نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یاسر قاسمی آریان ¹
• فیروزه مقیمی نژاد ²
• محمدرضا شهرکی ³
• علیرضا یاری ⁴

¹ استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

² دکتری منابع طبیعی و پژوهشگر پژوهشکده سوانح طبیعی. تهران. ایران

³ پژوهشگر توسعه روستایی و مسائل اجتماعی منابع طبیعی و کشاورزی، گرگان، ایران

⁴ کارشناس اجرایی، پروژه بین المللی ترسیب کربن، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی، ایران

چکیده

چکیده
سابقه و هدف
نهاد مشارکتی، اولین و ضروری­ترین رکن تقویت سرمایه اجتماعی به حساب آمده که پایداری آن ضامن بقا و استمرار مشارکت اجتماعات محلی در پروژه­های مدیریت منابع طبیعی است. گروه­ توسعه روستا و صندوق­ اعتباری خرد، دو نهاد اجتماعی و اقتصادی مهم در اجرای پروژه بین­المللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته با تأکید ویژه بر اراضی حساس به خاک‌های شور و اراضی مستعد ﻓرسایش بادی (RFLDL) در شهرستان سرایان استان خراسان جنوبی بوده که درس­آموخته­های ارزشمندی از مشارکت بهره­برداران در اجرای اثربخش­تر پروژه­های مقابله با بیابان­زایی به همراه داشته­اند. پایداری این نهادها منوط به شرکت و فعالیت اعضا در نشست‌های تصمیم‌گیری گروه‌های توسعه در جهت تقویت سرمایه­های اجتماعی، اقتصادی، انسانی، طبیعی و فیزیکی روستا و همچنین رعایت مقررات آیین­نامه صندوق اعتباری خرد و واریز مبالغ خرد ماهانه است. با اینحال فعالیت کم یا انحلال برخی از این نهادها، امروزه به یکی از چالش­ها و دغدغه­های مهم کارشناسان اجرایی پروژه یادشده تبدیل شده است. تحقیق حاضر با هدف تبیین عوامل اصلی عدم پایداری این نهادها به انجام رسید.
مواد و روش‌ها
 این تحقیق از نظر روش، توصیفی-تحلیلی، از نظر هدف، کاربردی و روش گردآوری اطلاعات به دو روش اسنادی و پیمایشی است. جامعه هدف، کلیه اعضای گروه­های توسعه روستا و صندوق­های اعتباری خرد در روستاهای هدف اجرای پروژه RFLDL در شهرستان سرایان است. ابزار سنجش تحقیق، پرسشنامه محقق­ساخته بوده، که بر اساس فرمول کوکران و تطبیق با جدول کرجسی و مورگان ، 96 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. پس از تایید روایی با نظر متخصصان، پایایی پرسشنامه برابر 83/0 به دست آمد که نشان از قابلیت اعتماد مناسب است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار 22SPSS انجام گرفت. بررسی رابطۀ بین متغیرها با استفاده از نرم‌افزار Smart PLS3 انجام شد. برای این منظور بار عاملی هر یک از گویه‌ها به دست آمد.
نتایج
نتایج مربوط به تبیین مولفه‌های اصلی پایداری نهادهای مشارکتی در قالب 4 گروه عوامل اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی -معیشتی،  آموزشی – ترویجی و سیاستگذاری- مدیریتی طبقه بندی و اولویت‌بندی شد. بر این اساس در عوامل اجتماعی – فرهنگی گویه های "عدم توجه به ویژگی‌های ساختاری و ترکیب گروه‌ها"، "فقدان تعهد و احساس مسئولیت لازم در بین اعضای گروه" و "فقدان الگوی مشخص برای حفظ و بقای گروه‌ها"، در عوامل اقتصادی گویه‌های "سرمایه مالی اندک صندوق"، "پایین بودن مبلغ تسهیلات صندوق" و "ناتوانی صندوق در انعقاد قرارداد و جذب سرمایه از سایر منابع"، در عوامل آموزشی – ترویجی گویه‌های "هم‌زمان نبودن مهارت‌آموزی با اعطای وام " و "ناکافی بودن آموزش‌ها برای استفاده موثر از تسهیلات" و در عوامل سیاستگذاری- مدیریتی گویه "تامین نشدن تسهیلات دولتی برای حمایت از صندوق‌ها" دارای بیشترین اولویت بودند. نتایج بررسی فرضیه­ها و تحلیل مسیر نیز نشان داد که مولفه‌ی مدیریتی- سیاستگذاری با ضریب 581/0-0، قوی­ترین تأثیر منفی و معنی­داری را بر پایداری نهادهای مشارکتی در سطح 99 درصد داشته است.
نتیجه‌گیری
 به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می‌دهد عوامل سیاستگذاری – مدیریتی و عوامل اجتماعی (بخصوص ساختار و ترکیب نهادها) به عنوان مهمترین عوامل پایداری نهادهای مشارکتی محسوب می­گردند. لذا پیشنهاد می‌شود کارشناسان وتسهیلگران، ابتدا هماهنگی و انسجام سازمانی را در سطح دست­اندرکاران دولتی تقویت بخشیده و ضمن تامین اعتبارات مناسب، موانع حقوقی پیش­روی مشارکت اجتماعات محلی در اجرای پروژه­های مقابله با بیابان­زایی را مرتفع سازند. همچنین لازم است مطالعات تحلیل شبکه‌، به منظور دستیابی به ترکیب مناسب اعضا، در مرحله تاسیس و استقرار نهادها مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• سرمایه اجتماعی
• تحلیل شبکه
• انسجام سازمانی
• مشارکت
• پروژه بین‌المللی RFLDL
• سرایان

عنوان مقاله [English]

Identifying and explaining the main components of the sustainability of cooperative institutions In participatory management projects to deal with desertification in South Khorasan province

نویسندگان [English]

• Yaser Ghasemi Aryan ¹
• Firoozeh Moghiminejad ²
• Mohammadreza Shahraki ³
• Alireza Yari ⁴

¹ 1- Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

² Research Expert of Natural Disasters Research Institute. Tehran, Iran

³ Researcher of rural development and social issues in the field of natural resources and agriculture, Golestan Province. Iran

⁴ 4- Executive expert, International Carbon Sequestration Project, General Directorate of Natural Resources and Watershed Management of South Khorasan Province. Iran

چکیده [English]

Abstract:
Background and purpose
 The cooperative institution is considered the first and most essential pillar of strengthening social capital, whose stability guarantees the survival and continued participation of local communities in natural resource management projects. Village Development Group and Microcredit Fund are two important social and economic institutions in the implementation of the international project of revitalization of forested and degraded lands with special emphasis on lands sensitive to saline soils and lands prone to wind erosion (RFLDL) in Sarayan city of Khorasan province. It has been the southern region that has brought valuable lessons from the participation of users in the more effective implementation of projects to combat desertification. The stability of these institutions depends on the participation and activity of the members in the decision-making meetings of the development groups in order to strengthen the social, economic, human, natural and physical capital of the village, as well as complying with the regulations of the microcredit fund and depositing monthly small amounts. However, the low activity or liquidation of some of these institutions has become one of the important challenges and concerns of project executive experts. The current research was carried out with the aim of explaining the main factors of the instability of these institutions.
Methodology
This research is descriptive-analytical in terms of method, practical in terms of purpose, and the method of gathering information is two documentary and survey methods. The target community is all the members of the village development groups and micro credit funds in the target villages of the implementation of the RFLDL project in Sarayan city. The measuring tool of the research was a researcher-made questionnaire, based on Cochran's formula and matching with Karjesi and Morgan's table, 96 people were selected as a statistical sample. After validating the validity with the opinion of experts, the reliability of the questionnaire was 0.83, which shows that it is reliable. Data analysis was done using 22SPSS software. The relationship between variables was investigated using Smart PLS3 software. For this purpose, the factor load of each item was obtained.
Results
 The results related to the explanation of the main components of the sustainability of cooperative institutions were classified and prioritized in the form of 4 groups of social-cultural, economic-household, educational-promotional and policy-management factors. Based on this, in the socio-cultural factors, the items "lack of attention to the structural characteristics and composition of groups", "lack of commitment and sense of responsibility among group members" and "lack of a specific pattern for the preservation and survival of groups", in the economic factors, the items " The fund's small financial capital", "low amount of fund facilities" and "the inability of the fund to conclude contracts and attract funds from other sources", in the educational-promotional factors, the items "non-simultaneity of skill training with granting loans" and "insufficient training for effective use" of facilities" and in policy-management factors, the item "non-provision of government facilities to support the funds" had the highest priority. The results of the hypothesis examination and path analysis also showed that the management-policy component with a coefficient of 0-0.581 had the strongest negative and significant effect on the sustainability of cooperative institutions at the level of 99%.
Conclusion
 In general, the results of this research show that policy-management factors and social factors (especially the structure and composition of institutions) are considered as the most important factors of the stability of cooperative institutions. Therefore, it is suggested that experts and facilitators first strengthen organizational coordination and coherence at the level of government officials and, while securing appropriate credits, remove the legal obstacles to the participation of local communities in the implementation of projects to combat desertification. It is also necessary to consider network analysis studies, in order to achieve the appropriate composition of members, in the stage of establishment and establishment of institutions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Social capital
• Network analysis
• Organizational cohesion
• Participation
• RFLDL international project
• Sarayan