نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 نویسنده مسئول، مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، یزد، ایران
2 عضو هیئت علمی، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان
3 استادیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
چکیده
مدل بیلان آبی، بررسی اجزاء چرخه هیدرولویکی و روش چگونگی تقسیم بارش به رواناب، تبخیر واقعی و ذخیره رطوبت خاک را مهیا می‌سازد. در بیلان آبی شبیه‌سازی تبخیر از خاک با استفاده از تابع استخراج رطوبت خاک انجام می‌شود. مقادیر رطوبت خاک و مقدار آب مازاد محاسبه شده از مدل، با مقادیر واقعی اندازه‌گیری شده، واسنجی می‌شود. حجم کنترل برای مدل آب و خاک عمق معادل ظرفیت آب قابل استخراج گیاه از خاک تا عمق ریشه می‌باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی بعنوان چارچوب کاری برای ذخیره، مدیریت داده‌های مکانی و امکانات مدل‌سازی برای حجم کنترل با اندازه و اشکال مختلف را تامین می‌کند و نقشه‌های عوامل بیلان آب بصورت رستری برای کل منطقه تهیه و عوامل بیلان آب و خاک برای حوضه و محدوده مطالعاتی ارائه می‌دهد. در این تحقیق بیلان آبی ماهانه دراز مدت حوضه یزد- اردکان با حدود مساحت 16000 کیلومتر مربع بر اساس روش تورنت وایت_ ماتر اصلاح شده بصورت توزیعی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی توسعه داده شده است. داده‌های ورودی مدل شامل نقشه‌های ماهانه دما، بارش و ظرفیت نگهداری آب درخاک در عمق ریشه با اندازه سلولی60 متر می‌باشد و خروجی مدل، نقشه‌های ماهانه تبخیر و تعرق واقعی، نقشه ذخیره آب خاک، کمبود رطوبت و آب مازاد می‌باشد که در محیط نرم‌افزار الویس بصورت سلولی و توزیعی تهیه شده است. نتایج نشان داد که بیش از 80 درصد بارندگی حوضه بصورت تبخیر و تعرق، حدود 8 درصد بصورت رواناب سطحی و مابقی بصورت رواناب زیر سطحی از حوضه خارج می‌شود. میزان و مناطق تغذیه آب زیرزمینی حوضه در ماه‌های مختلف متغیر بوده که بین 20 تا 50 درصد از سطح حوضه تغییر می‌نماید. تغذیه آب زیرزمینی تنها در ماه‌های آذر تا اسفند اتفاق می‌افتد که مقدار آن بین 5/8 میلی‌متر در آذرماه تا 17 میلی‌متر در دی‌ماه متغییر است. استفاده از نقشه‌های توزیعی این امکان را به ما می‌دهد که در هر ماه در چه مناطقی رواناب اضافی و یا کمبود رطوبت داریم که امکان مدیریت بهتر آن را فراهم خواهد آورد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Determination of Yazd-Ardakan watershed water balance by using Thornth waite–Mater method and application of distributed rainfall-runoff model
نویسندگان [English]
- Jalal Barkhordari 1
- arahel vartanian 2
- hasan khosravi 3
)