نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین ارزانی ¹
• جواد معتمدی (ترکان) ²
• حسن یگانه ³
• حمزه علی شیرمردی ⁴

¹ استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

³ استادیار، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

⁴ عضو هیئت علمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران

چکیده

آگاهی از جواب‌گویی علوفه مرتع به نیاز روزانه واحد دامی چراکننده در مرتع، یکی از موارد ضروری در تعادل دام و مرتع می‌باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، از 32 گونه گیاهی که از گونه‌های مهم و مورد چرای دام در مراتع نیمه استپی کرسنک چهارمحال و بختیاریمی‌باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گل‌دهی و بذردهی) نمونه‌برداری شد. در هر مرحله 3 نمونه و برای هر نمونه 3 پایه گیاهی قطع گردید. پس از اندازه‌گیری درصد ازت (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) گونه‌های مورد مطالعه؛ مقادیر پروتئین خام (CP) ، ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) آنها به‌منظور اطلاع از حد بحرانی‌شان برای تأمین نیاز روزانه واحد دامی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از تجزیه واریانس و به‌منظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین مقدار پروتئین خام (87/23 درصد)، ماده خشک قابل هضم (35/74 درصد) و انرژی متابولیسمی (64/10 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه  Bellevalia glauca می‌باشد. کمترین مقدار پروتئین خام (81/9 درصد) متعلق به گونه Thymus daenensis و کمترین مقدار هضم‌پذیری (38/51 درصد) و انرژی متابولیسمی (73/6 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) متعلق به گونه Asperula molluginoides می‌باشد. میانگین مقادیر پروتئین خام مراحل مختلف رشد شامل مرحله رشد رویشی، گل‌دهی و بذردهی به‌ترتیب عبارتند از: 92/20، 03/13 و 89/8 درصد که در هر سه مرحله رشد بالاتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تأمین نیاز روزانه واحد دامی است. میانگین مقادیر ماده خشک قابل هضم در مراحل مختلف رشد به ترتیب 96/70، 65/59 و 50/52 درصد می‌باشد که در مراحل مورد مطالعه بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری یک واحد دامی است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به‌ترتیب عبارتند از: 06/10، 14/8 و 92/6 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که مقدار آنها در مرحله رشد رویشی و گل‌دهی بالاتر و در مرحله بذردهی پایین‌تر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تأمین نیاز نگهداری روزانه یک واحد دامی می‌باشد. این امر بیانگر این است که مطلوبیت کیفیت علوفه مرتع در زمان‌های مختلف چرا یکسان نمی‌باشد و لازم است نیاز روزانه واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه مشخص شود. به‌طورکلی مراتع مورد مطالعه از نظر تأمین پروتئین‌خام و انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه واحد دامی مطلوب ارزیابی می‌شوند. البته نتایج ارائه شده در این مقاله، به‌عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه مهم است.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت علوفه
• پروتئین خام
• ماده خشک قابل هضم
• انرژی متابولیسمی
• حد بحرانی
• نیاز روزانه دام

عنوان مقاله [English]

Forage quality of range species in semi-steppe rangelands of Karsank, Chaharmahal-o-Bakhtiari

نویسندگان [English]

• Hosein Arzani ¹
• Javad Moetamedi ²
• Hasan Yeghaneh ³
• Hamzeh Ali Shirmardi ⁴

چکیده [English]

Being informed about the sufficiency of forage required for the daily need of the animal unit grazing on the rangeland is of paramount importance in animal and rangeland management. Therefore, in the current study, 32 important plant species grazed by animals on semi-steppe rangelands of Karsank in Chaharmahal-o-Bakhtiari were sampled during three growth stages (vegetative growth, flowering and seeding). During each stage, three samples were taken and three plant bases were cut for each sample. Having measured the percentage of nitrogen (N) and acid detergent fiber (ADF) of the studied species, the amount of their crude protein (CP), dry matter digestibility (DMD) and metabolisable energy (ME) were determined to know their critical level for meeting animals’ daily requirements. In order to analyze the data, analysis of variance (ANOVA) was used and to observe the within-groups differences Duncan's test was employed. Results showed that the maximum crude protein (23.87%), dry matter digestibility (74.35%) and metabolisable energy (6.73 Mj/Kg/DM) belonged to Bellevalia glauca. The minimum crude protein (9.81%) belonged to Thymus daenensis and the minimum dry matter digestibility (51.38%) and metabolisable energy (6.73 Mj/Kg/DM) were recorded for Asperula molluginoides. The average crude protein for vegetative, flowering and seeding stages were 20.92, 13.03 and 8.89%, respectively, that at all three growth stages, it was higher than its critical level (7.0%) to meet the daily maintenance requirement of an animal unit. Average dry matter digestibility values for the three phenological stages were 62.48, 55.02 and 46.18%, respectively, that its amount was higher than the critical level (50%) for vegetative and flowering stages and was lower than the critical amount at the seeding stage for meeting the daily maintenance requirements of an animal unit. Metabolisable energy in vegetative, flowering and seeding stages were 8.62, 7.35 and 5.85%, respectively, which were higher than the critical level (8Mj) during the vegetative growth and flowering stages and lower than the same critical level at the seeding stage for meeting the daily maintenance requirements of an animal unit. This is an indicator of the fact that desirability of range forage at different grazing times is not the same and it is necessary to determine the daily requirement of animal unit on the basis of forage quality. In general, the studied rangelands are considered to be desirable in terms of supplying required daily crude protein and metabolisable energy for an animal unit. Results presented in this paper are important for livestock and range management in the studied area.

کلیدواژه‌ها [English]

• forage quality
• Crude protein
• dry matter digestibility
• Metabolisable energy
• Critical level
• Daily animal requirement