علی محبی؛ رحمان شریفی؛ ابراهیم فراهانی
دوره 30، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 441-456
چکیده
سابقه و هدفبا توجه به گستردگی عرصه‌های مرتعی و امکانات محدود دولت در مدیریت این عرصه‌ها، موضوع استفاده از ظرفیت‌های خارج از نظام مدیریت دولتی در حفاظت از عرصه‌های ملی، از سوی برخی از متخصصان مطرح شده است. یکی از این توانایی‌ها، خود بهره‌برداران هستند که به‌طور مستمر در مراتع حضور دارند. وجود پشتوانه‌های قانونی لازم نیز، این سئوال ...
بیشتر
سابقه و هدفبا توجه به گستردگی عرصه‌های مرتعی و امکانات محدود دولت در مدیریت این عرصه‌ها، موضوع استفاده از ظرفیت‌های خارج از نظام مدیریت دولتی در حفاظت از عرصه‌های ملی، از سوی برخی از متخصصان مطرح شده است. یکی از این توانایی‌ها، خود بهره‌برداران هستند که به‌طور مستمر در مراتع حضور دارند. وجود پشتوانه‌های قانونی لازم نیز، این سئوال را مطرح کرده است که آیا بهره‌برداران مرتعی مانند گذشته، توانایی مدیریت بهینه این عرصه‌ها را دارند؟ پاسخ به سئوال، نیازمند بررسی پدیده، تحت شرایط حاکم بود. بدین منظور موضوع «امکان‌سنجی واگذاری دوباره مدیریت مراتع به عشایر و بررسی اثرهای آن» در مناطق پایلوت، منطقی تشخیص داده شد. مواد و روشپس از تشکیل جلسات متعدد، مراتع ییلاقی دشت لار، طایفه هداوند تهران به عنوان پایلوت انتخاب و ضمن انعقاد تفاهم‌نامه‌ای میان نمایندگان عشایر و برخی از ارگان‌های دولتی مرتبط مبنی بر واگذاری مدیریت مراتع منتخب به نمایندگان عشایری و حمایت دولت از آنان، اجرای پروژه به‌مدت 4 سال، در قالب مطالعات «اقدام پژوهی» (Action Research) از سال 1394 آغاز شد. ارزیابی‌ها با استفاده از دو شیوه تحقیق رایج کمی و کیفی انجام شد. ارزیابی کیفی بررسی عملکرد نمایندگان عشایری در مدیریت کوچ و مرتع و کمی نیز تأثیر این شیوه از مدیریت بر روی شاخص‌های مهم پوشش گیاهی را دربرگرفت. برای انجام مرحله اخیر پس از تیپ‌بندی مرتع، با در نظر گرفتن سطح مرتع، تغییرات پوشش گیاهی، دقت و زمان مطالعه، تعداد 20 پلات 1 مترمربعی برآورد شده و در طول دو ترانسکت 500 متری مستقر گردید. با استفاده از شیوه نمونه‌برداری تصادفی- سیستماتیک، شاخص‌های ظرفیت مرتع با روش قطع و توزین، گرایش وضعیت با ترازوی گرایش و درصد بهره‌برداری با استفاده از اختلاف تولید، قبل از ورود عشایر و بعد از خروج آنها از مرتع محاسبه شدند. نتایجدر بخش کیفی مطالعات، نتایج حاصل از بررسی شاخص‌های مدیریتی تحقق یافته در منطقه، میزان موفقیت این شیوه از مدیریت را به‌طور متوسط 40% نشان داد. عدم اراده جدی سازمان متولی در واگذاری مدیریت به خود عشایر، عدم تخصیص اعتبارات دولتی برای اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های پیش‌بینی شده توسط نمایندگان عشایر و حفاظتی بودن منطقه از دلایل مهم عدم تحقق کامل تصمیمات مدیریتی نمایندگان عشایر تحلیل شدند. نتایج ارزیابی‌های کمی نیز نشان داد که وضعیت سامانه‌ها در طول مدت تحقیق، متوسط و گرایش وضعیت به‌جز سامان عرفی کمردشت وسط (که منفی بود)، در بقیه سامانها ثابت ماند. ظرفیت از 72/. تا 26/1 متغیر و درصد بهره‌برداری در تمام سالها زیادتر از حد مجاز (50%) برآورد شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نیز اثر سال را بر بیشتر شاخص‌های مورد بررسی در دو سطح 5 و 1 درصد معنی‌دار نشان داد. نتایج مقایسه میانگین‌ها نیز نشان داد که به‌جز درصد بهره‌برداری، سایر شاخص‌ها روند افزایشی داشتند. نتیجه‌گیریبه‌طورکلی، مدیریت نمایندگان عشایر در بهبود شرایط مراتع ییلاقی حوزه آبخیز قوشخانه دشت لار موفقیت‌آمیز ارزیابی شد، ازاین‌رو به نظر می‌رسد زمینه‌سازی حضور رسمی نمایندگان حقیقی و حقوقی عشایر در مدیریت مراتع، می‌تواند در بهبود وضعیت پوشش منطقه اثربخش باشد.
علی محبی؛ ناصر عریزاده؛ علی اشرف جعفری؛ احسان زندی اصفهان؛ علیرضا افتخاری
دوره 25، شماره 2 ، مرداد 1397، ، صفحه 335-343
چکیده
سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف از جمله بهره برداری‌های بی‌رویه، تغییرات اقلیمی و دیگر عوامل دچار تخریب شده و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته‌اند و یا جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آنها از طریق انتخاب گونه‌های مناسب و تعیین جمعیت‌های مقاوم در ...
بیشتر
سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف از جمله بهره برداری‌های بی‌رویه، تغییرات اقلیمی و دیگر عوامل دچار تخریب شده و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته‌اند و یا جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آنها از طریق انتخاب گونه‌های مناسب و تعیین جمعیت‌های مقاوم در هر گونه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از اینرو در طرح تحقیقاتی علوفه قابل برداشت مراتع کشور، بذر مهمترین بوته‌ای چند ساله قابل چرای دام همراه با اکسشن‌های موجود آنها، از مناطق مختلف مراتع استان کرمان در تاریخ‌های مناسب جمع‌آوری و در ایستگاه تحقیقات کرمان کشت گردید. به منظور مقایسه قدرت جوانه زنی و درصد استقرار جمعیت های مختلف گونه‌های گیاهی، آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه به مرحله اجرا در آمده و از صفات مورد نظر یادداشت برداری به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصله نشان داد که از بین گیاهان مورد مطالعه گیاه Fortuynia bungei نسبت به سایر گونه‌ها دارای قدرت جوانه‌زنی و استقرار بهتری بود. همچنین از بین جمعیت‌های مورد مطالعه گیاه مزبور، جمعیت های کوهپایه و بم به ترتیب با 03/53 و 52 درصد، بیشترین میزان درصد استقرار را به خود اختصاص دادند.
