تحقیقات مرتع و بیابان ایران

تغییرپذیری برخی خصوصیات شیمیایی خاک در شرایط مختلف مدیریتی مرتع

کیومرث محمدی سمانی؛ حامد جنیدی جعفری؛ پریا مرادی

دوره 29، شماره 2 ، مرداد 1401، ، صفحه 126-130

چکیده

مدیریت‌های مختلف مراتع ازجمله قرق و اصلاح، می‌تواند شرایط مناسبی را برای احیای مرتع ایجاد کند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر سه مدیریت مختلف قرق، اصلاحی و تحت چرا در مراتع استان کردستان و تأثیر آنها برای برخی خصوصیات خاک است. برای انجام این تحقیق، 25 پلات یک در یک مترمربعی، به‌طور تصادفی-‌سیستماتیک در امتداد دو ترانسکت ... بیشتر مدیریت‌های مختلف مراتع ازجمله قرق و اصلاح، می‌تواند شرایط مناسبی را برای احیای مرتع ایجاد کند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر سه مدیریت مختلف قرق، اصلاحی و تحت چرا در مراتع استان کردستان و تأثیر آنها برای برخی خصوصیات خاک است. برای انجام این تحقیق، 25 پلات یک در یک مترمربعی، به‌طور تصادفی-‌سیستماتیک در امتداد دو ترانسکت (240 متر، 120 متر در هر دو جهت عمود و در راستای شیب) در هر منطقه اجرا و در مرکز هر پلات یک نمونه خاک از عمق 15-0 سانتی‌متر به همراه درصد لاشبرگ و پوشش گیاهی، درصد خاک لخت و درصد سنگریزه برداشت شد. بنابراین در کل 75 نمونه خاک از سه منطقه برداشت گردید. بعد از خشک کردن نمونه‌های خاک، برخی پارامترهای شیمیایی خاک در آزمایشگاه تجزیه شد. برای تحلیل داده‌ها از تجزیه واریانس یکطرفه و برای بررسی ارتباط بین داده‌ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد که تمامی پارامترهای مورد بررسی تفاوت معنی‌داری را نسبت به هم داشتند، به‌طوری‌که میزان کربن، نیتروژن، نسبت C/N، فسفر و پتاسیم در منطقه اصلاحی به‌ترتیب با مقادیر %94/1، %205/0، 48/9، mg/kg288 و mg/kg 129 دارای بیشترین مقدار و در منطقه تحت چرا با مقادیر %25/1، %179/0، 7، mg/kg170 و mg/kg 75 دارای کمترین میزان بود. در حالی که میزان اسیدیته (27/8) و هدایت الکتریکی (174 میکروزیمنس بر سانتی‌متر) در منطقه تحت چرا افزایش یافت. همچنین درصد پوشش گیاهی ارتباط مثبت معنی‌داری با تمامی عناصر بررسی شده خاک (به‌جز اسیدیته و هدایت الکتریکی) داشت. درصد خاک لخت و سنگریزه نیز ارتباط منفی معنی‌داری با عناصر کربن، نیتروژن، فسفر و پتاسیم از خود نشان دادند. در نهایت می‌توان گفت مدیریت قرق و عملیات اصلاحی توانسته است اثرهای مثبت معنی‌داری بر عناصر ضروری گیاه در خاک بگذارد.

تعیین ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی ( منطقه پلور در استان مازندران)

حسن قلیچ نیا؛ هاجر نعمتی؛ رستم خلیفه زاده

دوره 27، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 672-681

چکیده

یکیازعواملکلیدیدرمدیریتمراتعتعیینارزشرجحانیگونههایمرتعیتوسطدامچراکنندهاست. در این تحقیق ارزش رجحانی گیاهان مرتعی سایت پلور در مراتع کوهستانی مازندران در ماههای فصل چرا (تیر تا شهریور) و سالهای مختلف(1389-1386) مورد بررسی قرار گرفت . برای تعیین ارزش رجحانی گونهها از شاخص انتخاب گونه استفاده شد. تولیدومصرفگونههادرداخلوخارجوقرقدر ... بیشتر یکیازعواملکلیدیدرمدیریتمراتعتعیینارزشرجحانیگونههایمرتعیتوسطدامچراکنندهاست. در این تحقیق ارزش رجحانی گیاهان مرتعی سایت پلور در مراتع کوهستانی مازندران در ماههای فصل چرا (تیر تا شهریور) و سالهای مختلف(1389-1386) مورد بررسی قرار گرفت . برای تعیین ارزش رجحانی گونهها از شاخص انتخاب گونه استفاده شد. تولیدومصرفگونههادرداخلوخارجوقرقدر ماههای فصلچراوبهمدتچهارسالبهمنظورمحاسبه شاخصانتخابگونهجمعآوریشد. با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن میانگین‌ها مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که شاخص رجحان گونهها و همچنین شاخص رجحان گونهها در ماههای مختلف فصل چرا در سطح یک درصد دارای اختلاف معنیدار میباشند. گونههای Elymus hispidus var hispidus ,Arenaria gypsophiloides, Bromus tomentellus, Dactylis glomerata, Festuca ovina, Taraxacum montanum, Tragopogon graminifolius, Falcaria vulgaris دارای کلاسI خوشخوراکی میباشند. گونههای, Astragalus aegobromus Ferula galbaniflua دارای کلاس II خوشخوراکی میباشند. گونههای ,Dianthus orientalis, Stipa hohenackeriana, Papaver bracteatum,Thymus pubescens,Verbascum Thapsus, Gagea lutea, Goebelia alopecuroides,Euphorbia helioscopia دارای کلاسIII خوشخوراکی میباشند. بنابر این در بررسی ارزش رححانی، علاوه بر ذایقه دام مورد مطالعه، عواملی نظیر مقدار تولید و درصد ترکیب گیاهان موجود، نحوه پراکنش و میزان دسترسی دام به آنها در این زمینه نقش دارند.

مقایسه ترکیب، تنوع و تراکم گیاهان مرتعی داخل و خارج قرق در منطقه بورالان ماکو

اکبر اکبرزاده کهریزی؛ اردوان قربانی؛ بهرام افشار حمیدی؛ سعید امینی؛ شهریار ییلاقی

دوره 27، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 692-701

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی اثرات چرای دام در تغییر گونه‌ای، تغییر کمی و کیفی ترکیب گیاهی و همچنین تغییر تراکم گونه‌ای گروه‌های مختلف گیاهی در داخل و خارج قرق منطقه بورالان صورت گرفته است. نمونه‌برداری پوشش گیاهی و خاک در سطح 18 ترانسکت و 360 پلات به روش سیستماتیک– تصادفی از سطح قرق و خارج قرق در قرق‌های سنواتی سه گانه صورت گرفت. موقعیت ... بیشتر این تحقیق با هدف بررسی اثرات چرای دام در تغییر گونه‌ای، تغییر کمی و کیفی ترکیب گیاهی و همچنین تغییر تراکم گونه‌ای گروه‌های مختلف گیاهی در داخل و خارج قرق منطقه بورالان صورت گرفته است. نمونه‌برداری پوشش گیاهی و خاک در سطح 18 ترانسکت و 360 پلات به روش سیستماتیک– تصادفی از سطح قرق و خارج قرق در قرق‌های سنواتی سه گانه صورت گرفت. موقعیت هر پلات با استفاده از سیستم موقعیت‌یاب جهانی ثبت گردید. نقشه‌های شیب و جهات جغرافیایی داخل و خارج قرق تهیه شد. با استفاده از پلات‌های یک مترمربعی پارامترهای درصد تاج پوشش گونه‌ها، تراکم، درصد لاش برگ، سنگ و سنگریزه و میزان خاک لخت اندازه‌گیری شد. گونه‌های گیاهی در طی یک فصل رویشی نمونه‌برداری و با استفاده از منابع موجود شناسایی شدند. شاخص‌های تنوع شانون وینز، سیمپسون و بریلوئین و یکنواختی سیمپسون، کامارگو، اسمیت و ویلسون و نی در سطح گونه با استفاده از نرم‌افزارEcological Methodology نسخه 6.2برآورد شد. مقایسه پارامترهای پوشش گیاهی داخل و خارج قرق با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در داخل و خارج قرق و بین قرق‌ها با استفاده از روش‌های چند متغیره آنالیز گردید. بر اساس نتایج به دست آمده در رویشگاه‌های مورد مطالعه (داخل و خارج قرق) 11 تیره، 24 جنس و 24 گونه گسترش دارد. داخل قرق با 24 گونه نسبت به خارج قرق با 17 گونه غنای گونه‌ای بیشتری دارد. مقادیر شاخص‌های غنا، تنوع و یکنواختی داخل قرق بیشتر از خارج قرق می‌باشد.

نقش قرق در تغییر پایداری خاکدانه و ساختمان خاک‌های مرتعی استان گلستان

اسماعیل شیدای کرکج؛ حسین رضائی؛ حمید نیک نهاد قره ماخر؛ عیسی جعفری فوتمی؛ ابوالفضل شریفیان

دوره 26، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 904-917

چکیده

پایداری خاکدانه و ساختمان خاک به عنوان شاخصهای کلیدی سلامت خاک مرتع بوده و از عوامل مؤثر در کنترل فرسایش خاک به ‌شمار می‌روند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر قرق بر وضعیت پایداری خاکدانه‌ها و ساختمان خاک در چهار منطقه از مراتع استان گلستان شامل چهارباغ، اینچه‌برون، گمیشان و مراوه‌تپه انجام شد. نمونه‌برداری خاک از دو عمق 20-0 و ... بیشتر پایداری خاکدانه و ساختمان خاک به عنوان شاخصهای کلیدی سلامت خاک مرتع بوده و از عوامل مؤثر در کنترل فرسایش خاک به ‌شمار می‌روند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر قرق بر وضعیت پایداری خاکدانه‌ها و ساختمان خاک در چهار منطقه از مراتع استان گلستان شامل چهارباغ، اینچه‌برون، گمیشان و مراوه‌تپه انجام شد. نمونه‌برداری خاک از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتیمتر با حفر پروفیل و به روش تصادفی-سیستماتیک و در امتداد هر ترانسکت در هر یک از سایت‌های قرق و مجاور قرق مناطق چهارگانه انجام شد. پایداری خاکدانهها به روش الک تر در آزمایشگاه مورد اندازهگیری قرار گرفت. نتایج حاصل برای سایتهای قرق و مجاور قرق و نیز دو عمق مربوطه به ترتیب با استفاده از آزمون تی نمونه‌های مستقل و جفتی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد در اغلب سایتهای مورد مطالعه مقادیر پایداری در خاک سطحی نسبت به خاک عمقی بیشتر می‌باشد. نتایج بررسی اثر قرق مرتع بر تغییر مورفولوژیکی و وضعیت ساختمان خاک نشان از نقش مثبت قرق در توسعه ساختمان خاک در تمامی مناطق مورد بررسی داشته است ولی این نتایج در بررسی آماری پایداری خاکدانه تنها در منطقه اینچه‌برون و گمیشان از لحاظ آماری معنی‌دار شد. بالاترین مقدار پایداری خاکدانه در عمق اول سایت قرق گمیشان (52/4 میلیمتر) و کمترین میزان پایداری خاکدانه در عمق دوم سایت چرایی گمیشان (15/1 میلیمتر) مشاهده شد. بررسی نهایی نتایج نشان داد صرفنظر از نقش مثبت قرق در ارتقای وضعیت پایداری خاکدانه، عواملی همچون موقعیت جغرافیایی مرتع، اقلیم، نوع پوشش گیاهی و شرایط چرای دام به عنوان عوامل همراه قرق مؤثر بر پایداری خاکدانه و ساختمان خاک بایستی مورد توجه واقع شوند.

تأثیر قرق بلندمدت و چرای تناوبی استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در مراتع منطقه نیمه‌خشک (مطالعه موردی: مراتع نیمه‌استپی ایستگاه شهید حمزوی حنا- سمیرم اصفهان)

سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ مصطفی ترکش اصفهانی؛ حسین بشری

دوره 25، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 536-546

چکیده

خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ... بیشتر خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ایستگاه تحقیقات شهید حمزوی حنا واقع در شهرستان سمیرم استان اصفهان انجام گرفت. برای انجام این تحقیق، در هر منطقه شش ترانسکت 100 متری و در هر ترانسکت سه پلات 2 مترمربعی بصورت تصادفی– سیستماتیک مستقر گردید. سپس در هر پلات، دو نمونه مرکب خاک (4 نقطه رأس و مرکز پلات) از دو عمق 10-0 و 30-10 سانتی‌متری و در مجموع تعداد 72 نمونه خاک برداشت شد. سپس عوامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، ماده آلی، فسفر قابل جذب، ازت کل، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، درصد رطوبت اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی، درصد ذرات رس، سیلت، شن و شن خیلی ریز در آزمایشگاه تعیین شد. به منظور مقایسه میانگین خصوصیات خاک دو منطقه قرق و چرای تناوبی- استراحتی، از آزمون t مستقل استفاده گردید. نتایج نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی، باعث بهبود ویژگی‌های مورد مطالعه خاک در این مراتع شده است. چرای تناوبی- استراحتی تأثیر معنی‌داری (5% = α) بر تمام خصوصیات اندازه‌گیری شده به جز اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، منیزیم، درصد ذرات سیلت، شن و شن خیلی ریز داشته است. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی و استفاده از سیستم‌های چرایی، علاوه بر کاهش هزینه و کسب رضایت دامداران، در حفظ و سلامت اکوسیستم مناطق نیمه‌خشک نسبت به قرق بلندمدت موفق‌تر عمل می‌کند.

تاثیر مدیریت‌های چرایی مختلف بر صفات عملکردی گیاهان در منطقه نیمه ‌استپی کرسنک استان چهارمحال و بختیاری

الهام بنی هاشمی؛ پژمان طهماسبی؛ اسماعیل اسدی

دوره 25، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 547-561

چکیده

چرای دام یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع محسوب می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی صفات عملکردی گیاهان که می‌توانند به عنوان شاخصی برای بررسی اثرات مدیریت چرای دام در مرتع استفاده شوند. در منطقه نیمه‌‌استپی کرسنک استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفته است.برای نمونه‌برداری 7 سایت قرق و چرا شده در طول گرادیان ... بیشتر چرای دام یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع محسوب می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی صفات عملکردی گیاهان که می‌توانند به عنوان شاخصی برای بررسی اثرات مدیریت چرای دام در مرتع استفاده شوند. در منطقه نیمه‌‌استپی کرسنک استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفته است.برای نمونه‌برداری 7 سایت قرق و چرا شده در طول گرادیان انتخاب و ضمن استقرار یک ترانسکت 100 متری به‌طور تصادفی و 5 پلات چهار مترمربعی به شکل سیستماتیک به فواصل 20 متر در طول این ترانسکت، در هر پلات پس از شناسایی گونه‌های موجود درصد پوشش هریک از گونه‌ها تخمین زده شد و صفات گیاهی اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که صفات گیاهی همچون ارتفاع گیاه، طول برگ، وزن کلی گیاه، خوش‌خوراکی کلاس I و خوش‌خوراکی کلاس II، فرم رویشی فورب، عمر زیستی یک‌ساله و چندساله و شکل زیستی تروفیت و ژئوفیت اختلاف معنی‌داری در دو منطقه مدیریتی قرق و غیرقرق دارند (05/0Sig ≤). هم‌چنین مقادیر میانگین ارزش صفات طول برگ، خوشخوراکی II، فرم رویشی فورب و شکل زیستی تروفیت در منطقه قرق بیشتر از منطقه غیرقرق می‌باشند. طبق نتایج تحلیل مولفه‌های اصلی، تأثیرپذیرترین صفات به ترتیب عبارتند از وزن کلی گیاه، یک‌ساله و چندساله بودن، فرم رویشی بوته‌ای، فرم زیستی کامفیت، فانروفیت و تروفیت، ابعادبرگ و خوش‌خوراکی کلاس II و III است. این صفات حدود 60 درصد تغییرات را توجیه می‌کنند. در نهایت با تلفیق نتایج آزمون T و PCA صفات کلاس خوش‌خوراکی، وزن کلی گیاه، ابعاد برگ، کلاس خوشخوراکی و فرم رویشی و فرم زیستی گیاهان به عنوان مهم‌ترین صفات در ارزیابی مدیریت چرای دام در منطقه معرفی می‌شوند.

بررسی اثر مدیریت چرا بر شاخص‌های تنوع گونه‌ای در منطقه نیمه‌استپی استان اصفهان ( مطالعه موردی: ایستگاه حنای سمیرم)

مسعود برهانی؛ زهرا جابر الانصار

دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 191-200

چکیده

تنوع گونه‌های گیاهی همواره متضمن پایداری اکوسیستم در مقابل آشفتگی‌های محیطی و زیستی است. به منظور بررسی اثر مدیریت چرا بر شاخص‌های تنوع گونه‌ای دو عرصه قرق و چرای متعادل در ایستگاه حنای سمیرم انتخاب و در هر مدیریت با استفاده از 30 پلات یک متر مربعی در طول 4 ترانسکت اقدام به نمونه‌برداری شد. در داخل هر پلات، درصد تاج پوشش و تراکم هر ... بیشتر تنوع گونه‌های گیاهی همواره متضمن پایداری اکوسیستم در مقابل آشفتگی‌های محیطی و زیستی است. به منظور بررسی اثر مدیریت چرا بر شاخص‌های تنوع گونه‌ای دو عرصه قرق و چرای متعادل در ایستگاه حنای سمیرم انتخاب و در هر مدیریت با استفاده از 30 پلات یک متر مربعی در طول 4 ترانسکت اقدام به نمونه‌برداری شد. در داخل هر پلات، درصد تاج پوشش و تراکم هر گونه یادداشت شد. همچنین لیست فلورستیک هر مدیریت در کل عرصه تهیه گردید. شاخص‌های تنوع و غنا و یکنواختی با استفاده از داده‌های تراکم محاسبه گردید. مدل‌های توزیع فراوانی شامل سری لوگ، لوگ نرمال، مدل هندسی و عصای شکسته در هر دو منطقه قرق و چراشده برازش گردید. برای بررسی معنی‌دار بودن سطوح انداره‌گیری شده از آزمون کای‌اسکور استفاده شد. نتایج نشان داد میزان تنوع، غنا و یکنواختی گونه‌ای در منطقه چراشده نسبت به منطقه قرق بیشتر بوده است. نمودار لگاریتمی توزیع رتبه‌ای فراوانی گونه‌های هر دو مدیریت با شیب تند از مدل عصای شکسته پیروی کرده و نشان می‌دهد منطقه دارای گونه‌های غالب است و افراد با فراوانی متوسط در آن کمتر یافت می‌شوند. بررسی لیست فلورستیک دو مدیریت نشان می‌دهد که گونه‌های اختصاصی منطقه چرا بیشتر از منطقه قرق می‌باشد. نتایج در مجموع نشان داد که چرای سبک در ایستگاه حنا موجب بهبود شاخص‌های تنوع و افزایش گونه‌های کلیماکس گردیده است.

بررسی اثرات قرق بر برخی خصوصیات، فرسایش‌ پذیری و ترسیب کربن خاک (مطالعه موردی: مراتع بزداغی- خراسان شمالی)

حمید نیک نهاد؛ عبدالباسط آق تابای؛ موسی اکبرلو

دوره 24، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 708-718

چکیده

با توجه به گسترش کاربرد قرق به‌منظور اصلاح مراتع و ترسیب کربن، بررسی اثرات آن بر خصوصیات خاک و محاسبه ارزش اقتصادی کربن ترسیب‌یافته حایز اهمیت است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در نتیجه اعمال قرق در مقایسه با چرای آزاد و نیز، بررسی اثرات قرق بر میزان ترسیب کربن خاک و محاسبه ارزش اقتصادی آن در ... بیشتر با توجه به گسترش کاربرد قرق به‌منظور اصلاح مراتع و ترسیب کربن، بررسی اثرات آن بر خصوصیات خاک و محاسبه ارزش اقتصادی کربن ترسیب‌یافته حایز اهمیت است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در نتیجه اعمال قرق در مقایسه با چرای آزاد و نیز، بررسی اثرات قرق بر میزان ترسیب کربن خاک و محاسبه ارزش اقتصادی آن در منطقه بزداغی استان خراسان شمالی می‌باشد. به‌این منظور، 15 نمونه خاک به‌صورت تصادفی – سیستماتیک، از عمق 15-0 سانتیمتری و درطول 3 ترانسکت به طول 500 متر و به فاصله 200 متر از یکدیگر در هر منطقه (قرق و تحت چرا) برداشت شد. در آزمایشگاه، برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شامل بافت، جرم مخصوص ظاهری، درصد تخلخل، درصد رطوبت اشباع، اسیدیته، هدایت الکتریکی، درصد کربن آلی، ازت کل، میزان ظرفیت تبادل کاتیونی، سدیم، پتاسیم ، کلسیم، و منیزیم تبادلی تعیین گردید و شاخص فرسایش‌پذیری خاک (با استفاده از رابطه نسبت رس اصلاح شده)، محاسبه شد. مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون تی مستقل وبا استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 16، انجام شد. نتایج بیانگر آن است که اعمال قرق در منطقه بزداغی، بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک اثر مثبت معنی‌داری گذارده است و شاخص فرسایش پذیری خاک را نیز به‌طور معنی‌داری کاهش داده است (05/0P<). میانگین کربن ترسیب شده در خاک منطقه قرق شده به‌طور معنی‌داری بیشتر از منطقه تحت‌چرا می‌باشد(05/0P<) و ارزش اقتصادی آن، 4709760 تومان برآورد گردید. با توجه به نتایج به‌دست آمده ، خصوصا" ارزش اقتصادی بالای کربن ترسیب یافته در خاک منطقه قرق شده، اعمال قرق در منطقه مورد مطالعه قابل توصیه می‌باشد.

بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گونه‌های پر مصرف در مراتع ییلاقی استان لرستان

رضا سیاه منصور؛ مرتضی اکبرزاده؛ احسان زندی اصفهان

دوره 24، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 418-428

چکیده

این بررسی در ایستگاه تحقیقاتی گیاهان مرتعی گردنه زاغه در استان لرستان انجام شد.تعداد 440 پایه در هر سال و 2200 پایه در 5 سال به روش قطع و توزین در داخل و خارج منطقه قرق بررسی شد. اختلاف وزن بین پایه ها در دو عرصه، مقدار مصرف را نشان می‌دهد. نتایج نشان داد، بین مقدار میانگین تولید و مصرف گونه ها در ماه ها و در گونه های مختلف در سطح 1% اختلاف معنی ... بیشتر این بررسی در ایستگاه تحقیقاتی گیاهان مرتعی گردنه زاغه در استان لرستان انجام شد.تعداد 440 پایه در هر سال و 2200 پایه در 5 سال به روش قطع و توزین در داخل و خارج منطقه قرق بررسی شد. اختلاف وزن بین پایه ها در دو عرصه، مقدار مصرف را نشان می‌دهد. نتایج نشان داد، بین مقدار میانگین تولید و مصرف گونه ها در ماه ها و در گونه های مختلف در سطح 1% اختلاف معنی دار وجود دارد (01/0P<). در متوسط چهار سال، مرتع در سال سوم بیشترین و در سال دوم کمترین مقدار تولید را داشت. بطور متوسط هرساله حدود 1177 کیلوگرم علوفه در هکتار تولید شد. در میانگین چهار سال 80% تولید مورد استفاده دام قرار گرفت. در همه سالها بیشترین مقدار علوفه مرتع در اردیبهشت ماه تولید شد. گونه‌های ,Ono.melanotricha As. remotijogus و گونه As.bungeiتاحد طوقه به بهره‌برداری می‌رسند در حالی که گونه Cen.virgata فقط در خرداد ماه بیشترین مصرف را به خود اختصاص می‌دهد. گندمیان چند ساله سایت مورد بررسی نظیر Hor. bulbosum, Br.tomentellus, Festucaovina, Stipawiesnerii هم تحت فشار چرای شدید هستند. برخی گیاهان مانند Picrisstrigosa در اثر چرای شدید در طول یک فصل قادر به جوانه‌زنی مجدد و تجدید حیات نبوده و ریشه آنها با اندک تحریکی متلاشی می‌شود. بنابراین عدم تعادل بین تولید و بهره برداری و توزیع نا مناسب آن عامل اساسی در تخریب پوشش گیاهی و اکوسیستم مرتعی میباشد.

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع استان اصفهان در شرایط چرا و بدون چرا

زهرا جعفری؛ حمید نیک نهاد قره ماخر؛ سمیرا مصری

دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 680-688

چکیده

به‌منظور بررسی روند اصلاح و یا تخریب پوشش گیاهی در طول زمان، مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در 5 سال انجام گرفت. بررسی تغییرات پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق در واحدهای نمونه انجام گرفت. هر واحد نمونه شامل دو ترانسکت موازی توأم با 20 کوادرات است. در داخل هر کوادرات درصد پوشش و درصد ترکیب هر یک از گونه‌ها برآورد ... بیشتر به‌منظور بررسی روند اصلاح و یا تخریب پوشش گیاهی در طول زمان، مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در 5 سال انجام گرفت. بررسی تغییرات پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق در واحدهای نمونه انجام گرفت. هر واحد نمونه شامل دو ترانسکت موازی توأم با 20 کوادرات است. در داخل هر کوادرات درصد پوشش و درصد ترکیب هر یک از گونه‌ها برآورد گردید. تولید گیاهان به روش قطع و توزین با استفاده از کوادرات‌های یک متر مربعی اندازه‌گیری شد. در مقایسه تاج پوشش گیاهی، از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین داخل و مجاور قرق وجود نداشت. جهت تعیین اثر سال، داده‌‌های سه مؤلفه تاج پوشش، ترکیب و تولید گیاهی تجزیه آماری داده‌ها در قالب طرح آزمایشی بلوک کاملاً تصادفی انجام گرفت که تفاوت معنی‌داری بین برداشت‌های سال‌های مختلف مشاهده نشد. با توجه به اینکه عوامل طبیعی حاکم بر داخل و مجاورقرق یکسان بوده است، از نظر میزان تولید علوفه تفاوت معنی‌داری بین داخل قرق و مجاور آن وجود داشت. بنابراین کاهش میزان تولید در مجاور قرق، رابطه مستقیمی با شدت بهره‌برداری داشته است. فرم زیستی گونه‌ها بر اساس سیستم رانکایر تعیین شد. به‌طوری‌که فرم بیولوژیکی غالب در منطقه مورد مطالعه همی‌کریپتوفیت بود. نتایج نشان داد که هر چند قرق باعث بهبود پوشش گیاهی در مراتع گردیده است ولی تفاوت معنی‌داری با مجاور قرق نداشت. در صورتی‌که از قرق بعنوان یک روش اصلاحی برای پوشش در منطقه استفاده شود، در کوتاه مدت کارساز نخواهد بود. برای احیای سریع این گونه مراتع که عموماً در مناطق خشک قرار گرفته‌اند، دخالت مستقیم انسان ضروری است.

بررسی اثر قرق بلند مدت بر خاک اکوسیستم مرتعی با استفاده از روش تحلیل عملکرد چشم انداز ( (LFA مطالعه موردی : مراتع سارال استان کردستان

سیداکبر جوادی؛ سونیا خطیبی بانه؛ حسین ارزانی؛ کاظم ساعدی

دوره 22، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 821-829

چکیده

قرق مراتع در واقع یکی از روش‌های مدیریتی واحیای پوشش گیاهی در مرتع‌داری و آبخیزداری است. در این تحقیق از روش تجزیه و تحلیل عملکرد چشم‌انداز طبیعی (LFA) که توسطTongway و Hindly (2004) ارائه گردید، برای پی بردن به وضعیت شاخص‌های عملکردی خاک در منطقه‌ی قرق‌شده در مقایسه با مناطق قرق نشده استفاده گردید. سپس با استفاده از پلات‌های تصادفی بعنوان ... بیشتر قرق مراتع در واقع یکی از روش‌های مدیریتی واحیای پوشش گیاهی در مرتع‌داری و آبخیزداری است. در این تحقیق از روش تجزیه و تحلیل عملکرد چشم‌انداز طبیعی (LFA) که توسطTongway و Hindly (2004) ارائه گردید، برای پی بردن به وضعیت شاخص‌های عملکردی خاک در منطقه‌ی قرق‌شده در مقایسه با مناطق قرق نشده استفاده گردید. سپس با استفاده از پلات‌های تصادفی بعنوان یک روش کنترلی، درصد پوشش گیاهی خالص، سنگ و سنگریزه و لاشبرگ اندازه گیری شد. بررسی نشان می‌دهد که منطقه قرق شده سارال (یک ایستگاه تحقیقاتی به مساحت ١٢٥ هکتار که در سال ١٣٥٦ تاسیس شد) از لحاظ شاخص‌های عملکردی وضعیت بهتری نسبت به مناطق خارج قرق دارد، از جمله مهمترین فرایندی که باعث ایجاد این وضعیت شده است می‌توان به عدم چرای دام برای مدت زمان طولانی اشاره نمود. دامنه‌ی شمالی قرق پایدارترین (26/60) ودامنه‌ی جنوبی خارج قرق ناپایدارترین (8/52) چشم‌اندازها در منطقه بوده‌اند. نفوذپذیرترین منطقه‌ی دامنه‌ی جنوبی داخل قرق (7/58) است و از نظر چرخه‌ی عناصر غذایی دامنه‌ی شمالی قرق (63/45) بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. دامنه‌ی غربی خارج قرق معرف بیشترین طول بین قطعه‌ای در کل چشم‌انداز و دامنه‌ی شمالی قرق معرف بیشترین مساحت و تعداد قطعات اکولوژیکی بوده است، درنظرگرفتن این مساحت و تعداد قطعات به مدیر مرتع کمک می‌نماید تا اثر عوامل بیرونی و درونی بر مرتع را آسان‌تر تشخیص دهد. به طور کلی قرق بلندمدت در منطقه سارال به عنوان یکی از روش‌های مناسب برای کاهش رواناب، فرسایش خاک و تولید رسوب عمل کرده است.

بررسی اثر قرق بر خصوصیات پوشش گیاهی و حفاظت خاک در مراتع ییلاقی گردنه زاغه

رضا سیاه منصور؛ مرتضی اکبرزاده؛ احسان زندی اصفهان؛ کریم خادمی؛ سیداکبر جوادی

دوره 22، شماره 3 ، آذر 1394، ، صفحه 417-425

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی اثرات قرق بر پوشش سطحی، حفاظت و خصوصیات خاک در مراتع گردنه زاغه واقع در 35 کیلومتری شمال شرقی خرم‌آ‌باد می‌باشد. به این منظور از کوادرات‌های ثابت با ابعاد 50×60 سانتی‌متر استفاده شد که به فاصله 5/1 متر از هم بر روی ترانسکت‌ها بر روی زمین پیاده شدند و بر روی هر ترانسکت 10 کوادرات مستقر شد. تغییرات پوشش گیاهی در ... بیشتر هدف از این تحقیق بررسی اثرات قرق بر پوشش سطحی، حفاظت و خصوصیات خاک در مراتع گردنه زاغه واقع در 35 کیلومتری شمال شرقی خرم‌آ‌باد می‌باشد. به این منظور از کوادرات‌های ثابت با ابعاد 50×60 سانتی‌متر استفاده شد که به فاصله 5/1 متر از هم بر روی ترانسکت‌ها بر روی زمین پیاده شدند و بر روی هر ترانسکت 10 کوادرات مستقر شد. تغییرات پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق در داخل آنها مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تعداد پایه‌های دائم، سطح یقه گیاهان، درصد سنگ و سنگریزه، درصد لاشبرگ، درصد خاک لخت و درصد ترکیب گیاهی در طی دوره‌ی آماربرداری ارزیابی شد. به‌منظور بررسی ویژگی‌های خاک نیز با حفر پروفیل‌های 40 سانتی‌متری در هر دو منطقه داخل و خارج قرق، نمونه‌های خاک برداشت شده و مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد که مقادیر تولید در داخل قرق در سال‌های اول و آخر آماربرداری بترتیب 1/36 و 2/67 گرم در مترمربع بود و در خارج قرق این مقادیر بترتیب 1/46 و 8/91 گرم در مترمربع اندازه‌گیری شد که مقدار تولید در این روند در داخل و بیرون قرق در سال آخر تقریباً دو برابر سال اول بود. تولید و تاج پوشش در خارج قرق نسبت به داخل قرق افزایش چشمگیری از خود نشان داد. میزان خاک لخت نیز در خارج قرق همواره از داخل قرق بیشتر بوده و در تیمار قرق در سال‌های 77 و 83 حفاظت خاک به ترتیب 74 و 6/95 درصد است. همچنین در تیمار قرق نیز حفاظت خاک در سال 83 با تأثیر 7 سال قرق بطور معنی‌دار بیشتر است. پوشش سنگ و سنگریزه با مقادیر پوشش تاجی و لاشبرگ نسبت عکس داشته و هرگاه بارندگی خوب بوده است با افزایش پوشش زنده و لاشبرگ مقدار سنگ و سنگریزه کمتر برآورد شده است، و نکته قابل توجه این است که در سال آخر نسبت به سال پایه مقدار پوشش سنگ و سنگریزه در داخل قرق کمتر شده ولی در خارج قرق تا 2 برابر افزایش یافته است.

بررسی تأثیر قرق بر تغییرات پوشش گیاهی در مراتع سهند

محمد فرحناک غازانی؛ محمدرضا نجیب زاده؛ محمدعلی قهرمانی

دوره 22، شماره 3 ، آذر 1394، ، صفحه 537-545

چکیده

در سال‌های اخیر فشار بیش از حدی به منابع تجـدیدشونده به‌ویژه مـراتع کشـور وارد شده‌است. بهره‌برداری بی‌رویه موجب کاهش کمی و کیفی علوفه مراتع شده‌؛ از این‌رو بررسی تأثیر قرق و چرا بر تغییرات پوشش گیاهی لازم و ضروریست. در این تحقیق تأثیر قرق بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه سهند از سال 1380 تا 1385 مورد مطالعه قرار گرفت. بدین‌منظور تغییرات ... بیشتر در سال‌های اخیر فشار بیش از حدی به منابع تجـدیدشونده به‌ویژه مـراتع کشـور وارد شده‌است. بهره‌برداری بی‌رویه موجب کاهش کمی و کیفی علوفه مراتع شده‌؛ از این‌رو بررسی تأثیر قرق و چرا بر تغییرات پوشش گیاهی لازم و ضروریست. در این تحقیق تأثیر قرق بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه سهند از سال 1380 تا 1385 مورد مطالعه قرار گرفت. بدین‌منظور تغییرات پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق با استقرار پلات‌های ثابت بررسی شد. به‌طوری‌که نتایج نشان داد پوشش تاجی کل و پوشش تاجی گندمیان دائمی (شامل گونه‌هایAgropyrum trichophorum، Bromustomentellus، Dactylis glomerataوFestuca ovina) در داخل قرقبه‌طور معنی‌داری افزایش یافتند (01/0>P). درصد پوشش گونه Cirsiumhaussknechtiiکه مهمترین گونه مهاجم در منطقه سهند می‌باشد به صورت معنی‌داری کاهش پیدا کرد (01/0>P). درصد ‌پوشش گونه‌های گیاهی با درجه خوشخوراکی کلاس I به‌طور معنی‌داری افزایش یافت (01/0>P). البته در خارج قرق پوشش تاجی کل تغییر معنی‌داری نداشته‌است. پوشش تاجی گندمیان دائمی و پهن‌برگان علفی کاهش یافته (05/0>P) و پوشش تاجی گیاهان بوته‌ای افزایش پیدا کرد (01/0>P). همچنین درصد پوشش گونه Cirsiumhaussknechtii افزایش یافت (05/0>P). به‌طوری‌که از نظر خوشخوراکی در خارج قرق گیاهان کلاس I کاهش و گیاهان کلاس‌های II و III افزایش یافتند اما از نظر آماری معنی‌دار نبودند. بنابراین براساس نتایج حاصل میانگین درصد ماده آلی خاک در داخل و خارج قرق در طی دوره بررسی تغییر معنی‌داری نداشته‌است.

مقایسه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بین دو منطقه قرق و چراشده (مطالعه موردی : نظرآباد کرج)

فیروزه مقیمی نژاد؛ محمد جعفری؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ یاسر قاسمی آریان؛ اصغر کهندل

دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 643-650

چکیده

قرق مرتع عبارتست از جلوگیری از ورود دام به تمام یا قسمتی از مرتع برای یک یا چند سال متوالی که با هدف‌های مختلفی انجام می‌شود. هدف از تحقیق حاضر، تعیین میزان تاثیر عمل اصلاحی قرق در خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک و سه عنصر اصلی N، P و K در منطقه نظر آباد کرج می‌باشد. برای انجام تحقیق، از خاک دو منطقه چراشده و قرق نمونه‌برداری شد. به‌طوری‌که ... بیشتر

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع نیمه استپی استان گلستان (مطالعه موردی: منطقه مراوه‌تپه)

سیدعلی حسینی؛ جمشید خطیرنامنی؛ مرتضی اکبرزاده

دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 685-697

چکیده

مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام، در برنامه‌‌ریزی‌های مدیریتی منابع طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌منظور آگاهی از روند تغییرات پوشش گیاهی در طول زمان، این بررسی بمدت 9 سال (84-1376) در قرق مراوه‌تپه، یکی از مراتع قشلاقی استان گلستان انجام شد. هر ساله درصد پوشش تاجی گونه‌های‌گیاهی در داخل و خارج قرق در پلات‌های ... بیشتر مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام، در برنامه‌‌ریزی‌های مدیریتی منابع طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌منظور آگاهی از روند تغییرات پوشش گیاهی در طول زمان، این بررسی بمدت 9 سال (84-1376) در قرق مراوه‌تپه، یکی از مراتع قشلاقی استان گلستان انجام شد. هر ساله درصد پوشش تاجی گونه‌های‌گیاهی در داخل و خارج قرق در پلات‌های ثابت اندازه‌گیری شد. برای بررسی اثر بارندگی در تغییرات پوشش، همبستگی بین پوشش تاجی گونه‌ها و فرم‌های رویشی در داخل قرق با بارندگی ماه‌ها و دوره‌های مختلف رویشی بررسی گردید. نتایج نشان داد که در سال 1384 کل پوشش تاجی هم در داخل و هم مجاور قرق، به‌طور معنی‌داری بیشتر از 1376 بود که عمدتاً به افزایش پوشش یکساله‌ها مرتبط بود. بعکس پوشش دائمی‌ها، هم در داخل و هم در مجاور قرق کاهش یافت. در قرق مراوه‌تپه کاهش در پوشش دائمی‌ها عمدتاً در اثر کاهش پوشش گندمیان بود. در سال آخر بررسی نسبت به سال اول، جمع پوشش کلاس II بشدت کاهش یافته ولی پوشش کلاس III افزایش پیدا نمود. هرچند تغییرات پوشش تاجی تحت تأثیر بارندگی قرار داشت، ولی ضرایب همبستگی فقط در کل پوشش تاجی و پوشش دائمی‌ها معنی‌دار شد. بنابراین در صورتی‌که از قرق به‌عنوان یک روش اصلاحی برای پوشش در منطقه استفاده شود، در کوتاه‌مدت کارساز نخواهد بود. از این رو برای احیای سریع این‌گونه مراتع، دخالت مستقیم انسان لازم و ضروریست.

اثر قرق بر برخی خصوصیات رویشی و الگوی پراکنش درمنه دشتی (Artemisia sieberi Besser) در مناطق استپی مرکزی ایران (مطالعه موردی: مراتع ندوشن استان یزد)

آناهیتا رشتیان؛ علی اکبر کریمیان

دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 747-755

چکیده

مطالعه بر روی پارامترهای مختلف پوشش گیاهی مراتع در شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاه‌های مرتعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است .به همین منظور در این مطالعه تأثیر قرق در تغییرات تولید، تاج پوشش، تراکم، فراوانی، اهمیت نسبی و شادابی گونه درمنهدشتی به‌عنوان مهمترین گونه در نواحی ایران تورانیدر شرایط چرا و حفاظت از چرا (قرق) ... بیشتر مطالعه بر روی پارامترهای مختلف پوشش گیاهی مراتع در شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاه‌های مرتعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است .به همین منظور در این مطالعه تأثیر قرق در تغییرات تولید، تاج پوشش، تراکم، فراوانی، اهمیت نسبی و شادابی گونه درمنهدشتی به‌عنوان مهمترین گونه در نواحی ایران تورانیدر شرایط چرا و حفاظت از چرا (قرق) در ندوشن استان یزد مورد توجه قرار گرفت. نمونه‌برداری در دو منطقه قرق و چرا به طور تصادفی با استقرار 10 ترانسکت و 40 پلات یک مترمربعی در امتداد آنها انجام گردید، همچنین 30 پایه از گونه درمنه دشتی به طور تصادفی در هر دو منطقه انتخاب و ارتفاع گیاه، حداکثر و حداقل قطر تاج پوشش، شادابی، میزان تولید سال جاری و وزن بخش خشبی شده گیاه و درصد علوفه قابل دسترس به روش قطع و توزین اندازه‌گیری شد. البته بین پایه‌های گیاهی درمنه دشتی در منطقه قرق و چرای متوسط از نظر پارامترهای تولید، قطر متوسط، ارتفاع و درصد پوشش اختلاف معنی‌داری وجود ندارد، به‌طوری‌که تنها شادابی پایه‌های گیاهی در منطقه قرق اختلاف معنی‌داری را با شادابی پایه‌های موجود در منطقه چرا شده نشان می‌دهد. پارامتر اهمیت نسبی، افزایش اهمیت نسبی گونه درمنه را در منطقه‌ای با چرای متوسط نشان می‌دهد و در این مرتع گونه درمنه دشتی به لحاظ واکنش گیاهان نسبت به چرا، گونه‌های زیاد شونده است. در شرایط قرق برای مدت طولانی، الگوی پراکنش درمنه یکنواخت بوده، در حالی‌که با وجود چرا، الگوی پراکنش گیاهان به سمت کپه‌ای شدن حرکت کرده است.

بررسی اثرات مدیریت قرق بر مراتع پارک ملی خبر و مناطق همجوار

نعمت اله مددی زاده؛ حسین ارزانی؛ قوام الدین زاهدی؛ نجمه فاریابی

دوره 21، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 128-138

چکیده

مدیریت صحیح مراتع و دستیابی به توسعه پایدار مستلزم طراحی یک سیستم جامع مدیریتی است که حرکت در این راستا متأثر از در اختیار داشتن اطلاعات قوی و مستدل کمی و کیفی از تمام ویژگی‌های مراتع به‌ویژه پوشش گیاهی و عوامل تأثیر گذار بر آنهاست. در این مطالعه تأثیر قرق بر پوشش گیاهی مراتع داخل قرق (مرجع) و خارج قرق (بحرانی)، در دو سایت مطالعاتی ... بیشتر مدیریت صحیح مراتع و دستیابی به توسعه پایدار مستلزم طراحی یک سیستم جامع مدیریتی است که حرکت در این راستا متأثر از در اختیار داشتن اطلاعات قوی و مستدل کمی و کیفی از تمام ویژگی‌های مراتع به‌ویژه پوشش گیاهی و عوامل تأثیر گذار بر آنهاست. در این مطالعه تأثیر قرق بر پوشش گیاهی مراتع داخل قرق (مرجع) و خارج قرق (بحرانی)، در دو سایت مطالعاتی بررسی، و در هر سایت، مناطق تحت چرا و بدون چرا با یکدیگر مقایسه گردید. با استفاده از روش سیستماتیک- تصادفی، تعداد 160 پلات در ابعاد 5/1×2 متر انداخته شد، در داخل هر پلات، درصد پوشش تاجی هر گونه، لاشبرگ، سنگ و سنگریزه و خاک لخت تعیین و گونه‌های موجود براساس کلاس گیاهی ( I ، II و III ) برای تعیین تراکم، تفکیک و میزان تولید علوفه خشک اندازه‌گیری شد. برای بدست آوردن وضعیت مرتع از روش چهار عاملی و برای تعیین گرایش مرتع از ترازوی گرایش استفاده شد. طبق نتایج بدست آمده، در اثر قرق پارامترهایی همانند پوشش لاشبرگ، تولید، درصد تاج پوشش و ترکیب گونه‌ای کلاس خوشخوراکی I به‌ترتیب 72/24%، 42/37%، 6/23% و 6/80% نسبت به مناطق خارج قرق افزایش داشته، و در شرایط یکسان درصد خاک لخت، سنگ و سنگریزه، ترکیب گونه‌ای کلاس III به‌ترتیب به میزان 29/34%، 16/17% و 96/26% در اثر قرق کاهش یافته است که در تمامی بررسی‌ها اختلاف میانگین تمامی پارامترها در مناطق داخل و خارج قرق در هر دو سایت مطالعاتی معنی‌دار شد. بررسی وضعیت و گرایش مرتع نیز حکایت از آن‌ داشت که اعمال پدیده قرق باعث حرکت و ارتقاء از وضعیت ضعیف به خوب و گرایش نیز از منفی تا ثابت و مثبت گردید.

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع طبیعی منطقه نیمه‌استپی بیله‌وار خوی استان آذربایجان‌غربی

میرطاهر قائمی؛ مرتضی اکبر زاده؛ شهرام عابدی

دوره 19، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 82-94

چکیده

مطالعه تأثیر قرق در تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در عرصه‌های مرتعی، در پروژه‌های احیاء و اصلاح مراتع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این بررسی در منطقه نیمهاستپی بیله‌وار خوی، از سال 1376 تا 1384 انجام شد. هرساله پوشش گیاهی در داخل پلاتهای ثابت در طول ترانسکت، اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که در قرق بیله‌وار ... بیشتر مطالعه تأثیر قرق در تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در عرصه‌های مرتعی، در پروژه‌های احیاء و اصلاح مراتع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این بررسی در منطقه نیمهاستپی بیله‌وار خوی، از سال 1376 تا 1384 انجام شد. هرساله پوشش گیاهی در داخل پلاتهای ثابت در طول ترانسکت، اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که در قرق بیله‌وار خوی، در طی 9 سال بررسی، کل پوشش تاجی در داخل قرق افزایش یافت و بیشترین افزایش در گندمیان دائمی (بیش از 5/3 برابر) و پهن‌برگان علفی دائمی (بیش از 5/2 برابر) مشاهده شد. در بیرون قرق پوشش کل تقریباً ثابت ماند و تغییرات در پوشش فرمهای رویشی بهمراتب کمتر بود. در داخل قرق گونه‌های مرغوب ظاهر شده و حدود 19 درصد ترکیب پوشش را به خود اختصاص دادند. بهطوریکه سهم گونه‌های زیاد شونده در ترکیب به بیش از دو برابر افزایش و گونه‌های نامرغوب به نصف کاهش یافت. در حالیکه در بیرون قرق گونه‌های مرغوب نایاب و سهم پوشش گونه‌های کلاس زیاد شونده 28% افزایش یافت. متوسط پوشش یکساله‌ها در دوره بررسی در داخل قرق بیشتر از بیرون و متوسط پوشش فورب‌ها، در داخل و بیرون قرق بیشتر از یکساله‌های گندمی است. البته در قرق بیلهوار با 9 سال بررسی، همبستگی بین تغییرات بارندگی و پوشش تاجی در بیشتر گونه‌ها معنیدار بود.

بررسی شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع با استفاده از روش تحلیل عملکرد چشم‌انداز (LFA) (مطالعه موردی: مراتع سرچاه عماری بیرجند)

رضا یاری؛ علی طویلی؛ سلمان زارع

دوره 18، شماره 4 ، اسفند 1390، ، صفحه 624-636

چکیده

فعالیتهای مدیریتی ازقبیل قرق و احداث هلالی آبگیر تأثیر زیادی بر شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مراتع میگذارد. برای بهرهبرداری مستمر و پایدار از مرتع، این تغییرات باید شناخته و مدیریت شوند. شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع به محققان کمک میکنند که در مورد اثرهای فعالیتهای مدیریتی اعمال شده، قضاوت نمایند. هدف ... بیشتر فعالیتهای مدیریتی ازقبیل قرق و احداث هلالی آبگیر تأثیر زیادی بر شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مراتع میگذارد. برای بهرهبرداری مستمر و پایدار از مرتع، این تغییرات باید شناخته و مدیریت شوند. شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع به محققان کمک میکنند که در مورد اثرهای فعالیتهای مدیریتی اعمال شده، قضاوت نمایند. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر فعالیتهای اصلاحی قرق و احداث هلالی آبگیر بر شاخصهای سطحی خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع میباشد. بدینمنظور سه منطقه قرق رهاشده، قرق و قرق به همراه احداث هلالی آبگیر در مراتع سرچاه عماری بیرجند انتخاب و تأثیر هر یک از فعالیتهای مدیریتی مذکور بر شاخصهای سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع با استقاده از روش تحلیل عملکرد چشمانداز (LFA) مورد بررسی قرار گرفت. در این روش برای تعیین 3 ویژگی عملکردی مرتع شامل پایداری، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی از 11 شاخص سطح خاک استفاده میشود. این شاخصها عبارتند از: پوشش سطح زمین، لاشبرگ، پوشش قابلتبدیل به هوموس، پوشش کریپتوگام، شکنندگی لایه سطحی خاک، مواد فرسایشیافته، شکلهای فرسایش، میکروتوپوگرافی، طبیعت سطح خاک، آزمایش پایداری در مقابل رطوبت و بافت خاک. تجزیه و تحلیل دادهها با نرمافزار SPSS 16.0 و با استفاده از آزمون غیرپارامتری کروسکالوالیس و آزمون چنددامنهای دانکن انجام گردید. نتایج نشان داد که در اثر فعالیتهای مدیریتی اعمال شده شاخصها و ویژگیهای عملکردی مرتع تغییر یافتهاند. بهطوریکه بین تمامی 11 شاخص سطح خاک بجز شکلهای فرسایش و پوشش کریپتوگام اختلاف معنیداری در سه منطقه مورد مطالعه وجود دارد (P<0.05). بدین‌ترتیب بین سه شاخص عملکردی مرتع در سه منطقه مذکور نیز اختلاف معنیداری وجود دارد. بنابراین نتایج حکایت از این دارد که عملیات اصلاحی قرق و احداث هلالی آبگیر باعث بهبود ویژگیهای عملکردی مرتع میشود.

تغییرات تنوع، غنا و گروه‌های کارکردی پوشش گیاهی در شدتهای مختلف چرای دام (مطالعه موردی: مراتع ماهور ممسنی، استان فارس)

پرویز غلامی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری

دوره 18، شماره 4 ، اسفند 1390، ، صفحه 662-675

چکیده

چرای بیش از حد ظرفیت میتواند موجب تغییراتی در پوشش گیاهی مراتع گردد. در این تحقیق از تنوع، غنا و برخی گروه‌ها و خصوصیات کارکردی بهعنوان گزینهای برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به شدتهای مختلف چرای دام استفاده شد. مطالعه در منطقه ماهور ممسنی در استان فارس در سه شدت چرا (قرق بلند مدت (مرجع)، کلید و بحرانی) انجام شد. نمونه‌گیری پوشش ... بیشتر چرای بیش از حد ظرفیت میتواند موجب تغییراتی در پوشش گیاهی مراتع گردد. در این تحقیق از تنوع، غنا و برخی گروه‌ها و خصوصیات کارکردی بهعنوان گزینهای برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به شدتهای مختلف چرای دام استفاده شد. مطالعه در منطقه ماهور ممسنی در استان فارس در سه شدت چرا (قرق بلند مدت (مرجع)، کلید و بحرانی) انجام شد. نمونه‌گیری پوشش گیاهی به صورت تصادفی- منظم با ثبت درصد تاج پوشش گونههای گیاهی انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش شدت چرای دام موجب کاهش معنیدار شاخصهای تنوع و غنای گونهای گردید. همچنین درصد تاج پوشش تیرههای گندمیان، پروانهآساها، پامچالیان، چتریان و علف گربه بهطور معنیداری پاسخ منفی به شدت چرای نشان داده و در مقابل پاسخ مثبت به شدت چرای دام در تیرههای شببو، نعناعیان، بارهنگ و پنیرکیان مشاهده گردید. علاوه بر این، برخی گروههای کارکردی نظیر یکسالهها، تروفیتها و گندمیان به طور معنیداری از منطقه مرجع به بحرانی کاهش پیدا کردند. از یافتههای دیگر این تحقیق میتوان به کاهش معنیدار گیاهان کمشونده و افزایش گیاهان زیادشونده از منطقه مرجع به منطقه بحرانی اشاره کرد. گیاهانی که در بانک بذر خاک حضور داشتند بهطور معنیداری نسبت به گیاهانی که در بانک بذر حضور نداشتند درصد تاج پوشش خود را در منطقه مرجع افزایش دادند. بنابراین با توجه به آسیب دیدن برخی شاخصهای پوشش گیاهی در اثر چرای دام، اصلاح روشهای بهرهبرداری و مدیریت مراتع منطقه به منظور احیاء پوشش گیاهی توصیه میگردد.

بررسی تأثیر چرای دام بر پویایی لکه‌های گیاهی

مریم رضاشاطری؛ عادل سپهری

دوره 17، شماره 4 ، دی 1389، ، صفحه 604-614

چکیده

پژوهش حاضر، با بررسی و اندازهگیری عاملهای دینامیکی طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای در دو منطقه قرق شده و خارج از قرق، تأثیر چرای دام را بر تغییر دینامیک یا پویایی لکهای در مراتع اینچهبرون واقع در شمال دشت گرگان مورد مطالعه قرار داده است. جهت تحقق این هدف، پس از انتخاب یک نقطه تصادفی بهعنوان نقطه مبدأ در خارج ... بیشتر پژوهش حاضر، با بررسی و اندازهگیری عاملهای دینامیکی طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای در دو منطقه قرق شده و خارج از قرق، تأثیر چرای دام را بر تغییر دینامیک یا پویایی لکهای در مراتع اینچهبرون واقع در شمال دشت گرگان مورد مطالعه قرار داده است. جهت تحقق این هدف، پس از انتخاب یک نقطه تصادفی بهعنوان نقطه مبدأ در خارج از قرق، 11 ترانسکت 50 متری در یک جهت تصادفی و به صورت متوالی قرار داده شدند. بهطوریکه در راستای هر ترانسکت طول لکه‌های گیاهی و طول فضای عاری از پوشش یادداشت شد. نمونهگیری در منطقه قرق به صورتی مشابه و با استقرار 6 ترانسکت 50 متری انجام شد. نتایج حکایت از آن داشت که از لحاظ طول لکهی گیاهی، طول فضای عاری از پوشش و نسبت طول لکهی گیاهی به طول فضای عاری از پوشش، در دو منطقه مورد مطالعه تفاوت معنیداری وجود دارد و علت این امر ناشی از چرای مفرط دام در خارج از قرق است. بنابراین با توجه به اینکه، فشارهای محیطی تأثیر خود را با تغییر اندازه، شکل و فراوانی لکه‌های گیاهی نمایان میسازند؛ به نظر میرسد بررسی تغییرات دینامیکی گیاهان از طریق مطالعه تغییرات طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای دارای دقت بالایی بوده و با صرف زمان و هزینه نسبتاً کمی قابل انجام است و علاوه بر آن، میتواند بهخوبی نماینده تغییرات دینامیکی و پویایی گیاهان در پاسخ به فشارهای محیطی و روند بیابانزایی باشد.

مقایسه تنوع پوشش گیاهی مراتع در دو منطقه قرق و چرا در مراتع کوهستانی زاگرس مرکزی (مطالعه موردی: منطقه دیشموک در استان کهگیلویه و بویراحمد)

اسفندیار جهانتاب؛ عادل سپهری؛ بهاره حنفی؛ سیده زهره میردیلمی

دوره 17، شماره 2 ، شهریور 1389، ، صفحه 292-300

چکیده

مطالعات اختلاف تنوع پوشش گیاهی مراتع تحت شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاههای مرتعی از اهمیت ویژهای برخوردار است. بههمینمنظور در این مطالعه بررسی تأثیر قرق در تغییرات تنوع پوشش گیاهی مرتع تحت شرایط چرا و حفاظت از چرا در منطقه دیشموک (کوههای دلافروز) در استان کهگیلویه و بویراحمد مورد توجه قرار گرفت. بطوریکه ... بیشتر

تأثیر قرق و چرا بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه ارکوئین زنجان

فرهاد آقاجانلو؛ مرتضی اکبرزاده؛ احمد موسوی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1388، ، صفحه 493-504

چکیده

براساس مدارک و گزارشهای موجود، وضعیت مراتع کشور در بیشتر نقاط ضعیف یا خیلی ضعیف بوده و درصد گونه‌های نامطلوب در مقایسه با گونه‌های مرغوب مرتعی بسیار زیاد می‌باشد. مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط قرق و چرای دام در شناخت پارهای از مشکلات حاد موجود در مراتع کشور اهمیت بسزایی دارد. تأثیر قرق در روند تغییرات پوشش گیاهی ... بیشتر براساس مدارک و گزارشهای موجود، وضعیت مراتع کشور در بیشتر نقاط ضعیف یا خیلی ضعیف بوده و درصد گونه‌های نامطلوب در مقایسه با گونه‌های مرغوب مرتعی بسیار زیاد می‌باشد. مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط قرق و چرای دام در شناخت پارهای از مشکلات حاد موجود در مراتع کشور اهمیت بسزایی دارد. تأثیر قرق در روند تغییرات پوشش گیاهی مراتع طبیعی در منطقه ارکوئین استان زنجان با ارتفاع 1450 متر از سطح دریا، از سال 1380 تا 1385 مورد مطالعه قرار گرفت. بنابراین تغییرات پوشش گیاهی در داخل و بیرون قرق داخل پلاتهای ثابت بررسی شد و جهت اندازهگیری میزان تولید سالانه از پلاتهای تصادفی استفاده شد. مقایسه تغییرات عاملهای مورد بررسی و عناصر مربوط به خاک با استفاده از آزمون Tانجام شد. به طوریکه نتایج نشان داد که پوشش تاجی کل در قرق افزایش یافته و تفاوت میانگین‌ها از نظر آماری معنی‌دار است (01/0 P<). واکنش فرمهای رویشی نسبت به عامل قرق و چرا یکسان نبوده و در سال 1385 گونه‌های Astragalus achtalensis (05/0 P<) وStipa barbata (01/0 P<) از افزایش پوشش تاجی معنی‌داری نسبت به سال 1381 برخوردار بودند. از این رو در داخل قرق، سهم گونه‌های مرغوب در ترکیب حدود 7 درصد افزایش یافته و از سهم بقیه گونه‌ها کاسته شد. به طوریکه در بیرون قرق نیز سهم این گونه‌ها یک درصد زیاد شد. در حالیکه تولید علوفه نسبت به پوشش تاجی، بیشتر تابع نوسانهای بارندگی بود. در طول دوره بررسی میزان ماده آلی و ازت در عمق 0-15 سانتیمتری خاک داخل و بیرون قرق و در عمق 15-30 سانتیمتری خاک بیرون قرق، افزایش معنی‌دار داشت.

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع گیان نهاوند در شرایط چرا و قرق

قاسم اسدیان؛ مرتضی اکبرزاده؛ محمدرضا صادقی منش

دوره 16، شماره 3 ، آذر 1388، ، صفحه 343-352

چکیده

مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در رویشگاههای مرتعی، با توجه به نقش آن در برنامه‌ریزیهای احیای مراتع از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای امکان تفکیک اثر مدیریت از اثرهای فاکتورهای اقلیمی، تأثیر قرق در اصلاح مراتع گیان در استان همدان طی چهار سال مورد بررسی قرار گرفت. یادداشتبرداری در پلاتهای ثابت از سال ... بیشتر مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام در رویشگاههای مرتعی، با توجه به نقش آن در برنامه‌ریزیهای احیای مراتع از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای امکان تفکیک اثر مدیریت از اثرهای فاکتورهای اقلیمی، تأثیر قرق در اصلاح مراتع گیان در استان همدان طی چهار سال مورد بررسی قرار گرفت. یادداشتبرداری در پلاتهای ثابت از سال 1375 تا سال 1379 به مدت 4 سال در داخل و خارج قرق انجام شد. بررسی تغییرات پوشش تاجی در محدوده قرق و بیرون آن در سالهای بررسی نشان داد که در سال 1378 نسبت به سال 1375 در داخل قرق، جمع پوشش تاجی گونه‌های دائمی حدود 80 درصد افزایش یافته ‌است و همچنین در طول این مدت در بیرون قرق نیز جمع پوشش تاجی گونه‌های چند ساله زیاد شد که از نظر آماری معنی‌دار بودند. بدین ترتیب مقایسه پوشش تاجی گونه‌های چندساله داخل و بیرون قرق در سال آخر بررسی نیز نشان داد که پوشش تاجی این گونه‌ها در بیرون قرق زیادتر از داخل قرق بودند و این بدلیل افزایش زیاد گونه‌های بوته‌ای خاردار و کاهش گندمیان در بیرون قرق بود. بنابراین در طول بررسی گونه‌های کلاسI و II در داخل قرق افزایش و گونه‌های کلاس III کاهش یافتند، در حالی که در بیرون قرق عکس آن اتفاق افتاد و همچنین تولید در داخل قرق افزایش و در بیرون آن کاهش یافت.

بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع چات گنبد در شرایط چرا و بدون چرا

جمشید خطیرنامنی

دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1386، ، صفحه 88-96

چکیده

منطقه مورد مطالعه در کیلومتر 50 جاده مرزی داشلی برون به مراوه تپه استان گلستان در فاصله 2 کیلومتری شمال رودخانه اترک و مرز ایران و ترکمنستان واقع شده است. اراضی منطقه شور با زهکش‌های داخلی و خارجی ضعیف و خاک عمیق که ارتفاع آن ازسطح دریا 70 متر، بارندگی سالیانه180 میلیمترومتوسط تبخیر سطحی 1900 میلیمتر می‌باشد.مرتع چات از نظر اقلیمی جزو ... بیشتر منطقه مورد مطالعه در کیلومتر 50 جاده مرزی داشلی برون به مراوه تپه استان گلستان در فاصله 2 کیلومتری شمال رودخانه اترک و مرز ایران و ترکمنستان واقع شده است. اراضی منطقه شور با زهکش‌های داخلی و خارجی ضعیف و خاک عمیق که ارتفاع آن ازسطح دریا 70 متر، بارندگی سالیانه180 میلیمترومتوسط تبخیر سطحی 1900 میلیمتر می‌باشد.مرتع چات از نظر اقلیمی جزو مناطق خشک بشمار می‌رود. تیپ عمده رویشی مرتع چات را گیاهان یکساله تشکیل می‌دهند که دربعضی جاها و به‌طور پراکنده با گیاهان دائمی از جنس‌های Artemesia ، Salsola ، Aeluropus همراه می‌شوند. به طور کلی مراتع چات‌دارای یک تیپ گیاهی واحد به نام Poa bulbosa – Annual grass - Annual forbs می‌باشد. به منظور بررسی روند اصلاح و یا سیر قهقرائی و تخریب پوشش گیاهی در طول زمان، مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا وعدم چرای دام در 5 سال انجام گرفت. در این بررسی تغییرات پوشش گیاهی درداخل و خارج قرق در واحدهای نمونه انجام گرفت. هر واحد نمونه شامل دو ترانسکت موازی توام با 20 کودرات می‌باشد. در داخل هرکودرات درصد پوشش تاجی هر یک از گونه‌ها برآورد و درصدهای پوشش‌های سنگ و سنگریزه، لاشبرگ و خاک لخت نیز یادداشت گردید. تولیدگیاهان نیز به روش قطع وتوزین با استفاده ازکودراتهای یک مترمربعی اندازه‌گیری شد.در مقایسه تاج پوشش گیاهی، از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین داخل و مجاور قرق وجود نداشت. جهت تعیین اثر سال، داده‌های سه مؤلفه تاج پوشش، ترکیب وتولید گیاهی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی تجزیه آماری و تفاوت معنی‌داری بین برداشت‌های سالهای مختلف مشاهده نشد. باتوجه به اینکه عوامل طبیعی حاکم بر داخل و مجاور قرق یکسان بوده است از نظر میزان تولید علوفه تفاوت معنی‌داری بین داخل قرق و مجاور آن وجود داشت. بنابراین کاهش میزان تولید در مجاور قرق، رابطه مستقیمی با شدت بهره‌برداری داشته است.نتایج کلی نشان داد که هرچند قرق باعث بهبود پوشش گیاهی درمراتع چات گردیده است، ولی عموما تفاوت معنی‌داری بامجاور قرق نداشت. این بهبود در کوتاه مدت درمراتع با چرای بی رویه قابل توجه نمی‌باشد. درصورتی که ازقرق به عنوان یک روش اصلاحی برای پوشش در منطقه استفاده شود، در کوتاه مدت کارساز نخواهد بود. برای احیای سریع این گونه مراتع که عموما درمناطق خشک قرارگرفته‌اند، دخالت مستقیم انسان لازم و ضروری است

دوره 31 (1403)

دوره 30 (1402)

دوره 29 (1401)

دوره 28 (1400)

دوره 27 (1399)

دوره 26 (1398)

دوره 25 (1397)

دوره 24 (1396)

دوره 23 (1395)

دوره 22 (1394)

دوره 21 (1393)

دوره 20 (1392)

دوره 19 (1391)

دوره 18 (1390)

دوره 17 (1389)

دوره 16 (1388)

دوره 15 (1387)

دوره 14 (1386)

دوره 13 (1385)

دوره 12 (1384)

دوره 11 (1383)

دوره 10 (1382)

دوره 9 (1381)

دوره 8 (1380)

دوره 7 (1379)

دوره 6 (1378)

کلیدواژه‌ها = قرق

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده