ابراهیم عطارد؛ قدرت اله حیدری؛ جمشید قربانی؛ علی بمان میرجلیلی
دوره 29، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 627-643
چکیده
در جامعه روستایی عوامل مختلفی در مشارکت جوامع محلی در جهت حفاظت از منابع طبیعی نقش داشته و بهره‌برداران با نقش محوری مشارکت سهم مهمی در این حفاظت ایفا می‌کنند، زیرا عرصه های منابع طبیعی یکی از عوامل اصلی قطب اقتصادی محسوب شده و احیا و حفاظت از آنها به مثابه ایجاد بستر فعالیت های انسانی برای نسل فعلی و آتی بشر می باشد، این عوامل شامل ...
بیشتر
در جامعه روستایی عوامل مختلفی در مشارکت جوامع محلی در جهت حفاظت از منابع طبیعی نقش داشته و بهره‌برداران با نقش محوری مشارکت سهم مهمی در این حفاظت ایفا می‌کنند، زیرا عرصه های منابع طبیعی یکی از عوامل اصلی قطب اقتصادی محسوب شده و احیا و حفاظت از آنها به مثابه ایجاد بستر فعالیت های انسانی برای نسل فعلی و آتی بشر می باشد، این عوامل شامل عامل اجتماعی، عامل اقتصادی و عامل فرهنگی بوده و تحت عنوان هنجارها شناخته می شوند. اغلب صاحبنظران معتقدند که مشارکت، عامل اصلی و تعیین کننده در فرایند رشد و توسعه جوامع توسعه یافته و در حال توسعه می باشد. لذا به منظور جلوگیری از تخریب مراتع باید برنامهریزی جامعی برای نظارت بر بهره‌برداری و اصلاح و احیای مراتع از سوی سازمان‌ها و ادارات مختلف شکل گیرد و این کار فقط در گرو مشارکت بهره‌برداران رقم می‌خورد. برای حفاظت و بهبود مراتع سازمان های مربوطه باید از هنجارهای اثرگذار بر رفتارهای مشارکتی محلی آگاهی داشته باشند. هدف از این مطالعه شناسایی هنجارهای تاثیرگذار بر مشارکت مرتعداران و تعیین سهم هر یک از مولفه های آنها در حفاظت از مراتع ندوشن استان یزد بوده است. در این تحقیق هنجارهای تاثیرگذار شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به عنوان متغیر مستقل و میزان مشارکت مرتعداران به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفت. روش کار به صورت توصیفی-تحلیلی در قالب پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت پنج گزینه ای انجام شد. حجم نمونه شامل 104 مرتعدار و نمونه گیری به صورت تصادفی بود. پس از بررسی پایایی و روایی پرسشنامه از روش تحلیل مسیر جهت رتبه‌بندی متغیرهای مستقل استفاده شد، نتایج نشان داد که به ترتیب عامل اجتماعی با ضریب تاثیر 857/0 ، عامل اقتصادی با ضریب تاثیر 633/0 و عامل فرهنگی با ضریب تاثیر 144/0 بیشترین تاثیر کل و اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم را بر عامل مشارکت مرتعداران داشته و در این عامل‌ها به ترتیب گویه شیوه بهره‌برداری در مراتع، گویه میزان درآمد مرتعداران و گویه آگاهی و تجربه بهره‌برداران اولین اولویت را به خود اختصاص داده است، ضریب همیستگی اسپیرمن بین متغیرهای مستقل و مشارکت مرتعداران نشان داد که عامل اجتماعی و عامل اقتصادی با متغیر وابسته مشارکت مرتعداران دارای ضریب همبستگی مثبت و معنی داری می باشند، لذا پیشنهاد می شود که عامل اجتماعی و اقتصادی به ترتیب به عنوان مهمترین شاخصهای جلب مشارکت مردمی در برنامه‌ریزی‌ها در جهت بهبود مراتع مد نظر قرار گیرد.
پرویز غلامی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری؛ مصطفی ترکش؛ نصرت الله صفائیان
دوره 24، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 870-880
چکیده
گونه سنبله نقره‌ای (Stachys byzantina) یکی از مهمترین گیاهان زیادشونده در مراتع دامنه شمالی البرز در استان مازندران است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات هجوم این گیاه بر پوشش گیاهی در مهمترین آشفتگی‌های محیطی ایجاد شده در مراتع ییلاقی منطقه واز چمستان در استان مازندران است. نمونه‌برداری پوشش گیاهی در منطقه قرق و مراتع تحت هجوم که شامل دیمزار ...
بیشتر
گونه سنبله نقره‌ای (Stachys byzantina) یکی از مهمترین گیاهان زیادشونده در مراتع دامنه شمالی البرز در استان مازندران است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات هجوم این گیاه بر پوشش گیاهی در مهمترین آشفتگی‌های محیطی ایجاد شده در مراتع ییلاقی منطقه واز چمستان در استان مازندران است. نمونه‌برداری پوشش گیاهی در منطقه قرق و مراتع تحت هجوم که شامل دیمزار رها شده، چرای متوسط و چرای شدید بوده انجام شد. پوشش گیاهان مرتعی و ویژگی‌های گونه سنبله نقره‌ای در امتداد ترانسکت و در پلاتهای یک متر مربعی اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که ویژگی‌های کمی مربوط به گونه سنبله نقره‌ای در دیمزار رها شده و مراتع با چرای متوسط از مقدار عددی بیشتری برخوردار بوده است. آشفتگی ناشی از تغییر کاربری و چرای دام به همراه هجوم گیاه سنبله نقره‌ای کاهش معنیداری درصد تاج پوشش چندساله‌ها، پهنبرگان علفی و گندمیان چندساله را از قرق به چرای سنگین و دیمزار رها شده در پی داشت. افزایش معنیدار درصد تاج پوشش یکساله‌ها، پهنبرگان علفی و گندمیان یکساله در دیمزار رها شده مشاهده شد. درصد تاج پوشش گیاهان چند ساله و میزان تولید پهن برگان علفی رابطه منفی معنیداری با درصد تاج پوشش و تراکم گیاه سنبله نقره‌ای داشتند. در آنالیز چند متغیره ترکیب پوشش گیاهی مراتع منطقه تغییر معنیداری را بواسطه افزایش حضور گیاه سنبله نقره‌ای داشته که به صورت کاهش حضور گیاهان خوشخوراک مرتعی بوده است.
سارا حشمتی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری؛ حسن زالی
دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 772-784
چکیده
تغییرات ذخیره بذر گونه‌ها در خاک بر پویایی پوشش گیاهی مراتع تاثیر گذار است. هدف این تحقیق تعیین میزان تغییرات بانک بذر گونههای گیاهی در طول فصل رویش دربخشی از علفزارهای ییلاقی دامنه شمالی البرز واقع در مراتع منطقه سرخ‌آباد در شهرستان سوادکوه، استان مازندران است. بانک بذر در ماه‌های اسفند، اردیبهشت، مرداد و مهر با نمونهگیری از ...
بیشتر
تغییرات ذخیره بذر گونه‌ها در خاک بر پویایی پوشش گیاهی مراتع تاثیر گذار است. هدف این تحقیق تعیین میزان تغییرات بانک بذر گونههای گیاهی در طول فصل رویش دربخشی از علفزارهای ییلاقی دامنه شمالی البرز واقع در مراتع منطقه سرخ‌آباد در شهرستان سوادکوه، استان مازندران است. بانک بذر در ماه‌های اسفند، اردیبهشت، مرداد و مهر با نمونهگیری از دو عمق خاک (صفر تا 5 و 5 تا 10 سانتی‌متر) انجام شد. نمونه‌ها در شرایط طبیعی گلخانه به مدت 11 ماه نگهداری شده و بذرهای جوانه‌زده شناسایی شدند. در این تحقیق 76 گونه گیاهی در بانک بذر خاک در طول فصل رویش شناسایی شدند. در همه فصول تعداد بذر در عمق صفر تا 5 سانتی‌متر بهطور معنیداری بیشتر از عمق 5 تا 10 سانتی‌متر بود. بانک بذر در دو فصل تابستان (مرداد) و پاییز (مهر) حداکثر تعداد بذر را داشت. برای بانک بذر 21 گونه گیاهی تغییرات معنیداری در طول فصل رویش مشاهده شد. برای گونههای گیاهی Thlaspisp. ، Stellariamedia،Fumariasp.، Poabulbosa،Alyssumsp.، Thlaspihastulatum،Hieraciumsp.، Myosotissilvaticaدر طول فصل رویش بانک بذر روند افزایشی داشته در حالی که برای گونههای Sonchus oleraceus،Cynodon dactyl ،Carex sp.، Potentilla canescence، Digitaria sanguinalis،Taraxacum montanum ، Dactylis glomerata بانک بذر خاک در طول فصل رویش کاهش معنیداری را نشان داد. برای برخی گونههای دیگر نظیر Medicago lupulina،Agropyron repens ،Veronicapersica ، Stachysbyzantine،Tragopogon sp.، Bromus sp. بانک بذر خاک در یک زمان به نقطه اوج رسیده و سپس روند کاهشی داشته است.
جاسم یوسفی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری؛ سیدحسن زالی
دوره 22، شماره 4 ، اسفند 1394، ، صفحه 757-767
چکیده
میزان تولید بذر گونههای گیاهی و پراکنش آنها بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع تاثیر گذار است. برای تفسیر بسیاری از تغیرات ایجاد شده در پوشش گیاهی نیاز به شناسایی ترکیب گیاهی در سایر منابع گونهای نظیر بارش بذر و بانک بذر میباشد. هدف از این تحقیق برآورد پتانسیلی از میزان تولید بذر گیاهان مرتعی و پراکنش آنها در علفزار منطقه سرخ‌آباد ...
بیشتر
میزان تولید بذر گونههای گیاهی و پراکنش آنها بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع تاثیر گذار است. برای تفسیر بسیاری از تغیرات ایجاد شده در پوشش گیاهی نیاز به شناسایی ترکیب گیاهی در سایر منابع گونهای نظیر بارش بذر و بانک بذر میباشد. هدف از این تحقیق برآورد پتانسیلی از میزان تولید بذر گیاهان مرتعی و پراکنش آنها در علفزار منطقه سرخ‌آباد سوادکوه در استان مازندران است. بذرها در طول فصل رویش از منطقه جمع‌آوری و سپس شناسایی و شمارش شدند. برای این بذرها برخی خصوصیات نظیر شکل بذر، وزن هزار دانه، درصد جوانهزنی و رنگ بذر در آزمایشگاه تعیین شدند. جهت نمونهگیری از پراکنش بذر از گلدان‌های پلاستیکی به عنوان تله بذر استفاده شد. در سه مرحله در طول فصل رویش محتویات این گلدان‌ها خالی و در آزمایشگاه بذرها شناسایی و شمارش شدند. نتایج نشان داد 18 گونه در تولید بذر و 17 گونه در پراکنش بذر اهمیت داشتند. تولید بذر شامل 296 بذر در متر مربع بوده که حدود 25 درصد آن برای گندمیان بوده است. پتانسیل پراکنش بذر در منطقه 275 بذر در متر مربع بود. بیشتر گونه‌ها بذرهای سبک، کوچک، شکل کشیده و به رنگ روشن را تولید نمودند. تقریبا 45 درصد از تولید بذر منطقه را گونههای Stachys byzanthina، Marrubium vulgare، Descurainia sophia و Medicago lupulina و تقریبا 46 درصد از پراکنش بذر منطقه را Stachys byzanthina، Plantago lanceolata، Descurainia sophia و Medicago lupulina تشکیل دادند. تعداد اندکی از گونههای گیاهی موجود در پوشش گیاهی تولید بذر داشته و همچنین در پراکنش بذر یافت شدند.
زینب جعفریان؛ منصوره کارگر؛ جمشید قربانی
دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 234-236
چکیده
تغییرات مکانی و ناهمگنی پراکنش جغرافیایی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای اکوسیستمهای مرتعی و به تبع آن تغییرات پوشش گیاهی تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و زیستی شامل مدیریتهای گوناگون مرتع، میکروکلیمای خاک و توپوگرافی است. لذا تحقیق فوق با هدف بررسی تغییرات مکانی تولید، تراکم و درصد تاج پوشش درمنه کوهی در راستای ...
بیشتر
تغییرات مکانی و ناهمگنی پراکنش جغرافیایی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای اکوسیستمهای مرتعی و به تبع آن تغییرات پوشش گیاهی تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و زیستی شامل مدیریتهای گوناگون مرتع، میکروکلیمای خاک و توپوگرافی است. لذا تحقیق فوق با هدف بررسی تغییرات مکانی تولید، تراکم و درصد تاج پوشش درمنه کوهی در راستای تغییرات برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. بدین منظور نمونهگیری در مراتع واوسر به صورت تصادفی– سیستماتیک با استقرار 5 ترانسکت 100 متری با فواصل 100 متر از هم و سپس در روی هر ترانسکت به فاصله 10 متر ازهم یک پلات به ابعاد 2 متر مربعی مستقر شد. در مجموع از منطقه 150 نمونه برداشت و با ترکیب نمونه‌ها 50 نمونه نهایی حاصل شد. همچنین در هر پلات درصد تاج پوشش و تراکم گونه درمنه کوهی و میزان تولید آن از روش قطع و توزین اندازهگیری شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل‌های زمین‌آماری در نرم‌افزارGS+ نشان داد که از میان متغیرهای مورد مطالعه خاک، درصد رس به میزان 82 درصد و از میان متغیرهای گیاهی تراکم درمنه به میزان 53 درصد دارای بالاترین ضریب تغییرات هستند. دامنه تاثیر تغییرنما‌ها از حدود 2/196 متر برای تولید تا 910 متر برای درصد رطوبت، درصد آهک، هدایت الکتریکی و درصد تاج پوشش در نوسان است. نتایج اعتبارسنجی مدلهای اعمال شده نشان داد که مدل ویژگی‌های درصد آهک، تراکم و تولید درمنه کوهی ناحیه‌ای بودند و داری وابستگی مکانی قابل استفاده در روش کریجینگ می‌باشند.
پرویز غلامی؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری
دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1392، ، صفحه 745-755
فاطمه سالاریان؛ جمشید قربانی؛ نصرت اله صفائیان
دوره 20، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 115-129
چکیده
چرای دام بهطور مستقیم یا غیرمستقیم بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع تأثیر دارد. این اثرها را میتوان با انجام قرق در سطح مرتع مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق تغییرات ترکیب گونهای و برخی شاخصهای پوشش گیاهی مرتع (گروههای گیاهی، تولید، تنوع و غنا گونهای) در دو سطح قرق (حدوداً به مدت دهسال) و خارج قرق در بخشی از مراتع ...
بیشتر
چرای دام بهطور مستقیم یا غیرمستقیم بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع تأثیر دارد. این اثرها را میتوان با انجام قرق در سطح مرتع مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق تغییرات ترکیب گونهای و برخی شاخصهای پوشش گیاهی مرتع (گروههای گیاهی، تولید، تنوع و غنا گونهای) در دو سطح قرق (حدوداً به مدت دهسال) و خارج قرق در بخشی از مراتع چهارباغ در استان گرگان مورد مقایسه قرار گرفتند. درصد پوشش تاجی، درصد سنگ و سنگریزه، خاک لخت، لاشبرگ و تولید در پلاتهای یکمترمربعی اندازهگیری شدند. نتایج مطالعه نشان داد که تعداد 34 گونه به صورت مشترک در منطقه قرق و خارج قرق، 7 گونه فقط در منطقه قرق و 11 گونه تنها در منطقه خارج قرق حضور داشتند. نتایج آزمون t نشان داد که قرق باعث افزایش معنیدار در درصد تاج پوشش برخی گونههای مرغوب مرتعی نظیر Agropyron intermedium، A. trichophorum وFestuca ovina گردید. همچنین حذف چرای دام بهطور معنیداری افزایش درصد تاج پوشش همیکریپتوفیتها، گندمیان، پهنبرگان علفی و گیاهان چندساله را در پی داشت. شاخص تنوع سیمپسون و همچنین تعداد گونه بهطور معنیداری در منطقه قرق افزایش یافتند. بهطوریکه قرق موجب افزایش معنیدار در تولید گندمیان و میزان تولید کل گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که انجام قرق مرتع در حدود یک دهه برخی تغییرات در پوشش گیاهی را در این ناحیه رویشی در پی داشته است.
گلناز رخ فیروز؛ جمشید قربانی؛ مریم شکری؛ زینب جعفریان
دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 322-335
چکیده
ارزیابی تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم مرتعی پس از اجرای عملیات اصلاح و احیا برای تعیین اثرهای مثبت یا منفی این پروژهها ضروری میباشد. قسمتی از ترکیب گیاهی مراتع به صورت پتانسیلی از بذرهای زنده در بانک بذر خاک نهفته است. این بخش مهم اکوسیستم میتواند در اثر عوامل محیطی و مدیریتی تغییر نماید. این مطالعه در بخشی از مراتع حوزه رودخانه ...
بیشتر
ارزیابی تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم مرتعی پس از اجرای عملیات اصلاح و احیا برای تعیین اثرهای مثبت یا منفی این پروژهها ضروری میباشد. قسمتی از ترکیب گیاهی مراتع به صورت پتانسیلی از بذرهای زنده در بانک بذر خاک نهفته است. این بخش مهم اکوسیستم میتواند در اثر عوامل محیطی و مدیریتی تغییر نماید. این مطالعه در بخشی از مراتع حوزه رودخانه کبیر سوادکوه در مازندران که بهمدت 7 سال در آن پروژه اصلاح و احیا مرتع انجامشده صورت پذیرفت تا اثر آن بر بانک بذر خاک تعیین گردد. نمونهگیری بانک بذر از دو منطقه شاهد و احیا در دو عمق 5-0 و10-5 سانتیمتری خاک (210 نمونه) به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. ترکیب و مقدار بانک بذر خاک با نگهداری نمونههای خاک در گلخانه به روش جوانهزنی تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد 38 گونه گیاهی در بانک بذر خاک و71 گونه در پوشش گیاهی سطحی زمین وجود دارند. تنها 16 گونه گیاهی بین بانک بذر و پوشش گیاهی مشترک بودند. بنابراین پوشش گیاهی از تنوع و غنای بیشتری نسبت به بانک بذر خاک برخوردار بود. از 38 گونه مشاهده شده در بانک بذر منطقه تعداد 18 گونه در دو منطقه شاهد و احیا مشترک بودند. تعداد 17 گونه گیاهی فقط در بانک بذر منطقه احیا یافت شدند. بهطوریکه بانک بذر دو گونه پاسخ معنیداری به انجام عملیات احیا و اصلاح نشان دادند. به هر حال، انجام پروژه اصلاح و احیا مرتع ناحیه به طور معنیداری موجب افزایش غنا و تنوع بانک بذر خاک شد. برخی گونههای گیاهی در عمق خاصی از خاک مشاهده شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که بانک بذر خاک میتواند در اثر عملیات احیا تغییر نماید که این تغییر به میزان تغییرات در پوشش گیاهی به واسطه عملیات احیا، نوع عملیات و مدت زمان اجرای پروژه بستگی دارد.
