حمیدرضا جعفری ندوشن؛ سعیده کلانتری؛ مهدی تازه
دوره 30، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 286-301
چکیده
سابقه و هدف اهمیت مطالعات اجتماعی و اقتصادی در بررسی تخریب مراتع از اولویت‌های مهم مدیریتی می‌باشد. بررسی نقش مسائل اجتماعی و اقتصادی در تخریب مراتع، می‌تواند منجر به کاهش تخریب در این اکوسیستم شود.به همین دلیل، این تحقیق با هدف شناسایی مهمترین فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی مؤثر در تخریب مراتع منطقه نیوک و اولویت بندی معیارهای ...
بیشتر
سابقه و هدف اهمیت مطالعات اجتماعی و اقتصادی در بررسی تخریب مراتع از اولویت‌های مهم مدیریتی می‌باشد. بررسی نقش مسائل اجتماعی و اقتصادی در تخریب مراتع، می‌تواند منجر به کاهش تخریب در این اکوسیستم شود.به همین دلیل، این تحقیق با هدف شناسایی مهمترین فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی مؤثر در تخریب مراتع منطقه نیوک و اولویت بندی معیارهای مذکور با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی انجام شده است، تا اطلاعات کاملی از علل تخریب مراتع منطقه را در اختیار قرار دهد. با توجه به اینکه تاکنون تحقیقی در این زمینه، در منطقه مذکور صورت نگرفته است ضرورت انجام تحقیق حاضر را دوچندان می‌کند. مواد و روش‌ها محدوده حوزه نیوک از لحاظ تقسیمات کشوری در استان یزد، قراردارد. در این پژوهش ابتدا با مطالعه منابع و مشاوره با متخصصین مربوطه، مهمترین معیارهای اقتصادی- اجتماعی دخیل در تخریب مراتع منطقه تعیین شده و پرسشنامه‌ای جهت امتیازدهی و محاسبه وزن و اولویت این معیارها طراحی و توسط تعداد کافی از خبرگان تکمیل شد. با استفاده از نظرات کارشناسان و بررسی سوابق تحقیق، شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی معیارها و زیر معیارهای مربوطه در منطقه مورد بررسی، شناسایی گردید و ساختار سلسله مراتبی شکل گرفت. معیارهای اصلی تحقیق شامل شاخص‌های اقتصادی و شاخص‌های اجتماعی می‌باشد. شاخص‌های اقتصادی به سه زیر معیار دام و دامداری، قطع و برداشت و تغییر کاربری و طرحها تقسیم‌بندی می‌گردد. شاخص‌های اجتماعی نیز شامل سه زیر معیار جمعیت، فقر و عوامل نهادی می‌باشد. زیر معیارهای در نظر گرفته شده برای معیار دام و دامداری شامل تعداد زیاد دام، چرای بی‌رویه از سطح مراتع، نوع دام، تغییر شیوه دامداری از سنتی به صنعتی، عدم رعایت زمان ورود و خروج دام، پراکنش نامناسب دام در مرتع و سیستم چرایی نامناسب می‌باشد. برای شاخص‌های اجتماعی سه زیر معیار اصلی جمعیت، فقر و عوامل نهادی شناسایی گردید. در مجموع برای شاخص‌های اجتماعی 3 معیار اصلی و 14 زیر معیار شناسایی گردید. نتایجمقایسه زوجی بین شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی نشان داد شاخص‌های اقتصادی با وزن 667/0 اولویت اول را در تخریب مراتع منطقه نیوک داشته و شاخص‌های اجتماعی با وزن 333/0 اولویت دوم می‌باشد. از بین معیارهای اصلی مورد بررسی شاخص‌های اقتصادی، زیر معیار تغییر کاربری و طرحها با وزن 683/0 بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است. در رتبه بعدی زیر معیار دام و دامداری با وزن 200/0 قرار دارد. زیر معیار قطع و برداشت با وزن 177/0 در رتبه سوم قرار گرفت. از بین معیارهای اصلی شاخص‌های اجتماعی، معیار عوامل نهادی با وزن 637/0 در اولویت اول قرار دارد و عوامل فقر و جمعیت با وزن‌های 258/0 و 105/0 در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتایج نشان می‌دهد از بین کلیه زیر معیارهای مورد بررسی زیر معیارهای تبدیل مراتع به معدن، احداث جاده‌های دسترسی معادن و دخالت سیاسی در منابع طبیعی با وزن‌های 176/0، 083/0 و 082/0 در اولویت اول تا سوم قرار گرفتند؛ که 2 زیر معیار اول از شاخص‌های اقتصادی و معیار سوم از شاخص‌های اجتماعی تخریب مراتع منطقه نیوک می‌باشد. زیر معیارهای وضعیت سواد و تغییر ترکیب سنی جمعیت با وزن‌های 004/0 و 003/0 در اولویت آخر قرار گرفتند. این زیر معیارها مربوط به شاخص‌های اجتماعی بوده‌اند. نتیجه گیریمی‌توان اینگونه نتیجه گیری کرد که مهمترین عوامل تخریب منطقه، تغییر کاربری و تبدیل مراتع به معادن، احداث جاده‌های دسترسی معادن ، عوامل نهادی و دخالت در منابع طبیعی و عدم مدیریت یکپارچه منابع طبیعی می‌باشد. به منظور جلوگیری از تخریب مراتع در منطقه ، لازم است احداث هر گونه معدن و راههای ارتباطی مربوط به معادن، به حداقل رسیده و پیشنهاد می‌شود با توجه به فعالیت معادن ، حقوق عرفی مرتعداران در نظر گرفته شود و همچنین مشارکت دامداران در تصمیم گیریها، گسترده‌تر گردد تا امکان موفقیت طرحها با همراهی ذینفعان، به حداکثر برسد.
مهدی تازه؛ مریم اسدی؛ روح الله تقی زاده مهرجردی؛ سعیده کلانتری؛ مجید صادقی نیا
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 29-43
چکیده
نقشه‌های ژئومورفولوژی یکی از اصلی‌‌ترین لایه‌های اطلاعاتی در مطالعات منابع طبیعی می‌باشد. تاکنون روش‌های مختلفی جهت طبقه‌ببندی و تفکیک واحدها و تیپ‌های مختلف ژئومرفولوژی ارائه شده، که اغلب آن‌ها بر پایه اطلاعات کیفی و توصیفی می‌باشد. دراین مطالعه قابلیت استفاده از پارامترهای ژئومرفومتری در تفکیک واحد کوهستان از دشت‌سر و ...
بیشتر
نقشه‌های ژئومورفولوژی یکی از اصلی‌‌ترین لایه‌های اطلاعاتی در مطالعات منابع طبیعی می‌باشد. تاکنون روش‌های مختلفی جهت طبقه‌ببندی و تفکیک واحدها و تیپ‌های مختلف ژئومرفولوژی ارائه شده، که اغلب آن‌ها بر پایه اطلاعات کیفی و توصیفی می‌باشد. دراین مطالعه قابلیت استفاده از پارامترهای ژئومرفومتری در تفکیک واحد کوهستان از دشت‌سر و همچنین تفکیک تیپ‌های مختلف دشت‌سر بررسی شده است. ابتدا نقشه واقعیت زمینی با استفاده از تفسیر چشمی داده‌های ماهواره‌ای و نقشه توپوگرافی تهیه و سپس شبکه نمونه‌برداری 1000 نقطه‌ای به صورت تصادفی طراحی شد. پارامترهای انحنای مقطع، انحنای سطح، تانژانت انحنا، انحنای متقاطع، انحنای طول و انحنای عمومی از مدل رقومی ارتفاعی و با استفاده از ابزار الحاقی DEM surface در در نرم‌افزار GIS تهیه شد و سپس مقادیر آن‌ها در تمامی نقاط شبکه نمونه‌برداری استخراج گردید. سپس از شبکه عصبی مصنوعی با ساختار 13_6_ 4 به منظور تفکیک تیپ‌ها استفاده گردید. نتایج نشان داد که امکان تفکیک تیپ‌های دشت‌سر لخت از اپانداژ با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی وجود داشته ولی تفکیک دشت‌سر اپانداژ از پوشیده به خوبی صورت نمی‌گیرد. بدین منظور جهت بهبود عملکرد شبکه، اقدام به اضافه کردن ارزش رقومی داده‌های ماهواره‌ای لندست ۷ به مقادیر قبلی گردید. استفاده از این شبکه با در نظر گرفتن همزمان پارامترهای ژئومرفومتری و تصاویر ماهواره‌ای، دقت تفکیک واحد کوهستان، دشت‌سر لخت، دشت‌سر اپانداژ، دشت‌سر پوشیده را به ترتیب 90 ، 79، 80، 76 درصد دارای صحت می‌باشد.
