مجید کاظم زاده؛ زهرا نوری؛ مجید رحمانی؛ اصغر بیات؛ سلما ساعدی فرکوش
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اردیبهشت 1404
چکیده
سابقه و هدف در سال‌های اخیر اقدامات آبخیزداری گسترده‌ای شامل اقدامات بیولوژیکی، مکانیکی و بیومکانیکی با هدف کنترل سیل، فرسایش و رسوب و ذخیره آب در زمینه‌های تحقیقاتی، مطالعاتی و اجرایی در حوزه‌های آبخیز کشور انجام‌شده است. ارزیابی طرحهای آبخیزداری به‌منظور تجزیه‌وتحلیل عملکرد اقدامات آبخیزداری اجرا شده و تدوین ...
بیشتر
سابقه و هدف در سال‌های اخیر اقدامات آبخیزداری گسترده‌ای شامل اقدامات بیولوژیکی، مکانیکی و بیومکانیکی با هدف کنترل سیل، فرسایش و رسوب و ذخیره آب در زمینه‌های تحقیقاتی، مطالعاتی و اجرایی در حوزه‌های آبخیز کشور انجام‌شده است. ارزیابی طرحهای آبخیزداری به‌منظور تجزیه‌وتحلیل عملکرد اقدامات آبخیزداری اجرا شده و تدوین راهکارهای اصولی یکی از نیازهای اساسی در مدیریت حوزه‌های آبخیز است. لذا هدف از این تحقیق ارزیابی کمی و کیفی اثرات اقدامات بیولوژیکی و بیومکانیکی آبخیزداری بر تغییرات پوشش گیاهی حوزه آبخیز عظیمیه، کرج، استان البرز می‌باشد.مواد و روش هادر این مطالعه تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر ماهوارهای سری لندست 5، 7 و 8 و شاخص NDVI در بازه زمانی 20 سال (2000-2019) تعیین گردید. سپس با استفاده از الگویتم روندچندگانه (پلیترند) روند تغییرات خطی و غیرخطی و تاثیر اقدامات آبخیزداری اجرا شده در حوزه آبخیز بر روی پوشش گیاهی در حوزه آبخیز عظیمیه کرج، استان البرز مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به منظور ارزیابی صحت و دقت نتایج و تصاویر ماهواره ای از اندازه گیری میدانی نیز استفاده شد. همچنین به‌منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی بر روی تغییرات پوشش گیاهی از شاخص خشکسالی و دادههای بارش ایستگاه کرج استفاده گردید.نتایج نتایج روند پوشش گیاهی در حوزه آبخیز عظیمیه نشان داد که 9/41 درصد از حوزه آبخیز دارای تغییرات معنیدار پوشش گیاهی در طول بازه 20 سال بوده است. از تغییرات معنیدار پوشش گیاهی 3/88 درصد تغییرات دارای روند افزایشی بوده است. نتایج حاصل از روش پلیترند نشان داد که تغییرات پوشش گیاهی در حوزه به ترتیب 4/63 ، 8/27 و 8/8 درصد به‌صورت روند درجه سه، خطی و درجه دو بوده است. ارزیابی اثرات اقدامات اجرایی در بهبود وضعیت پوشش گیاهی حوزه نشان داد که میزان درصد تاج پوشش گیاهی در حوزه قبل از اقدامات آبخیزداری به‌طور متوسط 28 درصد بوده است که پس از اجرای اقدامات آبخیزداری به 34 درصد افزایش یافته است. از کل عرصه اجرای عملیات بیولوژیکی در حوزه آبخیز عظیمیه (2724 هکتار)، در 70 درصد محدوده، تغییرات در وضعیت پوشش گیاهی مرتع به‌صورت افزایش غیرخطی بوده است و این تغییرات در پروژه‌هایی مانند کپه کاری، بذرپاشی و درخت‌کاری و تراس‌بندی بیشتر از سایر عملیات بیولوژیکی بوده است. همچنین قسمت‌های از مناطق پایین دست حوزه آبخیز عظیمیه تحت تأثیر رشد و توسعه مناطق مسکونی و عملیات عمرانی مانند احداث اتوبان همت، پوشش گیاهی آن با روند غیرخطی از بین رفته است.نتیجه گیریارزیابی عملکرد طرحهای آبخیزداری در حوزه آبخیز عظیمیه کرج نشان داد که اقدامات آبخیزداری باعث افزایش معنیدار پوشش گیاهی در منطقه شده است. از طرفی توسعه و شهرسازی در مناطق پایین دست حوزه آبخیز، باعث از بین رفتن و تخریب پوشش گیاهی طی سنوات گذشته شده است. ارزیابی طرحهای آبخیزداری میتواند نتایج مثبت و منفی اقدامات اجرا شده سنواتی را نمایان کند، و از این طریق میتوان در جهت رفع موانع و مشکلات آنها گام برداشت.
لیلا دیدار؛ محمدرضا محبوبی؛ غلامحسین عبدالله زاده
دوره 28، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 701-717
چکیده
توسعه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار مبتنی بر مشارکت مردمی، نقش مهمی در بهبود بهرهوری زمین، وضعیت اشتغال و معیشت جوامع دارد. این تحقیق با هدف بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در پروژه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار حوزه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت انجام شد. پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری 350 نفر از جوامع ...
بیشتر
توسعه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار مبتنی بر مشارکت مردمی، نقش مهمی در بهبود بهرهوری زمین، وضعیت اشتغال و معیشت جوامع دارد. این تحقیق با هدف بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در پروژه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار حوزه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت انجام شد. پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری 350 نفر از جوامع محلی ساکن در حوزه آبخیز بودند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی با انتساب، 184 نفر از آنان به‌عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی آن توسط کارشناسان تأیید شد و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به میزان به ترتیب 74/0، 79/0 و 89/0 برای موانع اجتماعی، اقتصادی و سازمانی به دست آمد. دادهها با نرمافزار SPSS19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمون اسپیرمن نشان دهنده رابطه مثبت و معنیدار موانع سازمانی مشارکت با متغیرهای تعداد سال اشتغال به کشاورزی، ساعات گوش دادن به رادیو و تماشای تلویزیون در طول روز و رابطه منفی و معنیدار با متغیرهای تعداد مسافرت پاسخگویان به شهر در ماه، میزان ارتباط پاسخگویان با مروجان در ماه و تعداد گیاه دارویی کشت شده توسط پاسخگویان بود. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان دهنده اهمیت بیشتر موانع سازمانی در عدم مشارکت پاسخگویان در پروژه کشت گیاهان دارویی بود. توجه به آموزش کشت گیاهان دارویی به جوامع محلی، ارتباط و تعامل بیشتر مروجان با آنان، تاًمین نهادهها و ایجاد بازار فروش مناسب برای گیاهان دارویی پیشنهاد میگردد.
