نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کاظم ساعدی ¹
• عادل سپهری ²
• محمد پسرک لی ³
• حسین قره داغی ⁴
• رضا عزیزی نژاد ⁵

¹ نویسنده مسئول، مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی کردستان، سنندج، ایران

² دانشیار، گروه علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

³ استاد، گروه علوم گیاهی، دانشکده کشاورزی و علوم حیاتی، دانشگاه آریزونا، آمریکا

⁴ استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارسنجان، ایران

⁵ استادیار، گروه اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

در بیشتر مراتع کشور، چرای دام با ذوب شدن برف شروع و تا زمان آغاز بارش برف ادامه دارد. به نظر می‌رسد که این روش سنتی تطابق چندانی با مبانی علم مرتع‌داری ندارد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر این سیستم چرایی متداول بر برخی از ویژگی‌های ریخت‌شناختی گیاهی دو گونه Bromus tomentellus و Ferula haussknekhtii در طول سال‌های 89 و 90 در مراتع منطقه سارال استان کردستان انجام شد. قرق 30 ساله ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی سارال به‌عنوان مرتع شاهد انتخاب شد. در هر یک از این دو سال بخشی همگن با داخل قرق انتخاب و از ورود دام به این بخش‌ها نیز جلوگیری شد. در مراحل مختلف رویشی اقدام به اندازه‌گیری ویژگی‌های ریخت‌شناختی قطر کوچک و بزرگ یقه، قطر کوچک و بزرگ تاج و ارتفاع 10 پایه از گونه‌های مذکور شد. برای اندازه‌گیری شدت برداشت، رویش سالانه تعداد 30 پایه از هر گونه ‌در هر سال قطع و توزین شد. برای تجزیه آماری داده‌ها از تجزیه مرکّب با طرح پایه کاملاً تصادفی نامتعادل استفاده شد. تمامی مراحل تجزیه داده‌ها ازجمله مقایسه میانگین آنها به روش دانکن انجام شد. چرای مداوم به میزان 82 درصد به طور معنی‌داری باعث افزایش قطر یقه و قطر تاج گونه Bromus tomentellus شده است، اما ویژگی ارتفاع با توجه به شرایط سال در دو تیمار اصلی چرا و عدم چرا رفتار متفاوتی نشان داد. هر سه پارامتر مورد مطالعه بر روی گونه Ferula haussknekhtii بشدت تحت ‌تأثیر چرای مداوم به میزان 86 درصد قرار گرفتند. در این گونه، به طور کلی شرایط سال توانسته است یقه گیاه را بیشتر از دو ویژگی دیگر تحت ‌تأثیر قرار دهد. در هر دو گونه، پایه‌های چرا نشده بیشتر از پایه‌های چرا شده توانستند به بارندگی‌های به‌موقع واکنش نشان دهند.

کلیدواژه‌ها

• چرا
• Bromus tomentellus
• Ferula haussknekhtii
• تاج
• یقه
• ارتفاع

عنوان مقاله [English]

Effects of defoliation intensity and continuous grazing on basal area, canopy cover and height of two species of Bromus tomentellus and Ferula haussknechtii in Saral Rangelands of Kurdistan Province, Iran

نویسندگان [English]

• Kazem Saedi ¹
• Adel Sepehri ²
• Mohammad Pesarakli ³
• Hosein Gharedaghi ⁴
• Reza Azizinejad ⁵

چکیده [English]

In most Iranian rangelands, continuous grazing begins with melting snow and continues until the beginning of snow. This study was conducted to evaluate the effects of continuous grazing system on a number of morphological attributes of Bromus tomentellus and Ferula haussknechtii during 2010-2011 in Saral Rangelands of Kurdistan Province. The 30-year exclosure was selected as control area inside the Saral Research Station. In different growth stages, the morphological attributes including the shortest and longest basal area diameter, the shortest and longest canopy diameter, and the height of 10 plants were measured. The annual yield of 30 plants of each species in each year was clipped and weighed to determine forage consumption intensity. All data were subjected to statistical analysis in a completely randomized design using combined analysis. Mean comparisons were performed using Duncan’s Multiple Range Test. Continuous grazing caused to the increase of basal area diameter and canopy diameter of B. tomentellus significantly; however, the height varied in two studied treatments, depending on the year. The three studied morphological attributes of F. haussknekhtii were affected drastically by continuous grazing. In this species, basal area diameter was more affected by the conditions of the year. In both species, ungrazed plants used seasonable rainfall more efficiently as compared to the grazed plants.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bromus tomentellus
• Ferula haussknechtii
• canopy
• basal area
• height
• Grazing