نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد شرکت مهندسین مشاور آبخیزگسترشرق
2 کارشناس شرکت مهندسین مشاور آبخیزگسترشرق
چکیده
جلوگیری از حرکت رسوبات بادی در مناطق برداشت یک کار بنیادیست و عملیات اجرایی بایستی بیشتر در منطقه برداشت متمرکز شود. به منظور منشأیابی رسوبات بادی دشت مختاران بیرجند از روش گام به گام ارائه شده توسط اختصاصی و همکاران استفاده شد. این کار طی دو مرحله انجام گرفت. ابتدا جهتیابی قطاع برداشت و سپس مکانیابی. به منظور جهتیابی قطاع برداشت دشت مختاران بیرجند ابتدا اطلاعات مربوط به جهت طوفانهای گردوخاک منطقه با تکمیل پرسشنامه از ساکنین محدوده اطراف ارگ بدست آمد. سپس تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی مربوط به دو دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شد و با استفاده از تصویر ماهوارهای و بازدیدهای صحرایی مرفولوژی تپههای ماسهای ارگ تعیین گردید. درنهایت با مطالعه رژیم باد و رسم گلبادها، بادهای فرساینده و مؤثر در تشکیل تپههای ماسهای شناسایی شد. پس از مشخص شدن قطاع برداشت(دشت‌سرهای مشرف به تپههای ماسهای)، فاز مکانیابی نقاط برداشت آغاز گردید. در این مرحله با مطالعه ژئومرفولوژی قطاع برداشت و نمونه برداری از رخسارههای این قطاع اقدام به بررسی گرانولومتری، مرفوسکپی و نهایتاً کانی شناسی رسوبات تپه های ماسهای و قطاع برداشت گردید و ارتباط ژنتیکی عناصر با یکدیگر بررسی شد. در نهایت با بررسیهای بعمل آمده مشخص شد که منشأ اصلی رسوبات موجود در ارگ مختاران بیرجند ناشی از وجود تشکیلات زمین‌شناسی شیست- فیلیت1، سنگهای کالردملانژ و سایر سازندهای حساس واقع در شرق و جنوب شرق منطقه می‌باشد که در اثر فرسایش آبی، در بخش‌های مختلف دشت مختاران رسوب می‌نماید. در اثر عمل بادهای فرساینده و شدید شرقی و جنوب شرقی در منطقه، این رسوبات دوباره برداشت شده و با طی مسیری در محدوده دق رسوب می نمایند. این رسوبات بارها توسط بادهای منطقه(بادهای شمال شرقی، شمالی، غربی) در داخل ارگ جابجا شده و تشکیل تپههای ماسهای از نوع ستارهای شکل نموده است. بنابراین با توجه به مطالعات انجام شده و بازدیدهای انجام شده میتوان گفت که رخساره ژئومرفولوژی نهشته‌های ریزدانه- عمدتاً اراضی زراعی واقع در شرق و جنوب شرق منطقه در اولویت اول و طبقه فعال، رخساره منطقه پخش سیلاب(بسترمسیل ها و خشکه رودها) واقع در بخش شرقی ارگ در اولویت دوم و نیمه فعال و رخسارههای ژئومرفولوژی شورهزار و رخساره کویر زرده واقع در محدوده دق در اولویت سوم وکم فعال قرار دارند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The study of eolian sediment origin (case study: Mokhtaran-Birjand plain)
نویسندگان [English]
- Ali Akbar Safdari 1
- Zahra Mahmoodi 2
- Hadi Memarian Khalilabad 1
چکیده [English]
In the wind erosion process, there are three areas: detachment area, transport area and deposition area. The prevention of sediments movement in the detachment area is a basic task. Knowing origin of sediments of sand dunes, the recognition of the detachment regions is necessary. In order to origin study of eolian sediments in the Mokhtaran plateau, step-by-step method (Ekhtesasi-Ahmadi) was used. This study is done at tow stages: direction finding and location finding. To direction finding of taking sector, firstly by questionnaire completion, local winds information were gathered. Then satellite image (ETM+, 2002) and field investigations, the erg morphological map was provided. By studying of wind regime and wind rose drawing, the erosive winds were recognized. After recognition of taking sector (surrounding pediments of sand dunes), the location finding phase was started. In this stage by geomorphologic studying of taking sector and sampling into facieses, the mineralogical and morphoscopical studies of sand dunes and taking sector sediments were done. At least, the study shows that KUPH (schist and phyllit), Colored melonged and other sensitive formations in the east and southeast areas are basic sources of eolian sediments for Mokhtaran erg, which deposited by water erosion in the different parts of Mokhtaran plateau. In consequence of east and southeast erosive winds, these sediments are taken and deposited around of DAGH. These sediments were displaced so much time by winds that have different directions inside of the erg (north and northwest winds) and formed pyramid sand dunes. Thus in order to preventing of wind erosion, the initial sources i.e. KUPH formation and surrounding pediments must have in mind.
کلیدواژه‌ها [English]
- Erg
- sand dunes
- Wind erosion
- Mokhtaran
)