (20,440 hectares) showed a decreasing trend (in both periods) contrary to the area of poor rangelands, indicating the degradation process in the study area. Our results clearly showed that increased number of patches and decreased mean patch area were two important fragmentation indicators and the trend of landscape degradation and fragmentation was increasing. Therefore, the results necessitated paying attention to the quality of land use and cover in the region for decreasing the degradation of natural resources.

کلیدواژه‌ها [English]

• Land use change
• landscape metrics
• landscape fragmentation
• Doiraj watershed
• Fragstats
• Ilam province