محمدرضا شهرکی؛ خدیجه مهدوی
دوره 27، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 763-771
چکیده
عوامل متعددی باعث تغییرات منفی در وضعیت کیفی و کمی مراتع میگردد که منجر به به سیر نزولی و تخریب شدید خاک، پوششگیاهی و در نهایت کاهش درآمد بهرهبرداران میگردند. دامداران و گلهداران به دلیل وابستگی معیشتی به مرتع، دارای تجربۀ بومی مدیریتی در این زمینه هستند. تحقیق حاضر نیز با هدف واکاوی شاخصهای مؤثر در روند نزولی مراتع ...
بیشتر
عوامل متعددی باعث تغییرات منفی در وضعیت کیفی و کمی مراتع میگردد که منجر به به سیر نزولی و تخریب شدید خاک، پوششگیاهی و در نهایت کاهش درآمد بهرهبرداران میگردند. دامداران و گلهداران به دلیل وابستگی معیشتی به مرتع، دارای تجربۀ بومی مدیریتی در این زمینه هستند. تحقیق حاضر نیز با هدف واکاوی شاخصهای مؤثر در روند نزولی مراتع از دیدگاه گلهداران مراتع قشلاقی شمال شرقی استان گلستان انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی بوده و به صورت پیمایشی، با روش نمونهگیری طبقهبندی شده تصادفی در بین گلهداران منطقه مورد مطالعه صورت گرفت. جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه استفاده شد. روایی ابزار تحقیق با استفاده از دیدگاه متخصصان و پایایی آن بر اساس نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای اصلی تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق را 461 نفر از گلهداران در دو نظام بهرهبرداری روستایی و عشایری تشکیل داده که 182 نفر از آنها از طریق فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که، گرایش نزولی مراتع توسط گلهداران بیشتر با شاخصهای دامی نسبت به شاخصهای پوشش گیاهی و خاکی، تشخیص داده میشود. بر اساس یافتۀ تحقیق، بین متغیرهای سن و سابقۀ دامداری گلهداران با دیدگاه آنها نسبت به تشخیص گرایش نزولی مراتع در سطح 99 و 95 درصد اطمینان رابطۀ مثبت و معنیداری وجود داشته است. همچنین نتایج به دست آمده از مقایسه دیدگاه گلهداران در دو نظام روستایی وعشایری نشان داد که، گلهداران عشایری نسبت به گلهداران روستایی نسبت به شاخصهای روند نزولی مراتع آشنایی بیشتری داشتهاند.
مهشید سوری؛ سیده خدیجه مهدوی؛ ولی الله اسدی؛ رستم خلیفه زاده
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 731-740
چکیده
بررسی تغییرات پوششگیاهی در سایت چرا شده توسط دام اهلی و مقایسه با عرصه تحت چرای حیات وحش میتواند یکی از عملیترین روشهای بررسی، به منظور شناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم، ارزیابی مدیریت اعمال شده و ترسیم راهکارهای مدیریت صحیح برای آینده باشد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور مقایسه پارامترهای پوششگیاهی در دو سایت مورد ...
بیشتر
بررسی تغییرات پوششگیاهی در سایت چرا شده توسط دام اهلی و مقایسه با عرصه تحت چرای حیات وحش میتواند یکی از عملیترین روشهای بررسی، به منظور شناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم، ارزیابی مدیریت اعمال شده و ترسیم راهکارهای مدیریت صحیح برای آینده باشد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور مقایسه پارامترهای پوششگیاهی در دو سایت مورد چرای دامهای اهلی (گوسفند نژاد مغانی و بز نژاد خلخالی) و حیات وحش (کل و بز کوهی)، در مراتع شاه حیدر منطقه ارسباران در شهرستان کلیبر صورت گرفت. پس از تعیین توده معرف، در هر دو سایت نمونهبرداری از پارامترهای پوششگیاهی با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک انجام گرفت. در داخل هر توده معرف، پنج ترانسکت یکصد متری مستقر و تعداد 10 پلات دو متر مربعی بر روی هر ترانسکت و در مجموع 100 پلات در هر دو مکان بکار برده شد. در داخل هر پلات و در امتداد هر ترانسکت، درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید گونههای مورد چرای دام، اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید گونهها در سایت چرای حیات وحش به دلیل چرای سبک نسبت به سایت چرای دام اهلی بیشتر بود و از نظر آماری اختلاف معنیداری با هم داشتند. ضمن اینکه دامهای اهلی به دلیل همراهی چوپان به صورت محدود و بسته چرا کرده اما حیات وحش در منطقه حفاظت شده به صورت کاملاً آزاد چرا میکنند. از طرفی حیات وحش به دلیل چالاکی و حرکت بیشتر، قدرت انتخابکنندگی بیشتر و دامنه چرایی وسیعتری در مقایسه با دامهای اهلی دارند. همچنین، نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید فوربها نسبت به بوتهای ها، در سایت چرای دام اهلی کمتر است و این امر بدلیل تمرکز چرای گوسفند بر روی فوربها (عموما گیاهان خانواده بقولات) میباشد.
سیده خدیجه مهدوی؛ فرامرز غفوری؛ احمد عابدی سروستانی؛ محمدرضا شهرکی
دوره 26، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 73-88
چکیده
نظر به اهمیت و نقش اساسی مشارکت و انسجام اجتماعی بهرهبرداران در موفقیت فعالیتهای احیایی و اصلاحی، هدف این تحقیق، بررسی تأثیر انسجام اجتماعی بهرهبرداران مرتعی در میزان مشارکت آنها در اجرای فعالیتهای احیایی و اصلاحی در مراتع شمالشرق استان گلستان در شهرستان گنبدکاووس میباشد. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی با روش ...
بیشتر
نظر به اهمیت و نقش اساسی مشارکت و انسجام اجتماعی بهرهبرداران در موفقیت فعالیتهای احیایی و اصلاحی، هدف این تحقیق، بررسی تأثیر انسجام اجتماعی بهرهبرداران مرتعی در میزان مشارکت آنها در اجرای فعالیتهای احیایی و اصلاحی در مراتع شمالشرق استان گلستان در شهرستان گنبدکاووس میباشد. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی با روش نمونهگیری تصادفی طبقهبندی شده انجام شد. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه استفاده شد. روایی ابزار تحقیق با استفاده از دیدگاه کارشناسان منابعطبیعی و علوم اجتماعی و پایایی آن بر اساس نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای اصلی تحقیق بررسی شد. جامعه آماری تحقیق را 461 بهرهبردار در دو نظام بهرهبرداری عشایری و روستایی (461=N) تشکیل دادهاند که 210 نفر از آنها با استفاده از جدول مورگان، بهعنوان نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. طبق نتایج بهدست آمده از تحقیق بهترتیب بُعد تعامل با میانگین 75/3، بیشترین تأثیر و بُعد نزاع با میانگین 37/3 کمترین میزان تأثیر را در انسجام اجتماعی بهرهبرداران داشته است. یافتهها حکایت از آن دارد که بهرهبرداران در فعالیتهای احیایی نسبت به عملیات اصلاحی در طرحهای مرتعداری بیشتر مشارکت داشتهاند. همچنین بین انسجام اجتماعی و میزان مشارکت بهرهبرداران در فعالیتهای احیایی و اصلاحی طرحهای مرتعداری، با ضریب همبستگی 744/0 در سطح اطمینان 99 درصد اطمینان رابطه مثبت قوی و معنیداری وجود داشت. همچنین بهرهبرداران عشایری انسجام بیشتری نسبت به بهرهبرداران روستایی داشتهاند. ضمن اینکه میزان مشارکت در دو نظام بهرهبرداری عشایری و روستایی تفاوت معنیداری نداشتند. بنابراین میتوان از توانمندی جوامع محلی در مناطقی که تعامل و انسجام بالا باشد، در اجرای فعالیتهای احیایی و اصلاحی، ایجاد زمینههای شغلی به صورت فصلی و پاره وقت در اجرای طرحهای مرتعداری و برگزاری دورههای مختلف آموزشی ترویجی با توجه به اولویتهای بهرهبرداران، استفاده کرد.
مهشید سوری؛ سیده خدیجه مهدوی؛ صحرا تاوردیزاده سکزی
دوره 24، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 360-369
چکیده
به منظور بررسی تاثیر عملیات اصلاحی مرتع بر عملکرد پوشش گیاهی، تحقیقی در مراتع سیلوانا در استان آذربایجان غربی انجام گرفت. در این مطالعه چهار عملیات اصلاح مکانیکی شامل پیتینگ، سدهای گابیونی، کنتور فارو و سد سنگی ملاتی انتخاب شدند. در کنار سایت های عملیات اصلاحی سایتی به عنوان سایت شاهد(بدون انجام عملیات)، انتخاب گردید. سپس در مناطق ...
بیشتر
به منظور بررسی تاثیر عملیات اصلاحی مرتع بر عملکرد پوشش گیاهی، تحقیقی در مراتع سیلوانا در استان آذربایجان غربی انجام گرفت. در این مطالعه چهار عملیات اصلاح مکانیکی شامل پیتینگ، سدهای گابیونی، کنتور فارو و سد سنگی ملاتی انتخاب شدند. در کنار سایت های عملیات اصلاحی سایتی به عنوان سایت شاهد(بدون انجام عملیات)، انتخاب گردید. سپس در مناطق معرف هر سایت نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. پارامترهای پوشش گیاهی شامل میزان تولید، درصد پوشش، میزان لاشبرگ و تراکم اندازهگیری شدند. داده های حاصل از اندازه گیری با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مورد تجریه و تحلیل قرار گرفتند. سپس میانگین پارامترها با استفاده از آزمون دانکن با یکدیگر مقایسه شدند. تحلیلهای آماری در محیط نرمافزار SPSS انجام شدند. نتایج آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که عملیات اصلاح مکانیکی مختلف از نظر تاثیر بر عملکرد پارامترهای گیاهی با یکدیگر تفاوت معنی داری دارند. با توجه به نتایج مقایسه میانگین ها، نیز مشخص گردید که دو عملیات مکانیکی سد سنگی ملاتی و کنتور فارو بیشترین تاثیر را در افزایش و بهبود عملکرد پارامترهای گیاهی نسبت به سایر تیمارها در منطقه سیلوانا داشتند.
محمد جعفری؛ حسین آذرنیوند؛ مهشید سوری؛ سیده خدیجه مهدوی
دوره 21، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 95-108
چکیده
بالا بودن میزان فرسایش، کمبود آب و پائین بودن میزان رطوبت در خاک مناطق نیمهخشک، از عوامل محدودکننده در احیاء و اصلاح آنها به حساب میآید. با توجه به معضل کمبود آب و پایین بودن رطوبت در خاک مناطق مورد بحث، اجرای پروژههای ذخیره نزولات جوی میتواند یکی از راهکارهای بسیار مناسب برای جبران کمآبی در چنین مناطقی باشد. از طرفی مدیریت ...
بیشتر
بالا بودن میزان فرسایش، کمبود آب و پائین بودن میزان رطوبت در خاک مناطق نیمهخشک، از عوامل محدودکننده در احیاء و اصلاح آنها به حساب میآید. با توجه به معضل کمبود آب و پایین بودن رطوبت در خاک مناطق مورد بحث، اجرای پروژههای ذخیره نزولات جوی میتواند یکی از راهکارهای بسیار مناسب برای جبران کمآبی در چنین مناطقی باشد. از طرفی مدیریت و تصمیمگیری در انتخاب مکانهای مناسب اجرای چنین پروژههایی با در نظر گرفتن اینکه باید دادههای مکانی و معیارهای متعددی در این انتخاب در نظر گرفته شوند، کار دشواری است. این معیارها شامل معیارهای فنی و اقتصادی- اجتماعی است. برای انجام این پژوهش، حوضه میخوران به مساحت 22/9092 هکتار در استان کرمانشاه در نظر گرفته شد. در این تحقیق بهمنظور تصمیمگیری در خصوص مکانیابی مناطق مناسب اجرای پروژههای پیتینگ و فاروئینگ، از دادههای مکانی متعدد نظیر دادههای زمینشناسی، خاکشناسی، توپوگرافی و ... به کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سه مرحله مورد استفاده قرار گرفت. لازم به ذکر است که پردازش دادههای مکانی در محیط نرمافزاریArcGIS وGS+و PCI-GEOMATICA انجام شده است. مرحله اول شامل تعیین سطوح سلسله مراتبی متشکل از هدف، معیارها، زیرمعیارها و عوامل است. طی مرحله دوم، استانداردسازی عوامل و وزندهی معیارها و زیرمعیارها براساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی و مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها با ارزشهای ارجحیتی یک تا نه، و میزان ناسازگاری کمتر از یکدهم در محیط نرمافزاری ArcGIS و به کمک زیر برنامه AHP انجام شد. در مرحله آخر، پس از تلفیق این لایهها، نقشه نهایی مکانهای بهینه اجرای پروژههای پیتینگ و فاروئینگ تهیه گردید. بهطوریکه استفاده از این الگو برای مکانیابی سایر پروژههایی که بر مبنای تجزیه و تحلیل دادههای مکانی انجام میشوند، باعث استفاده بهینه از دادههای مکانی و صرفهجویی در زمان و هزینه میشود.
حسین ارزانی؛ سیده خدیجه مهدوی؛ علی نیکخواه؛ حسین آذر نیوند
دوره 13، شماره 3 ، آذر 1385، ، صفحه 236-247
چکیده
تعیین نیاز دام و ارزیابی کیفیت علوفه زمرة کارهای اساسی در محاسبه ظرفیت چرایی مرتع محسوب میگردند. نیاز غذایی دام با توجه به نوع، وزن، سن، مرحله زندگی و نوع و میزان تولید دام، متغیر است. با توجه به اینکه 27 نژاد گوسفند با اندازه جثه مختلف در مراتع کشور چرا میکنند نمیتوان یک وزن مساوی برای واحد دامیکشور در نظر گرفت. بنابراین با توجه ...
بیشتر
تعیین نیاز دام و ارزیابی کیفیت علوفه زمرة کارهای اساسی در محاسبه ظرفیت چرایی مرتع محسوب میگردند. نیاز غذایی دام با توجه به نوع، وزن، سن، مرحله زندگی و نوع و میزان تولید دام، متغیر است. با توجه به اینکه 27 نژاد گوسفند با اندازه جثه مختلف در مراتع کشور چرا میکنند نمیتوان یک وزن مساوی برای واحد دامیکشور در نظر گرفت. بنابراین با توجه به وزن زنده و احتیاجات انرژی هر نژاد گوسفندی، میبایست وزن واحد دامی و مقدار علوفه مورد نیاز روزانه آن را تعیین کرد. از این رو یکی از نیازهای اساسی در بهره برداری صحیح از مرتع تعیین وزن زنده دام چراکننده و نیاز غذایی روزانه آن بر اساس کیفیت علوفه مراتع میباشد. به منظور تعیین واحد دامی نژاد مورد نظر دو گله گوسفند از نژاد دالاق انتخاب ودر هر گله 50 رأس گوسفند شامل 15 رأس میش 3 ساله، 15 رأس میش 4 ساله، 10 رأس بره 3 ماهه، 10 رأس بره 6 ماهه، 5 رأس قوچ 3 ساله، 5 رأس قوچ4 ساله علامت گذاری و در سه مرحله ( هنگام استفاده از پس چر، اول قشلاق و آخر قشلاق) توزین شدند. وزن زنده هر واحد دامی نژاد دالاق 75/51 کیلو گرم تعیین شد. برای قوچ، بره سه ماهه و بره شش ماهه به ترتیب 37/1، 57/0، 85 /0 واحد دامی تعیین شد. برای تعیین نیاز علوفه روزانه نژاد دالاق، از گیاهان مورد چرای دام در منطقه در مراحل مختلف فنولوژی نمونه برداری و کیفیت آنها تعیین گردید. پس از تعیین کیفیت علوفه، با توجه به فرمولهای مربوطه و درصد افزایش انرژی مورد نیاز دام که شرایط منطقه آن را تعیین میکند ( در این تحقیق، 40 درصد در نظر گرفته شد). مقدار انرژی مورد نیاز واحد دامی نژاد دالاق 8/9 مگاژول در روز تعیین شد و سپس با توجه به کیفیت علوفه در دو مرحله فنو لوژی میزان نیاز روزانه دام به ترتیب2/1کیلو گرم در رشد رویشی و 53/1کیلو گرم در رشد کامل برآورد گردید. جهت تجزیه و تحلیل آماری و بررسی اثرات متقابل عوامل از نرم افزار SAS و آزمون فاکتـوریل در قالـب طرح پایه کاملا تصــادفی استفاده شـد. نتایج تجزیه واریانس مربوط به وزن دامها نشان داد که بین اثر گله، جنس، سن و مرحله چرایی و اثرات متقابل آنها بر روی وزن دام )01/0 (P< اختلاف معنی داری وجود دارد.