پروین صالحی؛ لیلا رسول زاده؛ حمیده جوادی؛ مصطفی نعمتی پیکانی
دوره 30، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 131-151
چکیده
خلر (Lathyrus) بزرگترین جنس در قبیله مهم اقتصادی Fabeae است. از خلر به صورت چند منظوره در تغذیه دام، کاشت در اراضی کم بازده، مقاومت به سرما، کم آبی و افزایش حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌منظور بررسی عملکرد و صفات مورفولوژیکی 44 اکسشن از شش گونه جنس Lathyrus شامل یک اکسشن L. aphaca var. aphaca، هفت اکسشن L. cassius، یک اکسشن L. chloranthus، دو اکسشن ...
بیشتر
خلر (Lathyrus) بزرگترین جنس در قبیله مهم اقتصادی Fabeae است. از خلر به صورت چند منظوره در تغذیه دام، کاشت در اراضی کم بازده، مقاومت به سرما، کم آبی و افزایش حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌منظور بررسی عملکرد و صفات مورفولوژیکی 44 اکسشن از شش گونه جنس Lathyrus شامل یک اکسشن L. aphaca var. aphaca، هفت اکسشن L. cassius، یک اکسشن L. chloranthus، دو اکسشن L. cicera، 22 اکسشن L. inconspicuus و نه اکسشن L. sativus، آزمایشی بهصورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج اجرا شد. نتایج نشان دادند که اختلاف معنیداری بین اکسشن‌های L. cassius و L. inconspicuus از نظر خصوصیات مورفولوژیکی به‌جز زمان گلدهی و رسیدگی بذر وجود داشت. اکسشن‌های مورد مطالعه گونه L. sativus علاوه بر زمان گلدهی و رسیدگی بذر تنوعی در وزن خشک گیاه، تولید زیست توده و ویزگی‌های غلاف نیز نشان ندادند. پتانسیل زراعی 44 اکسشن شش گونه مورد مطالعه با منشاء جغرافیایی مختلف در شرایط ثابت مزرعه‌ای نشان داد که عملکرد اکسشن‌های هر گونه هیچ ارتباطی با منشاء جغرافیایی آنها ندارند. این ترتیب می‌توان اظهار نمود که شباهت بین اکسشنها ناشی از منشاء جغرافیایی آنها نبوده و پراکنش طبیعی گونههای Lathyrus بوسیله ارقام زراعی منفصل شده است. با این حال، تنوع مشاهده شده نشان میدهد که بهبود ژنتیکی با تلاقی و انتخاب به طور بالقوه امکان پذیر است. بهطوریکه ظهور همزمان دو صفت عملکرد بالای زیست توده و ارتفاع بلندتر بوته، ویژگی متمایزکننده‌ای تشخیص داده شدند که می‌توان از اکسشن‌هایی با ویژگیهای فوق را به عنوان والدین استفاده کرد.
هادی اسکندری دامنه؛ حامد اسکندری دامنه؛ زهرا صیادی؛ اسداله خورانی
دوره 28، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 772-786
چکیده
کشور ایران با توجه به حاکم بودن اقلیم خشک و نیمهخشک بر آن همیشه از تولید و گسترش مواد معلق در هوا به‌خصوص گرد و غبار متضرر بوده است. این پدیده با توجه به تأثیر مستقیم بر روی محیط‌زیست و سلامت انسان بسیار مخرب و تأثیرگذار میباشد. هدف از مطالعه حاضر بررسی روند تغییرات پارامترهای عمق نوری AOD، شاخص پوشش گیاهی NDVI، بارندگی، دما، میانگین ...
بیشتر
کشور ایران با توجه به حاکم بودن اقلیم خشک و نیمهخشک بر آن همیشه از تولید و گسترش مواد معلق در هوا به‌خصوص گرد و غبار متضرر بوده است. این پدیده با توجه به تأثیر مستقیم بر روی محیط‌زیست و سلامت انسان بسیار مخرب و تأثیرگذار میباشد. هدف از مطالعه حاضر بررسی روند تغییرات پارامترهای عمق نوری AOD، شاخص پوشش گیاهی NDVI، بارندگی، دما، میانگین سرعت باد و همبستگی بین عمق نوری و پارامترهای مورد مطالعه در کشور ایران است. دادههای عمق نوری و شاخص پوشش گیاهی از تصاویر سنجنده مودیس و سایر داده‌ها از سایت اقلیمی ECMWF در بازه زمانی 2019-2000 و قدرت تفکیک مکانی 10 کیلومتر تهیه شدند. برای بررسی روند تغییرات این پارامتر‌ها از آنالیز روند من-کندال و شیب تخمین‌گر سن همچنین برای بررسی همبستگی بین عمق نوری و دادههای اقلیمی از مدل همبستگی خطی استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی روند تغییرات AOD، پوشش گیاهی و دادههای اقلیمی نشان داد که روند این پارامتر‌ها در مناطق مختلف کشور ایران متفاوت میباشد. بهطوریکه شاخص NDVI و بارندگی به‌ترتیب 13/85 و در 57/67 درصد کشور کاهشی بوده است این در حالی است که AOD، سرعت باد و دما به‌ترتیب در43/71، 86/71 و 37/99 درصد از سطح کشور افزایش نشان داده است. رابطه همبستگی بین AOD و NDVI، بارندگی، دما، سرعت باد نشان داد که شاخص AOD با NDVI و بارندگی به ترتیب در 94/50 و 31/51 درصد از سطح کشور همبستگی منفی داشته این در حالی است که با پارامتر دما و سرعت باد در 42/68 و 36/50 درصد از مساحت کشور همبستگی مثبت نشان داده است. بنابراین افزایش ذرات معلق در هوا به‌شدت به روند تغییرات پوشش گیاهی و فاکتورهای اقلیمی از قبیل بارندگی، دما و سرعت باد بستگی دارد که با استفاده ار دادههای ماهواره‌ای و اقلیمی با قدرت تفکیک مکانی و زمانی مناسب به‌خوبی مورد مطالعه قرار گیرد.
حسین توکلی نکو؛ عباس پورمیدانی؛ سیدمهدی ادنانی؛ حسین باقری؛ محمود بیات
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 650-659
چکیده
تاغ گیاهی مقاوم است که در بعضی از مناطق بیابانی ایران وجود دارد و در مواردی با خشکیدگی مواجه شده است. این پژوهش به منظور بررسی عوامل خشک شدن درختچههای تاغ منطقه حسین آباد میش مست قم اجرا شد. صفات رشد و عملکردی شامل تراکم و فاصله درختان، تعداد شاخه، قطر تنه و ارتفاع، مساحت تاج پوشش، سن درخت؛ فرم تنه، وضعیت شادابی و سرسبزی، شاخص شادابی، ...
بیشتر
تاغ گیاهی مقاوم است که در بعضی از مناطق بیابانی ایران وجود دارد و در مواردی با خشکیدگی مواجه شده است. این پژوهش به منظور بررسی عوامل خشک شدن درختچههای تاغ منطقه حسین آباد میش مست قم اجرا شد. صفات رشد و عملکردی شامل تراکم و فاصله درختان، تعداد شاخه، قطر تنه و ارتفاع، مساحت تاج پوشش، سن درخت؛ فرم تنه، وضعیت شادابی و سرسبزی، شاخص شادابی، میزان ابتلا به آفات و بیماریها و میزان زادآوری آماربرداری شد. با نمونهگیری از برگ با درجات مختلف خشکیدگی، میزان عناصر سدیم، پتاسیم، فسفر و کلر اندازهگیری شد. با حفر پروفیل خاک و تهیه نمونه از مناطق دارای خشکیدگی متفاوت از درختان، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در اعماق مختلف تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین تراکم درختان تاغ و درصد پژمردگی و خشکیدگی آنها رابطه مستقیم وجود داشت. نتایج آزمایش خاک نشان داد که شوری خاک از عوامل مهم در استقرار تاغ بوده و با شور شدن خاک از تراکم درختان کاسته شده بود، همچنین پایین بودن غلظت عناصر غذایی نیز در رشد و عملکرد درختان مؤثر بوده است. نتایج تجزیه برگ نشان داد میزان سدیم و کلر در برگ بسیار بالا بود و در درختان مسن میزان این عناصر در برگ بالاتر بود. نتایج تحقیق نشان داد که شوری تنها عامل پژمردگی و خشک شدن درختان نبوده و بلکه تراکم بالا در بروز این مشکل مهمتر بود. مشکلات اکولوژیک و نارسایی تغذیهای همراه با تراکم زیاد و عدم رعایت فاصله مناسب کاشت از دلایل عمده خشکیدگی تاغزارهای منطقه بود.
مهدی زهدی؛ حسین ارزانی؛ سید اکبر جوادی؛ عادل جلیلی؛ غلامحسین خورشیدی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، ، صفحه 898-910
چکیده
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی ...
بیشتر
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی متخصصان و کارشناسان مرتع اقدام شده است. در این ارتباط، جامعه متخصصان مرتع‌داری و یا کارشناسان منابع طبیعی که به‌نوعی از لحاظ تجربی و حرفه‌‌ای با موضوع مرتع و مرتع‌داری مرتبط هستند، شناسایی و از طریق پرسشنامه نظرات آنان جمعآوری گردید. مخاطبان در سه گروه اصلی کارشناسان و شاغلان در بخش اجرا، تحقیقات و دانشگاهیان تقسیم‌بندی شدند. در مجموع ۲۶۸ پرسشنامه تکمیل و پاسخ‌های ارائه شده با روشهای آماری متداول تجزیه‌وتحلیل گردید. نتایج نشان داد، در مجموع قوانین و مقررات موجود نتوانسته مانع تخریب مراتع، حفاظت و ارتقاء وضعیت آن شود و این قوانین تا حد زیادی موجب بر هم خوردن نظام‌های مدیریت مراتع در گذشته شده و سیستم مدیریتی مناسبی نیز جایگزین آن نشده است. بعلاوه اینکه بخش زیادی از پاسخگویان معتقد بودند که قوانین و مقررات فوق نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی دارند.
کمال امیدوار؛ رضا ابراهیمی؛ فاطمه تقوی نیا؛ نظام تنی
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 89-101
چکیده
هدف از این پژوهش واکاوی اثر گرمایش جهانی بر درجه روزهای رشد گیاهان در دهه‌های آینده می باشد.جهت این امر نخست دادههای دمای روزانه شبیه‌سازی شده از پایگاه داده EH5OM و تحت سناریو A1B، طی بازه زمانی(2050-2015) از موسسه ماکس پلانک آلمان استخراج شد. سپس دادههای دمای روزانه با تفکیک 27/0*27/0 درجه طول و عرض جغرافیایی که حدوداً نقاطی با ابعاد 30*30 کیلومتر ...
بیشتر
هدف از این پژوهش واکاوی اثر گرمایش جهانی بر درجه روزهای رشد گیاهان در دهه‌های آینده می باشد.جهت این امر نخست دادههای دمای روزانه شبیه‌سازی شده از پایگاه داده EH5OM و تحت سناریو A1B، طی بازه زمانی(2050-2015) از موسسه ماکس پلانک آلمان استخراج شد. سپس دادههای دمای روزانه با تفکیک 27/0*27/0 درجه طول و عرض جغرافیایی که حدوداً نقاطی با ابعاد 30*30 کیلومتر مساحت ایران را پوشش می‌دهند توسط مدل اقلیم منطقه‌ای طراحی شده در مرکزفیزیک نظری عبدالسلام (ایتالیا) ریزمقیاس گردید. درنهایت آرایه‌ای به ابعاد 2140*13140 بدست آمد که سطرها بیانگر دمای روز و ستون‌ها ایستگاه‌ها (سلول) می‌باشند. جهت محاسبه درجه روز رشد آستانه دمایی 5 درجه انتخاب شد .در نهایت میانگین ماهانه درجه روز رشدگیاهان در ماتریسی به ابعاد 2140*12 در نرم‌افزار MATLAB محاسبه شد.سپس نقشههای میانگین ماهانه درجه روز رشد گیاهان در نرم‌افزار سورفر ترسیم گردید. نتایج نشان داد که ماه‌های تیر ومرداد بیشترین میزان میانگین ماهانه رشد گیاهان را به میزان 1000-100 درجه روز در بین ماه‌های سال دارا می‌باشند. در ماه‌های تابستان بیشینه درجه روز رشد گیاهان در جلگه خوزستان مشاهده میشود. ایران در فصل بهار و تابستان برحسب درجه روز رشد به سه منطقه کوهستانی و کوهپایه‌های داخلی، چاله‌های داخلی و کوهپایه‌های بیرونی و جلگه‌ها و سواحل جنوبی قابل تقسیم است.
حمید رضا میرداودی؛ وحید اعتماد؛ محمدرضا مروی مهاجر؛ قوام الدین زاهدی امیری
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 116-128
چکیده
چرای دام یکی از مهمترین عوامل در فراهم نمودن شرایط محیطی برای تغییر در ترکیب گونهای، ساختار و کارکردهای اکوسیستم‌ها میباشد. جنگل‌های غرب ایران نیز به عنوان یکی از اکوسیستمهای ارزشمند از این تهدید مستثی نبوده و ضروری است جنبه‌های مختلف این پدیده در این اکوسیستم‌ها مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، ...
بیشتر
چرای دام یکی از مهمترین عوامل در فراهم نمودن شرایط محیطی برای تغییر در ترکیب گونهای، ساختار و کارکردهای اکوسیستم‌ها میباشد. جنگل‌های غرب ایران نیز به عنوان یکی از اکوسیستمهای ارزشمند از این تهدید مستثی نبوده و ضروری است جنبه‌های مختلف این پدیده در این اکوسیستم‌ها مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، خاک و سایر متغییرهای محیطی در کف جنگل دالاب در استان ایلام با استفاده از 53 قطعه نمونه (16×16 متری) به روش تصادفی در شدتهای مختلف چرای دام برداشت شد. برای طبقه‌بندی گروه گونههای اکولوژیک از روش آنالیز دو طرفه گونههای شاخص، برای تعیین گونههای معرف هر کلاس از آنالیز گونههای شاخص و برای مشخص کردن ارتباط گروه‌های گیاهی با عوامل مختلف مورد بررسی از روش رسته‌بندی تحلیل تطبیقی متعارفیاستفاده گردید. نتایج نشان داد که چرای دام در کنار فاکتورهای توپوگرافی، خاک و نور رسیده به کف جنگل به عنوان تاثیر گذارترین عوامل بر ترکیب گیاهی شناخته شدند. چرای دام با بیان 2/11 درصد از تغییرات موجود در گونههای گیاهی، بیشترین تاثیر را در ایجاد تغییر در فلور کف جنگل داشت. افزایش چرای دام عمدتاً باعث افزایش فراوانی گونههای غیر خوشخوراک و مقاوم به چرای دام و کوبیدگی خاک و همچنین افزایش گونههای یکساله مانند Bromus tectorum، Picnomon acarna، Minuartia picta ، Rochelia disperma، Holesteum umbellatum، Lophocloa phloridesو Valerianellavesicaria شده است. این گونه‌ها بر اساس تراکم، حضور و منابع موجود به عنوان مهاجم شناخته شدند. از طرفی به نظر می‌رسد گسترش گونههای خوشخوراکی نظیر Vicia sativa،Trifolium physodes، Lens cyanea،Lathyrusinconspicaus در سایت چرای متوسط، مبین نقش چرای متعادل دام در حفظ مناسب ترکیب گونههای گیاهی درمراتع است.
محمد خسروشاهی؛ مرتضی ابطحی؛ محمدتقی کاشکی؛ سکینه لطفی نسب؛ فاطمه درگاهیان؛ زهره ابراهیمی خوسفی
دوره 24، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 404-417
چکیده
تا کنون آمارهای متفاوتی از سطح بیابانهای دنیا و ایران به وسیله افراد و سازمانهای مختلف ارایه شده است. دلیل عمده وجود آمار و ارقام متفاوت از عرصه بیابانها، اختلاف عقیده صاحب نظران و دست اندکاران در ارایه تعریفی جامع از بیابان و عوامل موثر در تشکیل آن است. در این مقاله عوامل محیط طبیعی از جمله اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی، خاک، زمین ...
بیشتر
تا کنون آمارهای متفاوتی از سطح بیابانهای دنیا و ایران به وسیله افراد و سازمانهای مختلف ارایه شده است. دلیل عمده وجود آمار و ارقام متفاوت از عرصه بیابانها، اختلاف عقیده صاحب نظران و دست اندکاران در ارایه تعریفی جامع از بیابان و عوامل موثر در تشکیل آن است. در این مقاله عوامل محیط طبیعی از جمله اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی، خاک، زمین شناسی و هیدرولوژی که اثر مشترک آنها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در پیدایش و سیمای عمومی بیابان نقش دارند بررسی شده است. از این رو برای شناسایی و تعیین محدوده های بیابانی از جنبه عوامل مورد مطالعه، شاخص هایی تعیین و تعریف شد و بر اساس آنها ابتدا پهنه های بیابانی برای هر عامل بصورت انفرادی مشخص شد. سپس با همپوشانی لایه های تهیه شده میزان اشتراک و انفکاک آنها با ارایه نقشه های رقومی و مساحی شده تعیین گردید. نتایج نشان داد بیشترین مساحت مناطق بیابانی ایران با سطحی معادل 693690 و 567711 کیلومتر مربع به ترتیب متأثر از عامل اقلیم و پوشش گیاهی است وکمترین آن در مرحله نخست متعلق به عامل زمین شناسی با سطحی معادل 208041 کیلومتر مربع و بعد از آن به عامل ژئومرفولوژی به مساحت 272258 کیلومتربع می باشد. مساحت مناطق بیابانی ایران از جنبه خاکشناسی نیز سطحی معادل 514930 کیلومتر مربع را در بر می گیرد. مجموع سطوح بیابانی تحت پوشش عوامل پنجگانه اعم از سطوح مشترک و غیر مشترک معادل 907293 کیلومتر مربع برآورد گردید که این مقدار 55 درصد از مساحت کل ایران را در برمیگیرد.
سحر صباغ زاده؛ محمد زارع؛ محمدحسین مختاری؛ محمدرضا افخم الشعراء
دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 843-855
چکیده
روند رو به گسترش بیابانی شدن اراضی و حرکت تپه‌های ماسه‌ای در مناطق مختلف جهان و از جمله ایران، از بزرگترین چالش‌های محیط زیستی است که مقابله و مهار آن از دغدغه‌های جهانی بشمار می‌آید. گونههای مختلف جنس تاغ از مهمترین گونههای تثبیت کننده ماسه‌های روان هستند که به‌طور وسیعی در عملیات بیولوژیک احیاء مناطق بیابانی، در حال استفاده ...
بیشتر
روند رو به گسترش بیابانی شدن اراضی و حرکت تپه‌های ماسه‌ای در مناطق مختلف جهان و از جمله ایران، از بزرگترین چالش‌های محیط زیستی است که مقابله و مهار آن از دغدغه‌های جهانی بشمار می‌آید. گونههای مختلف جنس تاغ از مهمترین گونههای تثبیت کننده ماسه‌های روان هستند که به‌طور وسیعی در عملیات بیولوژیک احیاء مناطق بیابانی، در حال استفاده می‌باشند. یکی از کاربردهای دادههای ماهواره‌ای برآورد بیوماس گیاهی است. در این تحقیق، از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8، جهت تهیه نقشه بیوماس گیاه تاغ در تاغ زارهای استان خراسان جنوبی استفاده شد. به این منظور 11 شاخص گیاهی مبتنی بر سنجش از دور شامل NDVI، DVI، RVI، WDVI، IPVI، PVI، TSAVI, SAVI وBrightness, Greenness, Wetness محاسبه شد. به منظور بررسی همبستگی بین بیوماس و دادههای ماهواره‌ای، 30 پلات (30×30 متر مربع) با پراکنش مناسب در منطقه تعیین و دادههای پوشش گیاهی آن اندازهگیری شد. جهت ارزیابی تنوع و دسته‌بندی شاخصها از روشهای تجزیه مولفه‌های اصلی و آنالیز خوشه‌ای استفاده شد. در آخر، از هر دسته شاخص موثر انتخاب و مدل‌های رگرسیونی برازش گردید. نتایج نشان داد که مدل رگرسیونی حاصل از شاخص TSAVI با مقدار خطای 7/18=RMSE و43/0= R2 بهترین برآورد را در تخمین بیوماس هوایی گیاه تاغ دارد.
بهنام حمزه
دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 876-892
چکیده
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیستون با مساحت حدود 50000 هکتار در غرب ایران مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعه پوشش گیاهی منطقه با روش براون-بلانکه انجام شد. به‌منظور مطالعه پوشش گیاهی 66 قطعه نمونه در رویشگاه‌های متفاوت منطقه استقرار یافت و سپس با برنامه آنافیتو و با روشهای AFCو CAH مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه و تحلیل دادههای ...
بیشتر
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیستون با مساحت حدود 50000 هکتار در غرب ایران مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعه پوشش گیاهی منطقه با روش براون-بلانکه انجام شد. به‌منظور مطالعه پوشش گیاهی 66 قطعه نمونه در رویشگاه‌های متفاوت منطقه استقرار یافت و سپس با برنامه آنافیتو و با روشهای AFCو CAH مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه و تحلیل دادههای جامعه شناختی گیاهی، وجود 10 جامعه، سه زیرجامعه و دو اجتماع گیاهی را نشان داد. جوامع گیاهی تشخیص داده شده شامل Lonicero nummulariifoliae -Aceretum cinerascentisبا زیر جامعه pistacietosum khinjuki، amygdaletosum orientalis و vicietosum variabilisوجوامع Trigonosciado tuberosi-Feruletum haussknechtii،Prangetum pabulariae، Ferulago phialocarpae-Cruciatetum persicae، Pimpinello deverroidi-Astragaletum compacti، Astragaletum geminani، ، Quercetum persicae، Trifolietum scabro-pilularae، Trifolietum scabro-stellati، Trifolio scabri-Avenetum fatuae،-Avenetum ludovicianae Trifolio scabri، Crataegetum aroniae و Amygdaletumarabicae هستند. دو اجتماع گیاهی شامل Bupleurum kurdicum community و Triticum boeoticum–Festuca ovina community می‌باشند. مهمترین عوامل اکولوژیکی مؤثر در استقرار سینتاگزونهای تشخیص داده شده ارتفاع از سطح دریا، جهت شیب، میزان شیب و عوامل خاکی است.
صدیقه زارع کیا؛ حسین ارزانی؛ محمد حعفری؛ نیلوفر زارع
دوره 22، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 745-756
چکیده
شیوه‌های نادرست و نامناسب بهره برداری از مراتع به ویژه در چنددهه اخیر موجب بروز لطمات شدیدی به عرصه‌های منابع طبیعی شده است. به همین منظور به مطالعه اثرات سیستم‌ها و شدتهای مختلف چرایی بر خصوصیات پوشش گیاهی و خاک پرداخته شد. ابتدا با استفاده از روش نمونهبرداری سیستماتیک تصادفی پارامترهای درصد پوشش تاجی، تراکم، ارتفاع گونه‌ها ...
بیشتر
شیوه‌های نادرست و نامناسب بهره برداری از مراتع به ویژه در چنددهه اخیر موجب بروز لطمات شدیدی به عرصه‌های منابع طبیعی شده است. به همین منظور به مطالعه اثرات سیستم‌ها و شدتهای مختلف چرایی بر خصوصیات پوشش گیاهی و خاک پرداخته شد. ابتدا با استفاده از روش نمونهبرداری سیستماتیک تصادفی پارامترهای درصد پوشش تاجی، تراکم، ارتفاع گونه‌ها اندازهگیری گردید. برای بررسی تغییرات پارامترهای خاک در هر منطقه 15 پروفیل خاک از عمق 0 تا 20 سانتی‌متری به روش سیستماتیک تصادفی برداشت گردید. داده‌ها پس از جمعآوری در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. طبق نتایج با گذر از منطقه قرق به سمت مرتع شیرعلی‌بگلو (چرای مداوم و شدید در طول سال) از درصد پوشش تاجی و تولید گونههای دائمی و به خصوص گونه های شاخص و خوشخوراک کاسته و بر درصد خاک لخت و سنگ و سنگریزه افزوده شده است. مقدار پوشش تاجی گونههای دائمی در سایت‌های قرق، مرتع نعمتی (چرای تناوبی در طول 6 ماه فصل چرا)، مرتع چگنه (چرای مداوم در طول 6 ماه فصل چرا) و مرتع شیرعلی‌بگلو (چرای مداوم در طول سال) به ترتیب 25/23، 25/14، 66/6 ، 6 درصد میباشد. البته در مرتع شیرعلی‌بگلو اکثر این پوشش را گونههای با کلاس خوشخوراکی III، خاردار و غیر قابل تعلیف تشکیل داده‌اند. همچنین چرای مداوم و شدید در طول سال باعث حذف گونههای شاخص منطقه و تغییر ترکیب گونهای شده است. طبق یافته‌های این پژوهش چرای مداوم و شدید دام باعث افزایش میزان پتاسیم و فسفر خاک شده است. ولی میزان اسیدیته در هیچکدام از مناطق مطالعاتی تفاوت معنیداری نداشته است. میزان نیتروژن و مواد آلی نیز اگر چه در مرتع نعمتی با سیستم چرای تناوبی و با شدت چرای متوسط بیشتر از منطقه شیرعلی‌بگلو و قرق بوده است ولی مقدار آن معنی‌دار نشده است. همچنین عدم چرا در قرق باعث افزایش نفوذپذیری خاک گردیده است. اگر چه قرق و چرای تناوبی و با شدت چرای متوسط توانسته پوشش گیاهی را تا حد مطلوبی افزایش دهد ولی نتوانسته تاثیر معنیداری بر خصوصیات شیمیایی خاک داشته باشد. بطور کلی با توجه به اینکه مناطق خشک اکوسیستمهای حساس و شکننده هستند باید مدیریت این مناطق شامل ملاحظات اقتصادی و بیولوژیکی باشد.
فاطمه هادیان؛ سید زین العابدین حسینی؛ منصوره سید حسینی
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 756-768
چکیده
بارندگی یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر پوشش گیاهی محسوب می‌گردد. امروزه از تصاویر ماهواره‌ای به‌طور گسترده‌ای برای پایش اثر نوسانهای بارندگی بر تغییرات پوشش گیاهی استفاده میشود. هدف از این مطالعه بررسی رابطه تغییرات پوشش گیاهی و نوسانهای بارندگی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای NOAA AVHRR در طول سالهای 2006-1982 میباشد. برای ...
بیشتر
بارندگی یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر پوشش گیاهی محسوب می‌گردد. امروزه از تصاویر ماهواره‌ای به‌طور گسترده‌ای برای پایش اثر نوسانهای بارندگی بر تغییرات پوشش گیاهی استفاده میشود. هدف از این مطالعه بررسی رابطه تغییرات پوشش گیاهی و نوسانهای بارندگی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای NOAA AVHRR در طول سالهای 2006-1982 میباشد. برای تهیه نقشههای بارندگی از روش پهنه‌بندی(distance weighting interpolation) در بازه‌های مختلف زمانی استفاده گردید. تیپ‌های گیاهی مورد مطالعه را یک منطقه جنگلی در کناره‌های دریای خزر و چهار تیپ مرتعی با فرم‌های رویشی گراس، بوته‌ای و مناطق زراعی و در دو استان اردبیل و گیلان تشکیل می‌دادند. برای پایش تغییرات پوشش گیاهی روش رگرسیون خطی (مقدار شاخص NDVI به‌عنوان Y، بارندگی (X مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در طول دوره مطالعاتی تأثیرات بارندگی بر پوشش گیاهی برحسب زمان بارش، گونه گیاهی و نوع فرم رویشی متفاوت است، به‌طوری که در منطقه جنگلی و اراضی زراعی و مسکونی رابطه معنیداری بین میزان بارش و پوشش گیاهی در هیچ یک از مقاطع زمانی مشاهده نشد. البته در مناطق مرتعی بالاترین میزان همبستگی میان بارش فصل بهار و تغییرات پوشش گیاهان دیده شد و در مناطق گراسلند نیز همبستگی بیشتری نسبت به بوته‌زارها با میزان بارندگی وجود داشت. ضمن اینکه در قسمت‌های مختلف واکنش مناطق گراسلند از نظر میزان همبستگی با بارش فصل بهار نسبت به یکدیگر تا حدی متفاوت بود.
مریم نیکان؛ حمید اجتهادی؛ محمد جنگجو؛ فرشید معماریانی؛ هاجر حسن‌پور؛ فریبا نوعدوست
دوره 19، شماره 2 ، شهریور 1391، ، صفحه 306-320
چکیده
چرای دام از عوامل مهم تأثیرگذار بر ساختار جامعه و ترکیب گونهای اکوسیستمهای مرتعی است که میتواند باعث تغییراتی در تنوع پوشش گیاهی نیز شود. هدف اصلی این تحقیق مطالعه فلور و مقایسه تنوع زیستی گیاهی در سه رویشگاه مرتعی با شدت چرای متفاوت در منطقه بهارکیش قوچان بود. بدین منظور در امتداد یک گرادیان مکانی چرای دام، سه رویشگاه با شدت ...
بیشتر
چرای دام از عوامل مهم تأثیرگذار بر ساختار جامعه و ترکیب گونهای اکوسیستمهای مرتعی است که میتواند باعث تغییراتی در تنوع پوشش گیاهی نیز شود. هدف اصلی این تحقیق مطالعه فلور و مقایسه تنوع زیستی گیاهی در سه رویشگاه مرتعی با شدت چرای متفاوت در منطقه بهارکیش قوچان بود. بدین منظور در امتداد یک گرادیان مکانی چرای دام، سه رویشگاه با شدت چرای کم، متوسط و شدید بهصورت سیستماتیک انتخاب و در هر سایت 20 واحد نمونهبرداری یک مترمربعی بصورت تصادفی در طول 3 ترانسکت مستقر شد. فهرست گونههای گیاهی موجود در هر واحد نمونهبرداری همراه با مقادیر فراوانی و درصد پوشش آنها ثبت گردید. شاخصهای تنوع سیمپسون و شانون و شاخصهای یکنواختی کامارگو و اسمیت و ویلسون محاسبه شد. مطالعات فلوریستیکی منجر به شناسایی 156 گونه از 34 تیره شد. بیشترین درصد گیاهان متعلق به عناصر ایران- تورانی بود. مقدار عددی شاخص تنوع شانون و سیمپسون در سایت چرای متوسط بطور معنیداری بیشتر بود و سایت چرای شدید نیز بطور معنیداری کمترین میزان را به خود اختصاص داد. بهطوریکه شاخصهای یکنواختی در سایت شدت چرای کم و متوسط تفاوت معنیداری نشان ندادند. درحالیکه مقدار آنها در سایت چرای شدید بطور معنیداری کمتر بود. نتیجهگیری، رعایت شدت چرای مناسب دام در مراتع نیمهخشک برای حفظ تنوع گونهای ضروری است؛ سطوح چرای متوسط باعث حفظ تنوع گونهای میشود، درحالیکه چرای سبک و بسیار شدید میتواند منجر به کاهش و از بین رفتن برخی گونههای گیاهی حساس گردد.
محمد خسرو شاهی؛ عهدیه کالیراد؛ حمید حسینی مرندی
دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 336-352
چکیده
در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمینشناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شدهاند. محدوده بیابانهای زمینشناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمینشناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها مؤثر بوده‌اند، بصورت نقشههای رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از دادههای ...
بیشتر
در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمینشناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شدهاند. محدوده بیابانهای زمینشناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمینشناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها مؤثر بوده‌اند، بصورت نقشههای رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از دادههای نیواری شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بینظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه گردید. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایههای مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی گردید. با تلفیق لایههای اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آنرا مناطق غیربیابانی تشکیل داد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی نقشه قلمرو بیابانهای زمینشناسی و اقلیمشناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشههای تهیه شده 700991 کیلومترمربع از مساحت ایران را بیابانهای اقلیمشناسی و 208041 کیلومترمربع را بیابانهای زمینساختی در برمیگیرند. البته تلفیق دو نقشه نهایی بیابانهای اقلیمی و زمینساختی نشان داد که میزان همپوشانی دو لایه یادشده در تعیین مناطق بیابانی ایران به میزان 6/22 درصد است و این موضوع تفاوت توزیع مکانی بیابانهای زمینشناسی و اقلیمشناسی را نشان میدهد.
محمد خسروشاهی؛ محمدتقی کاشکی؛ طاهره انصافی مقدم
دوره 16، شماره 1 ، خرداد 1388، ، صفحه 96-113
چکیده
بسیاری از دانشمندان اقلیمشناس برای مشخص کردن مناطق بیابانی از بین عناصر اقلیمی، دما و میزان بارندگی را به کار گرفتهاند که در این زمینة به دلیل تفرق و تفاوت دامنه اعداد پیشنهادی برای تعیین بیابانهای جهان اختلاف‌نظرهای فراوانی وجود دارد. در این مقاله برای تفکیک مناطق بیابانی ایران، عناصری از دادههای نیواری انتخاب شده است ...
بیشتر
بسیاری از دانشمندان اقلیمشناس برای مشخص کردن مناطق بیابانی از بین عناصر اقلیمی، دما و میزان بارندگی را به کار گرفتهاند که در این زمینة به دلیل تفرق و تفاوت دامنه اعداد پیشنهادی برای تعیین بیابانهای جهان اختلاف‌نظرهای فراوانی وجود دارد. در این مقاله برای تفکیک مناطق بیابانی ایران، عناصری از دادههای نیواری انتخاب شده است که بطور متعارف در بیان ویژگیهای اقلیم‌های بیابانی از آنها بیشتر یاد میشود. این شاخصها شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب تمرکز فصلی و ماهانه بارش، ضریب بی نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر است که به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه شد. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایههای مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی شد. کنترل مناطق تعیین شده با نقشه توپوگرافی در آزمایشگاه و صحرا برای بررسی صحت و سقم مناطق تفکیک شده ازجمله امور تکمیلی دیگری بود که بصورت استانی و ستادی انجام شد. با تلفیق لایههای اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آنرا مناطق غیربیابانی تشکیل داد. ناحیه انتقالی که ویژگیهای هر دو منطقه را در بر داشت بنام منطقه گذر از بیابان به غیر بیابان (نیمه بیابان) نامگذاری شد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی و انتخاب نقاط کنترل و راهنما در نقشههای استانی و پیدا کردن مختصات آن نقاط در نقشه سراسری ایران، هر یک از نقشههای استانی مربوطه در محل جغرافیایی خود قرار گرفت و نقشه قلمرو بیابانهای اقلیم شناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشه تهیه شده 700991 کیلومتر مربع معادل 5/42 درصد از مساحت ایران را بیابانهای اقلیمشناسی در بر میگیرند.
غلامرضا شادنوش
دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1385، ، صفحه 285-295
چکیده
به منظور بررسی میزان منیزیم، کلسیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، کلرید؛ مس،آهن، منگنز و روی در پنج گونه گیاه مرتعی غالب در مراتع استان شامل: چمن گندمی , Agropyron intermedium علف پشمکیBromus tomentellus , جوپیازدارHordeum bulbosum , هزارخار بختیاری Cosinia bakhtiaricaو گاوچاق‌کن Scariolla orientalis درپنج منطقه قرق و در مراحل مختلف رویشی، گلدهی و بذر دهی در سالهای ...
بیشتر
به منظور بررسی میزان منیزیم، کلسیم، سدیم، پتاسیم، فسفر، کلرید؛ مس،آهن، منگنز و روی در پنج گونه گیاه مرتعی غالب در مراتع استان شامل: چمن گندمی , Agropyron intermedium علف پشمکیBromus tomentellus , جوپیازدارHordeum bulbosum , هزارخار بختیاری Cosinia bakhtiaricaو گاوچاق‌کن Scariolla orientalis درپنج منطقه قرق و در مراحل مختلف رویشی، گلدهی و بذر دهی در سالهای 76-79 نمونه گیری شد. میزان عناصر مذکور به وسیله روشهای استاندارد تعیین گردید. نتایج نشان داد که بیشترین میزان منیزیم وکلسیم در میان گونههای مورد مطالعه در گاوچاق کن و به ترتیب با مقادیر 8/2 و 6/11 گرم در کیلو گرم بود.حداکثر میزان سدیم وپتاسیم در علف پشمکی و جو پیاز دار به ترتیب با میزان 4/0و4/22 گرم در کیلو گرم مشاهده شد. میانگین بیشترین مقدار فسفر وکلرید در گونه جو پیازدار، به ترتیب با مقادیر 1/3 و4/5 گرم در کیلو گرم مشاهده شد. بیشترین میزان مس و آهن به ترتیب مربوط به گونههای هزار خار بختیاری و گاو چاق کن و با مقادیر 5/9 و 368 میلی گرم در کیلو گرم بود. حداکثر میزان منگنز و روی درمیان گونههای مورد مطالعه به ترتیب مربوط به چمن گندمی و گاو چاق کن و با مقادیر 3/39 و 6/18 میلی گرم در کیلو گرم بود. نتایج آزمایش نشان داد که کلیه گیاهان مورد مطالعه دارای کمبود جدی فسفر، سدیم، مس و روی براساس نیاز نشخوارکنندگان هستند، میزان منیزیم در گونههای چمن گندمی وعلف پشمکی و مقدار کلسیم در جو پیاز دار کمتر از نیاز نشخوار کنندگان بود که بایستی در فصل بهار و تابستان در مرتع از مکمل‌های مربوطه برای تأ مین این عناصر فلزی استفاده نمود. مقدار منگنز، آهن، پتاسیم وکلرید نیاز نشخوار کنندگان را تأمین نموده ولی ازدیاد میزان کلرید در گونههای مورد مطالعه به حدی است که با توجه به کمبود سدیم خطر مسمومیت با یون کلرید وجود دارد. بررسی مراحل مختلف فنولوژیکی در گونههای مذکور مشخص کرد که فاکتورهای مورد ارزیابی در مراحل مختلف رویشی، گلدهی و بذر دهی به طورعمده دارای تفاوت معنی دار می‌باشند که در هنگام چرای گوسفند در مرتع بایستی به این مهم توجه گردد.
گل محمد گریوانی
دوره 10، شماره 3 ، آبان 1382، ، صفحه 263-288
