شفق رستگار؛ فاطمه شفیعی
دوره 32، شماره 1 ، اردیبهشت 1404، ، صفحه 71-90
چکیده
سابقه و هدفگردشگری طبیعی و مسئولانه (بوم‌گردی) بخشی از سایر عواید مراتع غیر از چرای دام است که میتواند با تأمین درآمد و انگیزه بیشتر برای دامدار، باعث کاهش فشار بهره‌برداری بی‌رویه از مراتع شود. از این‌رو، بوم‌گردی میتواند فرصت‌های شغلی جدیدی را برای بهرهبرداران مراتع فراهم آورد و نقش مؤثری در روند جلوگیری از تخریب مراتع ...
بیشتر
سابقه و هدفگردشگری طبیعی و مسئولانه (بوم‌گردی) بخشی از سایر عواید مراتع غیر از چرای دام است که میتواند با تأمین درآمد و انگیزه بیشتر برای دامدار، باعث کاهش فشار بهره‌برداری بی‌رویه از مراتع شود. از این‌رو، بوم‌گردی میتواند فرصت‌های شغلی جدیدی را برای بهرهبرداران مراتع فراهم آورد و نقش مؤثری در روند جلوگیری از تخریب مراتع ایفا کند. با توجه به مرور مطالعات انجام شده، بوم‌گردی در مرتع دارای آثار مثبت و منفی می‌باشد. ازاین‌رو، توسعه گردشگری باید براساس معیارهای پایداری باشد و در آن بر هر سه بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و محیط زیستی تأکید گردد. بنابراین، این تحقیق با هدف بررسی اثرهای اقتصادی اجتماعی و محیط‌زیستی بوم‌گردی بر معیشت جوامع محلی مراتع ییلاقی هزارجریب بهشهر در استان مازندران انجام شد.مواد و روش‌هاجامعه آماری منطقه مورد مطالعه، مشتمل بر 120 سامان عرفی و حدود 40 روستاست. از این بین، 12 مرتع ییلاقی (سامان عرفی) واقع در روستاهای پابند، کلیا، سرخ گریوه، یانه‌سر و سنکروج که هر ساله بیشترین گردشگر را بدلیل وجود جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی جذب می‌نماید انتخاب شدند. روایی محتوایی پرسشنامه نیز با نظرخواهی از استادان مرتبط با موضوع تأیید شد و بعد با استفاده از مصاحبه و تکمیل میدانی پرسش‌نامه‌ها، اقدام به گردآوری داده‌ها شد. به منظور محاسبه انسجام درونی ابزار تحقیق، از روش آماره آلفای کرونباخ استفاده شد. برای توزیع پرسشنامه از روش تصادفی ساده استفاده شد. در پرسشنامه نه گویه اجتماعی، هفت گویه اقتصادی و هشت گویه آثار محیط‌زیستی بررسی گردید. در نهایت با استفاده از الگوی تحلیل مسیر، تأثیر متغیرهای مستقل اقتصادی- اجتماعی و محیط‌زیستی بوم‌گردی بر معیشت پایدار جوامع محلی بررسی شد. برای توصیف متغیرها با توجه به گویههای پرسشنامه از آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار) استفاده شد. در بخش آمار استنباطی برای بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، برای رتبه‌بندی گویههای مربوط به هر شاخص از آزمون فریدمن، در تحلیل ضرایب همبستگی از آزمون اسپیرمن و کندال تائوبی و برای تحلیل نوع ارتباط متغیرها از آزمون رگرسیون در نرم‌افزار 26SPSS استفاده شد.نتایجدر این تحقیق، 10 متغیر به عنوان عوامل مؤثر بر پایداری معیشت وارد معادله رگرسیون شده است. این متغیرها در مجموع 69 درصد از واریانس توانمندی را تبیین کردند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد عامل اقتصادی بیشترین سهم از پایداری معیشت را بخود اختصاص داده است (385/0) و بر معیشت پایدار تأثیر مستقیم دارد. ویژگی‌های فردی مانند تحصیلات و وضعیت اقامت نیز بر معیشت پایدار تأثیر معنی‌دار داشته است. از بین متغیرهای مستقل، بعد اجتماعی که در مدل تحلیل مسیر دارای اثرگذاری مستقیم (106/0) و غیرمستقیم بر عامل اقتصادی (120/0) می‌باشد، با مؤلفه‌هایی مانند بهبود کیفیت زندگی، افزایش سطح درآمد و اشتغال تأثیر مثبت و معنی‌داری بر پایداری معیشت منطقه مورد مطالعه داشته است و نگرش جامعه محلی به این موضوع مثبت بوده است. بیشترین همبستگی و بالاترین میانگین رتبه‌ای عامل اقتصادی مربوط به مؤلفه‌هایی مانند بهبود کیفیت زندگی، افزایش سطح درآمد و پس‌انداز بوده و کمترین همبستگی مربوط به توسعه خدمات زیربنایی می‌باشد. همچنین نتایج نشان داد که عوامل محیط‌زیستی با پایداری معیشت جوامع محلی کمترین همبستگی و رابطه مثبت و معنی‌داری داشته است. نتایج همبستگی تحلیل مؤلفه‌های محیط‌زیستی نیز نشان داد که شاخص محیط‌زیستی آثار مثبتی مانند گسترش فرهنگ محیط‌زیستی در میان مردم محلی را به همراه داشته است. نتایج نشان داد که پیامدهای محیط‌زیستی گردشگری نسبت به سایر پیامدها، اثرگذاری کمتری بر پایداری معیشت دارد.نتیجه‌گیرینتایج این تحقیق نشان داد که در مجموع پاسخ‌دهندگان به اثرهای اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی بوم‌گردی نگاه موافق و مثبتی دارند. بعد اقتصادی تأثیرگذارترین و بعد محیط‌زیستی کمترین میزان تأثیر را بر معیشت پایدار داشته است. بوم‌گردی باعث افزایش درآمدزایی، ایجاد اشتغال فصلی، کمک به حفظ فرهنگ محلی از طریق ترویج آداب و رسوم محلی شده است؛ اما با وجود ظرفیت‌های موجود، بوم‌گردی در منطقه نتواسته بر کاهش میزان مهاجرت جامعه محلی مورد تحقیق تأثیر معنی‌داری بگذارد. توسعه بوم‌گردی در هزارجریب با چالش‌هایی ازجمله مشکلات زیرساختی مواجه است که نیاز به بهبود زیرساخت‌ها برای جذب بیشتر گردشگران دارد. همچنین به دلیل آگاهی پایین جامعه محلی، برخی از ساکنان هنوز نسبت به مزایای بوم‌گردی آگاهی کافی ندارند. برای موفقیت بیشتر، تقویت زیرساخت‌ها و تدوین برنامه جامع مدیریت بوم‌گردی در روستاهای مورد مطالعه پیشنهاد می‌شود.
حمیدرضا مرادی عراقی؛ عباسعلی ولی؛ فاطمه پناهی؛ علی اکبر داودی راد
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 211-220
چکیده
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر ...
بیشتر
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، اکولوژیکی و نهادی بر تاب‌آوری اکوسیستم در منطقه گلچشمه محلات استان مرکزی انجام شد. برای این منظور، با بررسی منابع و جمعآوری نظر کارشناسان و مصاحبه حضوری با مردم محلی اقدام به تهیه کاربرگ و طبقه‌بندی آن‌ها به عنوان ابزاری برای انداره‌گیری شد. در ادامه، با روش تحلیل لجستیک داده‌ها آنالیز و با محاسبه الفای کرونباخ پایایی پرسشنامه تأیید شد. مقدار روایی پرسشنامه نیز مورد تأیید قرارگرفت. نتایج آزمون نرمال بودن داده‌های پرسشنامه در نمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، نهادی و اکولوژیکی نشان داد که داده‌های پرسشنامه دارای توزیع نرمال هستند. نتایج بدست آمده از آزمون t نشان داد که عوامل مؤثر در تاب‌آوری در حد بالاتر از متوسط ارزیابی شد و مشخص گردید که کلیه عوامل نقش مؤثری در تاب‌آوری دارند. نتایج تحقیق نشان داد که پارامتر اجتماعی با داشتن ضریب 85/0 تأثیرگذارترین عامل در تاب‌آوری منطقه مورد مطالعه است.
نعمت اله مددی زاده؛ حسین ارزانی؛ سیداکبر جوادی؛ سیدحمید موحد محمدی؛ محمدحسین رزاقی
دوره 28، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 195-207
چکیده
در عصر کنونی مشارکت، حاکمیت عقل جمعی و دخالت همه اقشار ذینفع در تصمیم‌گیریهای اصلی پذیرفته شدهاست. هدفمند کردن و سوق دادن مشارکت در جهت حفظ و احیاء منابعطبیعی، توسعه پایدار را بدنبال خواهد داشت. مفاهیم مشارکت و عوامل مؤثر بر آن، نیازمند تشریح و بررسی می‌باشد. هدف بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت جوامعمحلی ...
بیشتر
در عصر کنونی مشارکت، حاکمیت عقل جمعی و دخالت همه اقشار ذینفع در تصمیم‌گیریهای اصلی پذیرفته شدهاست. هدفمند کردن و سوق دادن مشارکت در جهت حفظ و احیاء منابعطبیعی، توسعه پایدار را بدنبال خواهد داشت. مفاهیم مشارکت و عوامل مؤثر بر آن، نیازمند تشریح و بررسی می‌باشد. هدف بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت جوامعمحلی در مدیریت منابعطبیعی از دیدگاه کارشناسان در منطقه ریگان، کرمان است. تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده و از فن پیمایش استفاده شدهاست. اطلاعات لازم از تکمیل 40 پرسشنامه از تمامی کارشناسان منابعطبیعی استان و پروژه (RFLDL) به صورت سرشماری جمعآوری شده است. ابزار تحقیق پرسشنامه و روایی آن را متخصصان مورد تأیید قرار دادهاند. با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مقدار ضریب پایایی برای گویههای پرسشنامه برابر با 84/0 تعیین شده است. پایایی گویههای تحقیق با آماره آلفای کرونباخ سنجیده شده است که نتایج آن (ضریب 84/0) حکایت از قابلیت اعتماد بالای گویهها برای سنجش متغیرها دارد. در بخش تجزیه‌وتحلیل پس از اولویتبندی گویهها، عوامل (اجتماعی، اقتصادی، ترویجی و آموزشی و مدیریتی) مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران در مدیریت مراتع از دیدگاه کارشناسان بررسی و برای تعیین سهم عوامل بر روی مشارکت بهرهبرداران از آزمون رگرسیون چندگانه توأم استفاده شدهاست. نتایج نشان داد عوامل اجتماعی به مراتب سهم بیشتری در مقایسه با سایر متغیرها در پیشگویی متغیر وابسته داشته است. براساس نتایج حاصل اهمیت دادن به عوامل اجتماعی میتواند نقش بسزایی در جلب مشارکت مرتع‌داران در مدیریت مرتع را به دنبال داشته باشد.
محمدرضا شهرکی؛ احمد عابدی سروستانی؛ عبدالرحیم لطفی
دوره 28، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 138-150
چکیده
تغییرات نامطلوب آب و هوا، خشکسالی و سیل تأثیر منفی بر عرصه‌های منابع طبیعی، محصولات زراعی و بهره‌وری دام به‌عنوان منابع اصلی معیشت روستاییان دارند. بنابراین، بررسی درک جوامع روستایی از بروز تغییرات اقلیمی و ارتباط آن با معیشت پایدار مهم می‌باشد. این تحقیق بدین‌منظور و با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی انجام شد. ...
بیشتر
تغییرات نامطلوب آب و هوا، خشکسالی و سیل تأثیر منفی بر عرصه‌های منابع طبیعی، محصولات زراعی و بهره‌وری دام به‌عنوان منابع اصلی معیشت روستاییان دارند. بنابراین، بررسی درک جوامع روستایی از بروز تغییرات اقلیمی و ارتباط آن با معیشت پایدار مهم می‌باشد. این تحقیق بدین‌منظور و با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی انجام شد. در این تحقیق، تعداد 297 نفر از ساکنان با سن 35 سال به بالا در 10 روستای حوزه آبخیز اوغان استان گلستان مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه محققساخته بود که روایی محتوایی آن با استفاده از نظرات استادان دانشگاه و کارشناسان منابع طبیعی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که سن، تعداد دام، سابقه دامداری، مدت اقامت در روستا و میزان درآمد افراد با درک آنان از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم دارای رابطه مثبت و معنی‌دار می‌باشد. یافتههای ارزیابی مدل معادلات ساختاری نشان داد که بین میزان درک از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم و تغییرات معیشتی افراد، رابطه علی- معلولی وجود دارد، بهطوریکه با افزایش آگاهی روستاییان از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم، معیشت آنان با تغییرات بیشتری روبهرو شده است.
