نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا گودرزی ¹
• علی فرمهینی فراهانی ²
• حمیدرضا میرداودی ¹

¹ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

² مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی

چکیده

برای محاسبه ظرفیت مراتع تعیین حد بهره­‌برداری مجاز گونه­های مهم و کلیدی مراتع لازم و ضروریست. با داشتن مقادیر دقیق این فاکتور برای گونه­‌های مرتعی است که می­توان ظرفیت واقعی مراتع را تعیین و از نابودی پوشش گیاهی، خاک و کاهش منابع آب در اراضی مرتعی جلوگیری نمود. Artemisia aucheri ، Bromus tomentellus، Kochia prostrata، Asperula glomerata و Buffonia koelzii گونه­های کلیدی و مهم مراتع انجدان اراک می­باشند که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. در این تحقیق ابتدا یک منطقه مناسب و کلیدی به مساحت یک هکتار در مراتع انجدان انتخاب شده و در سال اول حصارکشی و قرق گردید. از هر گونه40 پایه انتخاب شده و برداشت­های 25، 50، 75 درصد و تیمار شاهد اعمال شد (هر 10 پایه یک تیمار). برداشت توسط قیچی باغبانی و طی چهار سال به­صورت ماهیانه و در فصل چرای منطقه انجام شد. تأثیر بهره­‌برداری در سال­های دوم تا پنجم با بررسی تغییرات در خصوصیات فنولوژیکی, تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ­و­میر و سایر خصوصیات گونه­های گیاهی منتخب مطالعه شد. نتایج نشان دادند که افزایش میزان بهره­برداری موجب بروز مشکلات و زوال در توانایی­های حیاتی کلیه گونه­ها به­ویژه در دو گونه Br.tomentellus و As.glomerata که خوشخوراک­تر می­باشند می­گردد. با بررسی اثرهای برداشت در تیمارهای منتخب بر روی پایه­های گیاهی، حد بهره­برداری 25 درصد برای دو گونه Br.tomentellus و As.glomerata و حد بهره­برداری50 درصد برای گونه­های Ko.prostrata، Ar.aucheri و Bu.koelzii با بروز کمترین اثرهای منفی در خصوصیات گیاهی، مناسب تشخیص داده شدند. نتایج تجزیه واریانس داده­های علوفه نیز در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی (CRD) در سطح یک درصد برای کلیه گونه­ها معنی­دار بود.

کلیدواژه‌ها

• حد بهره برداری مجاز
• ظرفیت مرتع
• کیفیت علوفه
• انجدان اراک

عنوان مقاله [English]

Determination of allowable use of the key species in rangelands of Arak-Enjedan

نویسندگان [English]

• Gholamreza Goudarzi ¹
• Ali Farmahini Farahani ²
• Hamidreza Mirdavoudi ¹

¹ Research Instructor, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Arak, Iran

² Research Instructor, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Arak, Iran

چکیده [English]

Determination of allowable use of the key species of rangelands is necessary to calculate the rangeland capacity. Actual rangeland capacity could be determined through having the exact values of this factor for rangeland species and the destruction of vegetation, soil and water loss on rangelands can be avoided. In this research, Artemisia aucheri, Bromus tomentellus, Kochia prostrata, Asperula glomerata and Buffonia koelzii were investigated as the key species of Arak Enjedan rangelands. A key area of one hectare was selected in Arak Enjedan rangelands and was fenced in the first year of the study. Then, 40 individuals were selected from each species and harvesting intensities of 25, 50, 75% and control treatment were implemented. Harvesting was done by a clipper monthly during grazing season for 4 years. The influence of harvesting was investigated in the second to fifth years through the study of changes in phenological characteristics, forage and seed production, vitality, and mortality and other characteristics of plant species. Results showed that increasing the harvesting intensity caused problems and decline of vital abilities of all species especially, As. glomerata and Br. tomentellus that are more palatable species. According to the results, an allowable use of 25% is recommended for Br. tomentellus and As. Glomerata while for Ar. aucheri, Ko. prostrata and Bu. Koelzii an allowable use of 50% was obtained with the least negative effects on plant characteristics. Results of the analysis of variance for forage production data were significant for all of the studied species in %1 level of probability.

کلیدواژه‌ها [English]

• Allowable use
• range capacity
• forage quality
• Enjedan of Arak