نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی
2 عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
چکیده
فزونی و جاری شدن سیلابهای مخرب که یکی از پیامدهای جدی بیابان زایی بشمار می‌رود در حالی صورت می‌گیرد که مناطق پایین دست حوضه های آبخیز همواره با افت سطح آبهای زیرزمینی، تنزل کمی و کیفی آب، نشست زمین و تداخل سفره‌‍‌های آب شور و شیرین همراه است. این علائم به تنهایی یا با هم بطور واضح و روشن بروز پدیده بیابان زایی را در هر ناحیه نشان می‌دهد. با شناسایی مناطق سیل خیز و پخش سیلاب در اراضی مستعد بالادست ضمن کمک به تغذیه طبیعی آبخوانها در سراب حوضه از پیشروی آبهای شور و آغشته به املاح گچ و نمک به آبخوانهای پایاب حوضه و اراضی اطراف که سبب ته نشین شدن رسوبات آلوده و مآلا منشآ پایان ناپاپذیر خاک و ماسه های نمکدار به مناطق اطراف خود می‌شوند، جلوگیری می‌شود. مسلما برای مکان یابی مناطق مورد نظر یکی از مناسب ترین ابزارها، استفاده از مدلهای رایانه ایست و از آنجا که در این زمینه مدلهای متنوعی وحود دارد شناسایی و معرفی مناسب ترین مدل یکی از کارهای ضروری برای این گونه عملیات است. در این پژوهش، از روش تلفیق عوامل مؤثر با استفاده از تکنیک تشکیل لایه های اطلاعاتی و سپس، پهنه بندی در مدلهای مکان یابی و قابل اجرا در محیط GIS از جمله مدل منطق بولین، مدل شاخص همپوشانی و مدل منطق فازی استفاده گردیده است. تکنیک اصلی تحقیق، مقایسه تحلیلی نتایج حاصل از این مدلها است. اجرای این مدلها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی از طریق وزن دهی به متغیرهای مؤثر بر سیل خیزی و تغذیه سفره بر اساس شدت تآثیر گذاری آنها در شکل گیری آن می باشد. برای تعیین بهترین مدل که با هدف تحلیل کمی سیل خیزی در سطح 6 شهرستان از شهرهای استان خراسان رضوی با تآکید بر بررسی استعداد مهار و گسترش سیلاب در این مناطق به منظور اقدامی جهت کنترل بیابان زایی، صورت گرفته است، به مقایسه مدلها با یکدیگر با توجه به شرایط طبیعی منطقه پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که مدل فازی با اپراتور جمع بهترین سازگاری را در مقایسه با سایر مدلها برای شناسایی مناطق سیل خیز و مستعد برای مهار و گسترش سیلاب از خود نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Desertification control via identification of suitable areas for flood control by application of conceptual models.
نویسندگان [English]
- Abol ghasem Dadrasi 1
- Mohammad khosroshahi 2
چکیده [English]
One of the major consequences of desertification is development of destructive floods in spite of ground water level falling in the lower parts of basins, which will lead to water quality/ quantity decline, landslide and blending of saline and fresh water tables. Each of these symptoms individually or in combination with the others clearly notifies the development of desertification. Identification of suitable areas for flood control will assist the natural aquifer recharge in the basin’s upstream and will reduce the development saline and gypsiferrous waters in the ground water of basin’s downstream and surrounding area, which in turn will cause secondary salinization in the lower parts of basins. Off course computer models are the most suitable methods for determination of the best sites in this regard, and because of variety of available models in the first step we should determine the best model. In this research compiling of effective factors using establishment of information layers and then regionalization in conceptual models which were applicable in GIS media like as Boolean logic model, overlap index model and Fuzzy logic model was used. The main research technique is analytical comparison of results using these models. These models were done in GIS media by scoring to the variables affecting flooding and aquifer recharge based on their effectiveness. We compared models due to natural conditions of the region to determine the best model for quantitative analysis of flooding in 6 towns of Khorasan-e-Razavi province, with emphasis on determination of flood control capability of these regions to combat desertification. Results showed that Fuzzy model with summation operator gives the best adaptivity compared to the other models to determine the floodable and capable for flood control areas.
کلیدواژه‌ها [English]
- desertification
- Flood control
- Conceptual model
- Khorasan
)