محمد فیاض؛ سیدحمید حبیبیان؛ حسن یگانه؛ انور سنایی
دوره 22، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 1-11
چکیده
در این تحقیق ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی جهت گوسفند و بز در مراتع چشمه انجیر استان فارس در مدت چهار سال (1389-1386) مطالعه شد. جهت این امر از روش زمان سنجی در ماه‌های چرای دام (خرداد-رویشی گلدهی، تیر-گلدهی، مرداد و شهریور-بذردهی) استفاده شد که در هر ماه یک روز بین یک تا دو ساعت بعد از ورود دام به مرتع که به تعادل نسبی در چرا می‌رسد، 30 دقیقه ...
بیشتر
در این تحقیق ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی جهت گوسفند و بز در مراتع چشمه انجیر استان فارس در مدت چهار سال (1389-1386) مطالعه شد. جهت این امر از روش زمان سنجی در ماه‌های چرای دام (خرداد-رویشی گلدهی، تیر-گلدهی، مرداد و شهریور-بذردهی) استفاده شد که در هر ماه یک روز بین یک تا دو ساعت بعد از ورود دام به مرتع که به تعادل نسبی در چرا می‌رسد، 30 دقیقه از چرای دام روی گونه‌ها فیلم تهیه و با انتقال به کامپیوتر زمان‌های چرای هرگونه تعیین گردید و به درصد تبدیل شدند، همچنین تعداد دفعات استفاده از گونه‌ها و مدت زمان استفاده از هر گونه در ماه‌های مذکور برای هر دام مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی و با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد. نتایج نشان داد که بین گونه‌های مختلف از نظر درصد زمان چرا شده و دفعات چرا در سطح 01/0 اختلاف معنی‌دار وجود دارد، لیکن اثر ماه و اثر گونه * ماه در تیمار درصد زمان چرا و دفعات چرا برای هیچکدام از دام‌های گوسفند و بز معنی‌دار نشد. نتایج ارزش رجحانی گونه‌ها نشان داد که بیشترین درصد زمان صرف شده و بیشترین دفعات چرا برای گوسفند و بز بر روی گونه‌های Annual Grasses+ Forbsمی‌باشد و در مجموع نتایج نشان داد که بز بوته خوار و گوسفند گراس-فورب خوار می‌باشد.
سعید رشوند؛ علی احسانی؛ حسن یگانه؛ انور سور
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 591-603
چکیده
آگاهی از مراحل فنولوژیکی گونه‌هایی که ترکیب یک جامعه گیاهی را تشکیل می‌دهند، اهمیت قابل ملاحظه‌ای در تعیین مدیریت علوفه، زمان چرا و مدیریت چرای دام برای رسیدن به اهداف تولید پایدار و همچنین برای مدیریت عوامل مطلوب و غیرمطلوب گونه‌ها دارد. مطالعه فنولوژی گیاهی برای پایش، مدیریت و حفاظت اکوسیستم مهم و حیاتی می‌باشد. در این تحقیق ...
بیشتر
آگاهی از مراحل فنولوژیکی گونه‌هایی که ترکیب یک جامعه گیاهی را تشکیل می‌دهند، اهمیت قابل ملاحظه‌ای در تعیین مدیریت علوفه، زمان چرا و مدیریت چرای دام برای رسیدن به اهداف تولید پایدار و همچنین برای مدیریت عوامل مطلوب و غیرمطلوب گونه‌ها دارد. مطالعه فنولوژی گیاهی برای پایش، مدیریت و حفاظت اکوسیستم مهم و حیاتی می‌باشد. در این تحقیق فنولوژی دو گونه بوته‌ای Thymuskotschyanusو Artemisiaaucheriدر سایت الموت قزوین از سال 1386 تا 1389 بمدت 4 سال بررسی شد. بدین منظور از هر گونه 10 پایه گیاهی انتخاب شد و در طول 4 سال اطلاعات مربوط به مراحل فنولوژی گیاه هر 15 روز در مرحله رویشی و 7 روز در مرحله زایشی اندازه‌گیری و ثبت گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که زمان شروع و خاتمه رویش در سال‌های مختلف در این دو گونه تحت تأثیر بارندگی و درجه حرارت متفاوت می‌باشد. در گونه Thymus kotschyanus نیمه اول خرداد گلدهی شروع می‌شود و نیمه اول تیرماه مرحله شروع بذردهی است و تا نیمه اول مردادماه بذرریزی ادامه دارد و گونه Artemisia aucheri رشد خود را از نیمه دوم اردیبهشتماه شروع می‌کند و از اواخر مردادماه به گل مینشیند و از هفته آخر شهریور بذر می‌دهد و تا دو تا سه هفته ادامه دارد.
قادر کریمی؛ حسن یگانه؛ حسن براتی؛ فرهنگ قصریانی
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 631-642
چکیده
میزان بهره‌برداری مناسب و مجاز از مرتع باعث حفظ و جلوگیری از تخریب آن، حفظ گیاهان مرغوب و ارتقا وضعیت مرتع می‌شود که نتیجه آن استمرار تولید درازمدت و اقتصادی از مرتع می‌باشد. این فاکتور در شرایط آب و هوایی متفاوت، خاک‌های با حاصلخیزی متفاوت، ماه‌های مختلف فصل چرا و در درجات مختلف وضعیت مرتع بسیار متغیر می‌باشد. هدف از این مطالعه ...
بیشتر
میزان بهره‌برداری مناسب و مجاز از مرتع باعث حفظ و جلوگیری از تخریب آن، حفظ گیاهان مرغوب و ارتقا وضعیت مرتع می‌شود که نتیجه آن استمرار تولید درازمدت و اقتصادی از مرتع می‌باشد. این فاکتور در شرایط آب و هوایی متفاوت، خاک‌های با حاصلخیزی متفاوت، ماه‌های مختلف فصل چرا و در درجات مختلف وضعیت مرتع بسیار متغیر می‌باشد. هدف از این مطالعه تعیین حد بهره‌برداری مناسب برای گونه کلید Stipa hohenckerianaدر منطقه کردان می‌باشد. در این تحقیق ابتدا اقدام به انتخاب یک منطقه مناسب و کلیدی به مساحت یک هکتار در منطقه مورد مطالعه گردید و در سال اول حصارکشی و قرق شد. سپس 40 پایه متوسط و هم اندازه انتخاب و برداشت‌های 25، 50، 75 درصد و تیمار شاهد بر روی آنها اعمال گردید (هر 10 پایه یک تیمار). برداشت به‌صورت ماهیانه توسط قیچی باغبانی و در فصل چرای منطقه انجام شد. تأثیر تیمارهای برداشت با تغییرات ایجاد شده در خصوصیات گونه تحت تیمار شامل تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ و میر و رشد اندام هوایی بررسی شد. در نهایت داده‌های مربوط به تولید با طرح اسپلیت پلات با تجزیه مرکب در سال در نرم‌افزار SAS تجزیه شد. نتایج مطالعات آماری اثرات سال و درصد برداشت بر تولید علوفه گونه مورد مطالعه نشان داد که اثر سطوح مختلف برداشت، سال‌های مختلف و اثر متقابل آنها بر تولید علوفه در سطح یک درصد معنی‌دار می‌باشد. این امر نشان می‌دهد که در سال‌های مختلف با وضعیت آب و هوایی متفاوت میزان تولید متفاوت می‌باشد. با توجه به یافته‌های تحقیق حد بهره‌برداری مجاز 25 درصد برای گونه Stipa hohenckeriana مناسب تشخیص داده شد. به‌طوری‌که حد بهره‌برداری تعیین شده می‌تواند در تعیین حد بهره‌برداری مجاز منطقه مورد مطالعه و مناطق مشابه با آن از نظر آب و هوایی به همراه اطلاعات مربوط به سایر گیاهان به‌کار گرفته شود.
محمد فیاض؛ هوشمند صفری؛ حسن یگانه؛ غلامحسین رحمانی؛ حسین توکلی؛ محمد اکبرزاده؛ محمد قیطوری؛ احمد احمدی
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 731-746
چکیده
مراتع یکی از منابع عمده تولید علوفه در کشور بوده و علاوه بر اثراتی که در تولید محصولات دامی دارد، جمعیت قابل توجهی نیز از طریق اشتغال به حرفه دامداری وابسته به مراتع هستند. نظر به اینکه دولت مدیریت مراتع را از طریق تهیه و اجرای طرح‌های مرتعداری اعمال می‌کند، از این رو در این بررسی، با استفاده از تجزیه علیت اثرات مستقیم و غیرمستقیم ...
بیشتر
مراتع یکی از منابع عمده تولید علوفه در کشور بوده و علاوه بر اثراتی که در تولید محصولات دامی دارد، جمعیت قابل توجهی نیز از طریق اشتغال به حرفه دامداری وابسته به مراتع هستند. نظر به اینکه دولت مدیریت مراتع را از طریق تهیه و اجرای طرح‌های مرتعداری اعمال می‌کند، از این رو در این بررسی، با استفاده از تجزیه علیت اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مدیریتی بر روی تغییر در وضعیت، گرایش و بهبود تولید مرتع با انتخاب 3 طرح مرتعداری (به انتخاب و پیشنهاد اداره کل منابع طبیعی استان‌ها) در 3 سطح موفق، نیمه موفق و ناموفق در استان‌های کرمان، کرمانشاه، مازندران، خراسان رضوی و آذربایجان‌غربی مورد مطالعه قرار گرفت. متغیرهای مدیریتی یا متغیرهای علت شامل: دقت اطلاعات مرتع و دام، سازگاری پروژه‌ها با شرایط طبیعی و با شرایط بهره‌بردار، با نظام تأمین بودجه و سازگاری پروژه‌ها با توانمندی نیروی انسانی، پیش‌بینی تعهدات سازمان اجرایی براساس قانون واگذاری حق بهره‌برداری سی ساله از مرتع، پیش‌بینی تعهدات بهره‌بردار براساس تعهد قرارداد مرتعداری در طرح، تناسب تقویم اجرای طرح با قرارداد منعقده فیمابین، مشخص بودن، فعال بودن و توجه به گزارش‌های ناظر طرح و متغیرهای معلول یا وابسته شامل تغییر در وضعیت، تغییر در گرایش و بهبود تولید مرتع بودند. بر اساس نتایج همبستگی رتبه‌ای با روش اسپیرمن متغیرهای تغییر در گرایش، تغییر در وضعیت و بهبود تولید مرتع همبستگی رتبه‌ای بالایی با همدیگر داشتند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه علیت نیز متغیرهای دقت اطلاعات مرتع، سازگاری پروژه با توانمندی نیروی انسانی، پیش‌بینی تعهدات سازمان اجرایی، فعال بودن ناظر و پیش‌بینی تعهدات بهره‌بردار از عواملی بودند که در طرح‌های مرتعداری باعث بهبود گرایش، وضعیت و تولید مرتع شده‌اند و متغیرهای سازگاری پروژه با نظام تأمین بودجه، سازگاری پروژه با شرایط بهره‌بردار و تناسب تقویم اجرایی طرح بعلت تأثیر منفی بر بهبود گرایش، وضعیت و تولید مرتع باید در طرح‌ها بازنگری شده و عدم کارکرد آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین پیشنهاد می‌گردد با توجه به تأثیر منفی این متغیرها در برنامه‌ریزی‌های آینده با حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرند. دیگر متغیرها بطور مستقیم تأثیر مطلوب یا منفی نداشتند، اما بصورت غیرمستقیم بر بهبود وضعیت، گرایش و تولید مرتع مؤثر بودند.
محمد فیاض؛ حسن یگانه؛ میرطاهر قائمی؛ حسین پیری صحراگرد؛ مهدی معمری
دوره 21، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 482-493
چکیده
انتخاب گیاه به وسیله دام پدیده پیچیده‌ای است که به طور مسلم به نوع دام، نوع گیاه، شرایط آب و هوایی و غیره بستگی دارد. ارزش رجحانی گونه‌های مختلف مرتعی در زمان‌های مختلف فصل چرا برای هر نوع دام متفاوت است. شناخت خصوصیات ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی در طول دوره چرا، از عوامل ضروری در برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام می‌باشد. از این ...
بیشتر
انتخاب گیاه به وسیله دام پدیده پیچیده‌ای است که به طور مسلم به نوع دام، نوع گیاه، شرایط آب و هوایی و غیره بستگی دارد. ارزش رجحانی گونه‌های مختلف مرتعی در زمان‌های مختلف فصل چرا برای هر نوع دام متفاوت است. شناخت خصوصیات ارزش رجحانی گونه‌های مرتعی در طول دوره چرا، از عوامل ضروری در برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام می‌باشد. از این رو شناخت ارزش رجحانی گونه‌های مختلف مورد چرای دام یکی از نکات کلیدی مهم در موفقیت یا عدم موفقیت مدیریت در دستیابی به اهداف مورد نظر می‌باشد. با در نظر داشتن این نکات، این تحقیق به‌منظور بررسی ارزش رجحانی گونه‌های مورد چرای گاو دو رگه در مقاطع مختلف فصل چرا و با استفاده از روش شاخص انتخاب گونه‌ها در مرتع تزخراب ارومیه انجام شد. اطلاعات مورد نیاز (اطلاعات مربوط به تولید و مصرف گونه‌ها در داخل و خارج و قرق) در شش ماه فصل چرا و به مدت چهار سال به‌منظور محاسبه شاخص انتخاب گونه جمع‌آوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها بیانگر معنی‌دار بودن اثرات مربوط به گونه، زمان چرا و اثرات متقابل بین این دو بر روی ارزش رجحانی گونه‌ها برای دام مورد مطالعه بوده است. بر اساس نتایج به‌دست آمده بیشترین ارزش رجحانی مربوط به گونه‌های Aeluropus littoralis (48/1، کلاس I) و Puccinella distans (شاخص 42/1، کلاس I) و کمترین ارزش رجحانی مربوط به گونه Halocenumum strobilaceum (41/0، کلاس III) و گراس‌های یکساله (6/0، کلاس III) بود. البته تغییرات ارزش رجحانی گونه‌های مختلف در طی ماه‌های فصل چرا و سال‌های مختلف ثابت بود. در این مطالعه با داشتن میزان ارزش رجحانی گونه‌های گیاهی می‌توان علوفه قابل برداشت مراتع شورروی منطقه ارومیه را تعیین کرد.
حسین ارزانی؛ جواد معتمدی (ترکان)؛ حسن یگانه؛ حمزه علی شیرمردی
دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 221-233
چکیده
آگاهی از جواب‌گویی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می‌باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، از 32 گونه گیاهی که از گونه‌های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی کرسنک چهارمحال و بختیاریمی‌باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) نمونه‌برداری شد. در هر مرحله 3 نمونه ...
بیشتر
آگاهی از جواب‌گویی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می‌باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، از 32 گونه گیاهی که از گونه‌های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی کرسنک چهارمحال و بختیاریمی‌باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) نمونه‌برداری شد. در هر مرحله 3 نمونه و برای هر نمونه 3 پایه گیاهی قطع گردید. پس از اندازه‌گیری درصد ازت (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) گونه‌های مورد مطالعه؛ مقادیر پروتئین خام (CP) ، ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) آنها به‌منظور اطلاع از حد بحرانی‌شان برای تأمین نیاز روزانه واحد دامی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از تجزیه واریانس و به‌منظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین مقدار پروتئین خام (87/23 درصد)، ماده خشک قابل هضم (35/74 درصد) و انرژی متابولیسمی (64/10 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Bellevalia glauca می‌باشد. کمترین مقدار پروتئین خام (81/9 درصد) متعلق به گونه Thymus daenensis و کمترین مقدار هضم‌پذیری (38/51 درصد) و انرژی متابولیسمی (73/6 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Asperula molluginoides می‌باشد. میانگین مقادیر پروتئین خام مراحل مختلف رشد شامل مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به‌ترتیب عبارتند از: 92/20، 03/13 و 89/8 درصد که در هر سه مرحله رشد بالاتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تأمین نیاز روزانه واحد دامی است. میانگین مقادیر ماده خشک قابل هضم در مراحل مختلف رشد به ترتیب 96/70، 65/59 و 50/52 درصد می‌باشد که در مراحل مورد مطالعه بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری یک واحد دامی است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به‌ترتیب عبارتند از: 06/10، 14/8 و 92/6 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که مقدار آنها در مرحله رشد رویشی و گلدهی بالاتر و در مرحله بذردهی پایین‌تر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تأمین نیاز نگهداری روزانه یک واحد دامی می‌باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان‌های مختلف چرا یکسان نمی‌باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. به‌طورکلی مراتع مورد مطالعه از نظر تأمین پروتئین‌خام و انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه واحد دامی مطلوب ارزیابی می‌شوند. البته نتایج ارائه شده در این مقاله، به‌عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه مهم است.
قادر کریمی؛ حسن یگانه؛ مهدی معمری؛ محمود گودرزی
دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 295-306
چکیده
به‌منظور درک چرخه چرا و رفتار چرایی دام در شیب‌های مختلف مرتع، عادات و رفتار چرایی میش فشندی به‌عنوان دام غالب منطقه کردان البرز به مدت 4 سال مورد بررسی و مشاهده قرار گرفت. شاخص‌های مورد بررسی این تحقیق شامل مسافت روزانه طی‌شده توسط دام، مسیر دام در مرتع با توجه به شیب آن، سرعت دام (میانگین، حداکثر و حداقل)، همچنین مدت زمان استراحت ...
بیشتر
به‌منظور درک چرخه چرا و رفتار چرایی دام در شیب‌های مختلف مرتع، عادات و رفتار چرایی میش فشندی به‌عنوان دام غالب منطقه کردان البرز به مدت 4 سال مورد بررسی و مشاهده قرار گرفت. شاخص‌های مورد بررسی این تحقیق شامل مسافت روزانه طی‌شده توسط دام، مسیر دام در مرتع با توجه به شیب آن، سرعت دام (میانگین، حداکثر و حداقل)، همچنین مدت زمان استراحت و حرکت دام در روز بوده است. برای تعیین شاخص‌های ذکر شده از دستگاه موقیعت‌یاب جغرافیایی (جی پی اس گارمین) استفاده گردید که با استفاده از کمربندی مخصوص به پشت یک میش 4 ساله بسته شده و پس از خروج دام از آغل فعال شده، سپس در پایان روز داده‌های آن با استفاده از مدتراک در محیط الویس استخراج گردید. مسیر حرکت دام به انتخاب چوپان مشخص می‌شد. نتایج نشان داد که طی ماه اول فصل چرا و در زمانی که پوشش گیاهی بیشتر می‌باشد، مسافت پیموده شده دام کمتر از ماه‌های دیگر فصل چرا می‌باشد. همچنین بیشترین مسافت پیموده‌شده دام در شیب‌های 30-60 درصد و کمترین آن در طبقه شیبی کمتر از 15 درصد بوده است. نتایج رفتار چرای دام در طی ماه‌های فصل چرا نشان داد که بیشترین میانگین سرعت دام مربوط به تیرماه و کمترین آن مربوط به اردیبهشت و خرداد بود. بنابراین با استفاده از این اطلاعات می‌توان برنامه چرایی دام را در مناطق مشابه این مطالعه، در شیب‌های مختلف مدیریت کرد.
