نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جواد معتمدی (ترکان) ¹
• اسماعیل شیدای کرکج ²
• یاسر قاسمی آریان ³

¹ l دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

² عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه- دانشکده منابع طبیعی- گروه مرتع و آبخیزداری

³ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

ارائه مدل‌‌های ‌‌مدیریتی عرصه‌‌های ‌‌طبیعی،‌ به‌‌دلیل وسعت‌ ‌زیاد و عدم امکان دسترسی به تمام سطح، از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، مراتع ‌‌کوهستانی امام‌ ‌کندی، به‌‌منظور ارائه مدل مکانی- اکولوژیکی، هدف پژوهش قرار گرفت. واحد‌‌های‌ ‌همگن اکولوژیک، با تلفیق لایه‌‌های طبقات‌‌ ارتفاعی، شیب، جهت‌‌ جغرافیایی و تیپ‌‌های ‌‌گیاهی، تهیه شد. با توجه به خصوصیات‌‌ اکولوژیکی و محیطی هر واحد‌ همگن اکولوژیک و در نظر گرفتن ضوابط و معیارهای ارزیابی توان کاربری مرتع، نسبت به ارزیابی توان و تناسب استفاده از مراتع، اقدام گردید. با توجه به وضعیت و گرایش مرتع، روش‌‌ مرتعداری و سیستم‌‌های ‌‌چرایی، برای هر یک از کلاس‌‌های ‌‌مرتعی، ارائه شد. بر اساس نتایج؛ 23 واحد همگن اکولوژیک، تشخیص داده شد که بخش‌‌های زیادی از آن به اراضی مرتعی با کلاس یک تا سه اختصاص دارد. بر این اساس؛ در 9/26 درصد (4/248 هکتار) از مراتع که دارای وضعیت خوب و توان کلاس یک می‌‌باشند، روش مرتعداری تعادلی در نظر گرفته شد. در 4/37 درصد (4/346 هکتار) که دارای وضعیت متوسط و توان کلاس دو می‌‌باشند، روش مرتعداری طبیعی توصیه ‌گردید. عملیات اصلاح‌ ‌مرتع یا مرتعداری‌‌ مصنوعی، برای 7/35 درصد (9/329 هکتار) اراضی که دارای وضعیت‌‌ ضعیف و توان کلاس سه می‌‌باشند، پیشنهاد گردید. به‌‌منظور جلوگیری از فرسایش و افزایش تولید علوفه، برای دیمزارهای رها شده نیز روش مرتعداری مصنوعی توصیه شد. نتایج بیانگر آن است که کاربرد مدل مکانی- اکولوژیکی و به‌‌تبع آن شناسایی مناطق همگن اکولوژیک به‌‌عنوان واحد‌‌های مدیریتی و برنامه‌‌ریزی در سطح کلان، به‌‌عنوان روشی توانا و کم‌‌هزینه، علاوه بر ارزیابی توان مراتع، قادر است مدیریت مرتع را در پیشنهاد روش مرتعداری و سیستم‌‌های چرایی و مکان‌‌یابی عملیات اصلاح مرتع، کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

• اصلاح مراتع
• روش‌‌های مرتعداری
• وضعیت‌‌‌ مرتع
• ویژگی‌‌های‌‌محیطی و اکولوژیکی
• مکان‌‌یابی

عنوان مقاله [English]

A Spatial-Ecological Model of Management of Mountainous Rangelands of Imam Kandi, Urmia

نویسندگان [English]

• Javad Motamedi (Torkan) ¹
• Esmaeil Sheidai Karkaj ²
• Yaser Ghasemi Aryan ³

¹ Associate Professor, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran

² Assistant professor, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran

³ Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran

چکیده [English]

The presentation of management models in the natural area is of great importance due to the large extent and inaccessibility of the whole surface. In this regard, Imam Kandi mountain rangelands were targeted for presenting a spatial-ecological model. Homogeneous ecological units were prepared by incorporating layers of elevation, slope, geographical orientation and plant types. Considering the ecological and environmental characteristics of each homogeneous ecological unit and considering the criteria and index for evaluating rangeland utilization, we evaluated the power and suitability of using rangelands. According to the range condition and trend of the rangeland, the rangeland method and grazing systems were presented for each of the classes. Based on the results of 23 homogeneous ecological units, it was identified that many of them belong to rangeland lands with grades 1 to 3. Accordingly, equilibrium range management was considered in 26.9% (244.4 ha) of rangelands with good condition and class 1 power. In 37.4% (346.4 hectares) with moderate condition and class 2 power, natural range management was recommended. Artificial range management or range improvement were recommended for 35.7% (329.9 ha) of poor and class 3 land. In order to prevent erosion and increase forage production, artificial range management was recommended for abandoned fields. The results indicate that application of spatial-ecological model and consequently identification of ecological homogeneous zones as management and planning units at macro level as a cost-effective method, in addition to assessing rangelands power, can enable rangeland management in proposing the rangeland method and grazing systems and assist in localization of range improvement operations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Range improvment
• Rangelands methods
• Range condition
• Environmental and ecological characteristics
• Localization