نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کوروش بهنام فر ¹
• سید عطاالله سیادت ²
• محمدحسن صالحه شوشتری ³

¹ دانشجوی دکترای فیزیولوژی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین-اهواز و پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

² استاد، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

³ پژوهشگر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

 به‌منظور مطالعه، طراحی و اجرای یک سیستم نوین‌ کشت مخلوط مرتعی و جنگلی (silvo- pastural)، 4 گونۀ مرتعی و 3 گونۀ درختی و درختچه‌ای به‌صورت آمیخته با فواصل ردیف‌های مختلف درختان در تپه‌های ماسه‌ای غرب رودخانه کرخه در استان خوزستان کشت شدند. هدف از این پژوهش ارائه الگویی مناسب جهت تثبیت بیولوژیک ماسه‌‌های روان و بهبود وضعیت معیشتی در منطقه از طریق تأمین نیازهای اولیه و اقتصادی بهره‌برداران بوده که عوامل مهمی در جهت توسعه و پایداری نظام روستاهای این مناطق می‌باشد. انتخاب گیاهان با توجه به توانایی آنها در بهبود تولید علوفه، چوب سوخت و هیزم، چوب صنعتی و ایجاد تنوع گونه‌ای در این عرصه‌ها انجام شد. این طرح بمدت 4 سال و در یک طرح آماری دوبار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا درآمد. گونه‌های درختی و درختچه‌ای به‌عنوان تیمار اصلی camaldulensis 9616, Acacia victoriae, Prosopis juliflora)  (Eucalyptusدر فواصل ردیف‌های کشت آنها به‌عنوان تیمار فرعی اول (4×4، 5×5، 6×6 متر) و گونه‌های مرتعی Panicum antidotale) Cenchrus ciliaris, Cymbopogon olivieri, Pennisetum divisum ,) به‌عنوان تیمار فرعی دوم با کشت در فواصل بین ردیف‌های درختان در نظر گرفته شدند. مؤلفه‌های درصد زنده‌مانی کلیه گونه‌ها، تولید علوفه در گونه‌های مرتعی، رشد ارتفاعی در گونه‌های درختی و درختچه‌ای اندازه‌گیری شد. سپس داده‌ها  به کمک نرم‌افزار آماری  SASمورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و میانگین‌ها به‌وسیله آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بالاترین درصد زنده‌مانی در گونه‌های مرتعی مربوط به گونهC. olivieri   با حدود 90 درصد و کمترین آن مربوط به گونه C.ciliaris  با حدود 60 درصد اختصاص داشت. در میان گونه‌های درختی و درختچه‌ای camaldulensis  E.  با 80 درصد بیشترین درصد بقاء و پس از آن P. juliflora  با 65 درصد و victoriae A.  با حدود 50 درصد کمترین مقدار را داشت. در فواصل ردیف‌های 4 متریcamaldulensis  E. عملکرد علوفه کلیه گونه‌های مرتعی کاهش یافت. از نظر رشد ارتفاعی گونۀ  E. camaldulensisبا حدود 5/3 متر نسبت به دو گونۀ دیگر برتری داشت. بالاترین میانگین علوفه خشک در گونه‌های مرتعی مربوط به گونه divisum  P. با 1437 کیلوگرم در هکتار و پس از آن به‌ترتیب antidotale  P.  با 1035 کیلوگرم در هکتار، olivieri C. با 380 کیلوگرم در هکتار و C. ciliaris با 235 کیلوگرم در هکتار بود. بنابراین با تعیین فاصله مناسب کشت درختان علاوه بر افزایش تنوع گونه‌ای که از ملزومات پایداری در بوم‌نظام‌هاست، می‌توان تداوم، پایداری و افزایش تولید و بهره‌برداری علوفه را در این عرصه‌ها موجب شد.

کلیدواژه‌ها

• کشت مخلوط
• گونه‌های مرتعی
• گونه درختی و درختچه‌ای
• تثبیت ماسه‌های روان
• فاصله کاشت
• توسعه پایدار

عنوان مقاله [English]

Determination of suitable mixed plantation of rangeland, tree and shrub species with different row spacings in order to produce forage and biological stabilization of sand dunes in Khouzestan

نویسندگان [English]

• Kourosh Behnamfar ¹
• Seyed Ataollah Siadat ²
• Mohammad Hasan Salehe Shoshtari ³

¹ Student of Physiology, Khouzestan Ramin Agriculture and Natural Resources University

² Professor, Khouzestan Ramin Agriculture and Natural Resources University, Ahwaz Iran

³ Research Expert, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Khuzestan, Iran

چکیده [English]

In order to study and design a mixed plantation of rangeland and forest species (silvopastoral system), four rangeland species and three shrub and tree species were planted with different row spacings on the sand dunes of Karkheh river, in Khuzestan province.  The biological stabilization of sand dunes and production of forage were the aims of this study. The selection of species was done according to their ability to improve the production of forage, firewood, and industrial wood as well as species diversity. The study was performed using split plot in a completely randomized design with three replications for four years. The main treatment included tree and shrub species (Eucalyptu camaldulensis 9616, Acacia victoriae ,Prosopis juliflora). Row spacings of 4*4, 5*5, 6*6, and rangeland species (Panicum antidotale,Cenchrus ciliaris ,Cymbopogon olivieri , Pennisetum divisum) were considered as the first and second sub-treatments, respectively.Vitality percentage of all species, forage yield of rangeland species, and height growth of shrub and tree species were measured. Data were analyzed by SAS software and mean comparisons were performed by Duncan's Multiple Range Test. According to the results, C. olivieri (90%) and C. ciliaris (60%) showed the highest and lowest vitality of rangeland species. Among tree and shrub species, E. camaldulensis (80%), P. juliflora (65%), and   A. victoriae (50%), showed the highest vitality, respectively.In four-meter row spacings of E. camaldulensis, forage yield of all range species decreased. In terms of height growth, E. camaldulensis, with a height of around 3.5 m, was better as compared to the other two species. The highest average dry matter yield was recorded for P. divisum (1437 Kg ha^-1), P. antidotale (1035 Kg ha^-1), C. olivieri (380 Kg ha^-1), and C. ciliaris (235 Kg ha^-1), respectively. Therefore, the determination of appropriate row spacing for trees causes to increase of species diversity as well as continued and increasing forage production and utilization.

کلیدواژه‌ها [English]

• mixed plantation (silvopastoral system)
• rangeland species
• tree and shrub species
• sand dune stabilization
• Row spacing
• Sustainable development