حمیدرضا مرادی عراقی؛ عباسعلی ولی؛ فاطمه پناهی؛ علی اکبر داودی راد
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 211-220
چکیده
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر ...
بیشتر
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، اکولوژیکی و نهادی بر تاب‌آوری اکوسیستم در منطقه گلچشمه محلات استان مرکزی انجام شد. برای این منظور، با بررسی منابع و جمع‌آوری نظر کارشناسان و مصاحبه حضوری با مردم محلی اقدام به تهیه کاربرگ و طبقه‌بندی آنها به عنوان ابزاری برای انداره‌گیری شد. در ادامه، با روش تحلیل لجستیک داده‌ها آنالیز و با محاسبه الفای کرونباخ پایایی پرسش‌نامه تأیید شد. مقدار روایی پرسش‌نامه نیز مورد تأیید قرارگرفت. نتایج آزمون نرمال بودن دادههای پرسش‌نامه در نمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، نهادی و اکولوژیکی نشان داد که دادههای پرسش‌نامه دارای توزیع نرمال هستند. نتایج بدست آمده از آزمون t نشان داد که عوامل مؤثر در تاب‌آوری در حد بالاتر از متوسط ارزیابی شد و مشخص گردید که کلیه عوامل نقش مؤثری در تاب‌آوری دارند. نتایج تحقیق نشان داد که پارامتر اجتماعی با داشتن ضریب 85/0 تأثیرگذارترین عامل در تاب‌آوری منطقه مورد مطالعه است.
میثم آرامش؛ عباسعلی ولی؛ ابوالفضل رنجبر
دوره 29، شماره 2 ، مرداد 1401، ، صفحه 146-160
چکیده
بیابان‌زایی یک تهدید جدی اکولوژیکی، زیست‌محیطی و اجتماعی - اقتصادی برای جهان است و نیاز مبرمی به توسعه روشی منطقی و قابل تکرار برای ارزیابی آن در مقیاس‌های مختلف وجود دارد. ازاین‌رو، در این مقاله تغییرات پوشش و بیابان‌زایی منطقه کاشان، آران و بیدگل در شمال اصفهان با استفاده از دادههای لندست TM5 و OLI8 بررسی شد. بر این ...
بیشتر
بیابان‌زایی یک تهدید جدی اکولوژیکی، زیست‌محیطی و اجتماعی - اقتصادی برای جهان است و نیاز مبرمی به توسعه روشی منطقی و قابل تکرار برای ارزیابی آن در مقیاس‌های مختلف وجود دارد. ازاین‌رو، در این مقاله تغییرات پوشش و بیابان‌زایی منطقه کاشان، آران و بیدگل در شمال اصفهان با استفاده از دادههای لندست TM5 و OLI8 بررسی شد. بر این اساس، در این پژوهش شاخص تفاوت نرمال شده گیاهی (NDVI)، شاخص اندازه دانه سطحی خاک TGSI)) و آلبدو سطح زمین به‌عنوان شاخص‌هایی برای نمایش شرایط سطح زمین از نظر پوشش گیاهی، الگوی چشم‌انداز و انعکاس انتخاب شدند. از رویکرد درخت تصمیم (DT) برای ارزیابی تغییر پوشش زمین و بیابان‌زایی منطقه مورد مطالعه در سالهای 1995-2020 میلادی (1374- 1399 شمسی) استفاده شد. تغییرات زمانی نشان‌دهنده افزایش روند NDVI، TGSI و آلبدو طی این دوره بود. توزیع مکانی NDVI نشان داد که مقادیر بیشتر از 5/0 تنها در بخش کوچکی از غرب و جنوب‌غرب مشاهده شد، در حالی که مقادیر بالای TGSI و آلبدو سطح وسیعی از منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص دادند. همچنین بین سه شاخص ذکرشده همبستگی در سطح 95% وجود داشت (R=0.99). نتایج نشان داد که بیابان‌زایی در منطقه مورد مطالعه در حال افزایش است، به‌طوری‌که شدت بیابان‌زایی سالهای 1995 تا 2020 در کلاس‌های بدون بیابان‌زایی کم، متوسط و شدید افزایشی بود. طبقه بیابان‌زایی زیاد 75/1420 کیلومتر مربع (54/13%) کاهش داشت، در حالی که بیابان‌زایی شدید تقریباً 8/1388 کیلومتر مربع (23/13%) افزایش یافت. بیشترین مقادیر NDVI در منطقه غیربیابانی و طبقه بیابان‌زایی کم تعیین شد، در حالی که بیشترین مقادیر TGSI و آلبدو در طبقات بیابان‌زایی زیاد و شدید بود.
طیبه سادات سهرابی؛ ابوالفضل رنجبر فردویی؛ عباسعلی ولی؛ سیدحجت موسوی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 689-703
چکیده
کشور ایران بهعلت واقعشدن در کمربند بیابانی کرهزمین،از پدیده گرد و غبار در امان نیست.به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور مکررا در معرض سیستمهای گرد وغباری محلی و همدیدی قرار میگیرد. در سالهای اخیر، فراوانی طوفانهای گردوغبار و شدت آنها بطور معنیداری در ایران از جمله استان اصفهان افزایش یافتهاست .این پدیده ...
بیشتر
کشور ایران بهعلت واقعشدن در کمربند بیابانی کرهزمین،از پدیده گرد و غبار در امان نیست.به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور مکررا در معرض سیستمهای گرد وغباری محلی و همدیدی قرار میگیرد. در سالهای اخیر، فراوانی طوفانهای گردوغبار و شدت آنها بطور معنیداری در ایران از جمله استان اصفهان افزایش یافتهاست .این پدیده بویژه در فصل بهار و تابستان تشدید میگردد.پارامترهای اقلیمی در وقوع این طوفانها نقش مهمی دارند.در این تحقیق، تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و ارتباط آنها با پدید آمدن گرد و غبار بررسی شد.بدین منظور،دادههای اقلیمی دما،بارندگی،سرعت باد، رطوبت نسبی و فراوانی وقوع گرد و غبار از سال 1992تا 2016 ارزیابی شد.بهمنظور مدلسازی آماری تغییرات زمانی و مکانی گرد وغبار و پارامترهای اقلیمی از مدل رگرسیون پوآسن آماسیده صفراستفاده شد. براساس مدلهای بدست آمده، بین مقادیر بدستآمده و پیشبینیشده در تمام ماهها انطباق وجود دارد.همچنین نتایج نشان داد که از بین پارامترهای اقلیمی، سرعت باد بیشترین نقش را در ایجاد طوفانهای گرد و غبار داشته است و بیشترین ضریب متعلق به سرعت بادکه بهترتیب 06/1، 9/0، 3/0، 137/0 و135/0 و مربوطبه ایستگاههای کاشان،اصفهان،اردستان،خور و میمه میباشد.هچنین نتایج نشان داد که بیشترین روزهای همراه گرد وغبار مربوط به فصل بهارو سپس تابستان و مربوط به شرق استان است که مربوط به کانونهای محلی شرق استان و بادهای تابستانه است.
محمدصادق کهخاکهن؛ ابوالفضل رنجبر فردویی؛ سیدحجت موسوی؛ عباسعلی ولی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 754-771
چکیده
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانی‌های عمده‌ی جهان محسوب می‌شود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در ...
بیشتر
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانی‌های عمده‌ی جهان محسوب می‌شود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان در یک بازه 15 ساله (2015-2000) مورد پایش و روندیابی قرار دهد. در این راستا، تصاویر ماهواره‌ای MODIS از سال 2000 تا 2015 از طریق اعمال شاخص وضعیت بارش سالانه (PCI) و شاخص بارش استاندارد شده (SPI) مورد پردازش قرار گرفت. سپس با روش طبقه‌بندی نظارتی و تفاضل تصاویر، روند تغییرات خشکسالی ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که سالهای 2007 و 2001 بهترتیب با مساحت 06/157383 و 05/306 کیلومترمربع بیشترین و کمترین سطح بارش و همچنین با دارا بودن وسعت 1/49511 و 83/69233 کیلومترمربع حداقل و حداکثر سطح خشکسالی را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین شدت تغییرات خشکسالی از لحاظ زمانی مربوط به بازه 2002-2001 بوده و از لحاظ مکانی نیز متعلق به بخش‌هایی از خاش، ایرانشهر و سرباز است که 93/194302 کیلومترمربع از سطح استان را شامل می‌شود. در نهایت روند کلی تغییرات بارش کاهشی و خشکسالی نیز از نوع افزایشی است که نیازمند برنامه‌ریزی اساسی در زمینه حفاظت از منابع و مدیریت ریسک و بحران جهت احیای و ابقای اکوسیستم مناطق خشک میباشد.
زهره ابراهیمی خوسفی؛ عباسعلی ولی؛ محمد خسروشاهی؛ رضا قضاوی
دوره 24، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 152-164
چکیده
تالاب گاوخونی یکی از تالاب های مهم ایران مرکزی است که در دهه های اخیر عوامل متعدد اقلیمی و انسانی تغییرات قابل توجهی در سطوح خشک و مرطوب آن به وجود آورده است و زمینه را برای تولید بیشتر گرد و غبار در مناطق مرکزی ایران فراهم نموده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش سطوح خشکیده تالاب گاوخونی بر تولید گرد و غبارهای داخلی ایستگاه اصفهان با ...
بیشتر
تالاب گاوخونی یکی از تالاب های مهم ایران مرکزی است که در دهه های اخیر عوامل متعدد اقلیمی و انسانی تغییرات قابل توجهی در سطوح خشک و مرطوب آن به وجود آورده است و زمینه را برای تولید بیشتر گرد و غبار در مناطق مرکزی ایران فراهم نموده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش سطوح خشکیده تالاب گاوخونی بر تولید گرد و غبارهای داخلی ایستگاه اصفهان با بهره گیری از تکنیک دورسنجی و گل توفان ها در بازه ی زمانی 22 ساله (71-1370 تا 92-1391) می باشد. بدین منظور از تصاویر ماهواره لندست و داده های بادسنجی ایستگاه سینوپتیک اصفهان استفاده گردید. پس از اعمال عملیات تصحیح هندسی و رادیومتریک، با استفاده از شاخص اختلاف آب نرمال شده(NDWI)، تقویم سطوح خشک و مرطوب تالاب تهیه و مساحت هر طبقه محاسبه گردید. جهت تعیین سرعت آستانه فرسایش بادی، نمونه های دست نخورده به دستگاه سنجش فرسایش بادی انتقال داده شد. تعداد روزهای تؤام با گرد و غبار در ایستگاه سینوپتیک اصفهان بر اساس سرعت باد بیشتر از سرعت آستانه فرسایش بادی محاسبه گردید .ارتباط بین تعداد روزهای گرد وغبار و سطوح خشکیده تالاب با تحلیل همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت جهت حصول اطمینان از جهت وزش بادهای غبارزا از سمت تالاب گاوخونی به ایستگاه اصفهان، گل بادها و گل توفان های فصلی و سالانه ترسیم و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی، رابطه معکوس معنی دار بین تعداد روزهای غبارآلود و سطوح خشکیده تالاب در فصول پاییز، بهار و تابستان و در مقیاس سالانه در ایستگاه اصفهان را نشان داد. همچنین نتایج حاصل از بررسی جهت حرکت بادهای غبارزا با استفاده از گل توفان ها حاکی از عدم وزش این بادها از سمت تالاب گاوخونی به سمت اصفهان می باشد.
سید حجت موسوی؛ عباسعلی ولی؛ ابولفضل رنجبر فردویی
دوره 23، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 499-515
چکیده
بیابان‌زایی تغییر در خصوصیات خاک، پوشش گیاهی و اقلیم یک منطقه است که منجر به اتلاف فعالیت‌های پایدار و اساسی تداوم حیات اکوسیستم می‌شود. این پدیده بر مناطق خشک سراسر جهان اثرات سوء داشته و یکی از علل عمده فشار بر جوامع زیستی است. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش تلفیقی مدلهای آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی، ...
بیشتر
بیابان‌زایی تغییر در خصوصیات خاک، پوشش گیاهی و اقلیم یک منطقه است که منجر به اتلاف فعالیت‌های پایدار و اساسی تداوم حیات اکوسیستم می‌شود. این پدیده بر مناطق خشک سراسر جهان اثرات سوء داشته و یکی از علل عمده فشار بر جوامع زیستی است. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش تلفیقی مدلهای آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی، رخداد بیابان‌زایی حوضه کویر حاج علی قلی را براساس شاخص‌های اقلیمی نظیر دما، بارش، تبخیر‌و‌تعرق پتانسیل، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، وضعیت اقلیمی، خشکسالی و حداکثر سرعت باد غالب؛ مدلسازی و پهنه‌بندی نماید. جهت مدلسازی از روش آنالیز رگرسیون چند متغیره گام به گام بهره‌گیری، و مقدار ضریب تبیین به عنوان دامنه تاثیر شاخص‌ها در فرایند بیابان‌زایی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از رابطه سنجی، حداکثر ارتباط معنی‌دار رخداد بیابان‌زایی با پهنه اقلیمی خشک با ضریب تبیین 999/0 و خطای برآورد 033/0 را نشان می‌دهد. سایر نتایج شامل مدل اقلیمی بیابان‌زایی و نقشه پهنه‌بندی منطقه از پهنه بیابان‌زایی خیلی شدید تا پهنه فاقد بیابان‌زایی است، بطوریکه پهنه بیابان‌زایی خیلی شدید وسعتی معادل 75/679 کیلومترمربع از تخریب اراضی فعلی را به خود اختصاص داده و امکان افزایش تا 11/5668 کیلومترمربع را دارد. پهنه بیابان‌زایی شدید نیز که 22/5 کیلومترمربع از وسعت تخریب اراضی فعلی را دربرگرفته است، می‌تواند تا 86/933 کیلومترمربع توسعه یابد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل اقلیمی و نقشه پهنه‌بندی، روند نزولی شاخص ارزیابی دقت را از پهنه خیلی شدید به پهنه فاقد بیایان‌زایی نشان داده و بیانگر دقت لازم مدل مزبور میباشد.
