نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد احمدی ¹
• امرعلی شاهمرادی ²
• صدیقه زارع کیا ³
• الهه احمدی ⁴
• سعیده ناطقی ⁵

¹ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان¬غربی

² استادیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ کارشناس ارشد بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد

⁴ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری دانشکده منابع طبیعی ساری

⁵ دانشجوی دکترای بیابانزدایی دانشگاه هرمزگان

چکیده

مطالعة رفتار اکولوژیکی گیاهان به­عنوان عناصر اصلی اکوسیستم و ویژگیهای رویشگاهی آنها گامی اساسی در جهت یافتن راه­حلهای مناسب برای حفظ، اصلاح و احیاء این بخش مهم از منابع طبیعی تجدید شونده است. گیاه مرتعیAstrgalus effusus  متعلق به خانوادة بقولات و از گیاهان خوشخوراک و دائمی مناطق نیمه­استپی است. به‌منظور مطالعه آت­اکولوژی این گونه، ابتدا رویشگاههای آن در استان مشخص شد؛ سپس ویژگیهای رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم و خاک تعیین گردید. گونه‌های همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه نیز بررسی شد. نتایج بدست­آمده نشان می­دهد که این گونه در تمامی حوزه­های آبخیز استان از ارتفاع 3579-800 متر از سطح دریای آزاد و در تمامی جهات جغرافیایی دیده می‌شود. میانگین بارندگی در این رویشگاهها 223 تا 362 میلی­متر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه ازحداقل 6/9 تا 13 درجه سانتی­گراد متفاوت است. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه بهترین رشد را در خاکهای با بافت متوسط از شنی­لومی تا لومی­رسی با اسیدیتة 04/8-04/7 و هدایت­الکتریکی 54/0- 4/0دسی­زیمنس بر متر داشت. بررسی نحوه حضور گونه مورد نظر در پوشش گیاهی رویشگاههای مختلف آن نشان داد که پوشش تاجی این گونه 4-2 درصد، تراکم 24000-7000 پایه در هکتار و فراوانی آن 70-50 درصد می­باشد. از گونه­های همراه می­توان به گونه­هایBromus tomentellus ، Onbrychis cornuta، Thymus kotschyanus وAchillea millefolium  اشاره کرد. این گونه در منطقه گل آدم سلماس (با ارتفاع 2000 متراز سطح دریا) رشد اولیه خود را از اواسط فروردین شروع نموده و تا اواسط اردیبهشت­ماه به رشد رویشی خود ادامه می­دهد، اواسط خرداد، ‌اواخر تیر و اواخر مردادماه به­ترتیب زمان گلدهی، رسیدن بذر و ریزش بذر می­باشد. در منطقه پلدشت با ارتفاع800 متر از سطح دریا، مراحل فنولوژی حدود 20 تا 25 روز زودتر از منطقه گل آدم اتفاق می­افتد. این گونه جزو گیاهان راست­ریشه بوده و گسترش ریشه آن تا سه متر در روستای دول پمو حوزة آبخیز مهاباد بررسی شده است. این گونه فاقد هر گونه مادة سمی است و علوفة بهاره مناسبی برای دامها محسوب می­شود.

کلیدواژه‌ها

• آت¬اکولوژی
• گونه مرتعی
• Astragalus effusus
• استان آذربایجان¬غربی

عنوان مقاله [English]

Autecological study of Astragalus effusus in rangelands of west Azarbaijan province, Iran

نویسندگان [English]

• Ahmad Ahmadi ¹
• AmrAli Shahmoradi ²
• Sedigheh Zarekia ³
• Elahe Ahmadi ⁴
• Saeedeh Nateghi ⁵

¹ Research Instructor, Research Center for Agriculture and Natural Resources, West Azarbaijan province, Urmia, Iran

² Assistant Professor, Range Research Division, Research Institute of forests and Rangelands, Tehran, Iran

³ M.Sc. of Range Management, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Yazd, Iran

⁴ M.Sc.Student of Range Management, Faculty of Natural Resources, Agriculture & Natural Resources University of Sari, Sari, Iran

⁵ Ph.D. Student of Combat Desertification, Hormozgan University, Hormozgan, Iran

چکیده [English]

In this research, Astragalus effusus was considered for autecological study in West Azarbaijan’s catchments. This palatable range species belongs to Papilionaceae. In this study, the ecological characteristics (climatic, topographic, edaphic), distribution in the catchments, phenology, root system, and preference value of Astragalus effuses were investigated. The main part of the study was conducted in study sites of Poldasht (at the elevation of 900 m asl and mean annual rainfall of 120 mm), Shahidan valley (at the elevation of 1700 m asl and mean annual rainfall of 500 mm) and Salmas (at the elevation of 2000 m asl and mean annual rainfall of 338 mm) at different time intervals. The results showed that Astragalus effusus grew in all West Azarbaijan’s catchments from an elevation of approximately 800 to 3575 meters above sea level in all geographic aspects. It grew best on medium-textured soils, from sandy loams to clay loams. Some of the main companion species of Astragalus effusus were Onobrychis cornuta, Bromus tomentellus, Achillea millefolium, and Stachys schetschegleevii. In Salmas study site, the time of initial growth, vegetative growth, flowering, seed ripening and seed dispersion of this species were late March, late April, mid May, mid June and late July, respectively. Astragalus effusus was a tap-rooted species and its roots penetrated to the depths up to 2 meters in sandy loam soils of Salmas region. The geologic studies indicated that the main habitats of the Astragalus effusus were areas with lithologic characteristics of dark gray limestone and red marly limestone with shale in the upper part. This species had no toxic substances and was proper spring forage for livestock.

کلیدواژه‌ها [English]

• Autecology
• Astragalus effusus
• West azarbaijan province
• Iran