مصطفی طالشی؛ اسماعیل علی اکبری؛ مصطفی جعفری؛ سیدجعفر سیداخلاقی
دوره 24، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 881-896
چکیده
شاخصهای تاب آوری در برابر مخاطرات محیطی، یکی از معیارهای اساسی در فرایند برنامه ریزی و ارزیابی برنامه های سازگاری با اثرات مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی بشمار می آید. ارزیابی وسنجش میزان تاب آوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی به هنگام بروز مخاطرات طبیعی می باشد. شاخص های تاب آوری ...
بیشتر
شاخصهای تاب آوری در برابر مخاطرات محیطی، یکی از معیارهای اساسی در فرایند برنامه ریزی و ارزیابی برنامه های سازگاری با اثرات مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی بشمار می آید. ارزیابی وسنجش میزان تاب آوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی به هنگام بروز مخاطرات طبیعی می باشد. شاخص های تاب آوری در مقیاس محلّی و روستایی پس از ایجاد و تدوین، می توانند روش مفیدی جهت بررسی مکان ها (روستاها) و مقایسه بین و درون هر ناحیه برای جوامع فراهم نمایند. با توجه به آنچه که بیان شد، توجه به شاخصگذاری در سیاستگذاریها و برنامهریزیها اجتنابناپذیراست. آنچه مسلم است، درحوزه سنجش وارزیابی تاب آوری در محیطهای روستایی بویژه در برابر مخاطرات محیطی شاخصهای مشخصواستانداردی وجود ندارد،از اینرو تدوین و اعتبار سنجی شاخصهای مناسب برای تحلیل تابآوری روستایی، ضروری است. با بهره گیری از این شاخصها می توان میزان تاب آوری را در برابر مخاطرات مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. مقاله پیش رو در صدد است به شناسایی، تدوین و اعتبار سنجی شاخص های مناسب و بومی سازی شده تاب آوری در مناطق روستایی در شرایط خشکسالی و کم آبی بپردازد، تا برنامهریزان و محققان بتواننددر مطالعات تاب آوری، خشکسالی و بحران آب از این شاخصها، که به تأیید و توافق کارشناسان و خبرگان رسیده است، استفاده نمایند. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی با استفاده از پرسشنامه در سطح خبرگان و متخصصان می باشد. در این پژوهش معیارها وشاخصهای مختلفی از ادبیات نظری استخراج و از طریق پرسشنامه در معرض داوری تعداد 35 نفر از خبرگان و کارشناسان متخصص موضوعی قرار گرفت. در این پژوهش تعداد25 شاخص مناسب مورد تأیید متخصصان، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی معرفی گردیده است. از شاخص های مناسب و دارای بیشترین اجماع می توان به شاخصهایی همچون؛روند رشد و یا کاهش منابع طبیعی روستا، احتمال مهاجرت از روستا، دسترسی به انواع منابع آب کشاورزی، میزان سطوح اراضی کشاورزی (مالکیت)، وضعیت پوشش بیمه و خدمات اضطراری، توسعه کشاورزی، میزان تنوع معیشتی خانوار، توان پس انداز خانوار و دورنمای فعالیتهای کسب و کار غیرکشاورزی روستا در آینده اشاره نمود. نتایج این تحقیق میتواند آغازی برای تدوین مدل ملی شاخصهای ارزیابی تابآوری روستایی، ایجاد بانک اطلاعات شاخصهای تاب آوری و کمی نمودن آنها در راستای رسیدن به توسعه پایدار وهمچنین کاهش اثرات تغییر اقلیم و خشکسالی در مناطق روستایی کشور باشد. همچنین دستگاههای اجرایی میتوانند با استفاده از شاخصهای معرفیشده در راستای بهبود وضعیت جوامع روستایی متاثر از خشکسالی و کم آبی در همه ابعاد برنامهریزی کنند.
مرتضی مفیدی چلان؛ حسین بارانی؛ احمد عابدی سروستانی؛ جواد معتمدی؛ علیرضا دربان استانه
دوره 24، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 309-324
چکیده
ارزیابی پایداری زیستمحیطی- بومشناختی، بهعنوان یکی از مهمترین ابزارها در فرآیند برنامهریزی توسعه پایدار بوده و لذا توجه به آن در سیاستگذاریها و برنامهریزیها اجتنابناپذیر است. در ارتباط با سنجش پایداری زیستمحیطی- بومشناختی در مراتع و مخصوصاً سامانهای عرفی شاخصهای مشخصی وجود ندارد درنتیجه در حال حاضر تدوین ...
بیشتر
ارزیابی پایداری زیستمحیطی- بومشناختی، بهعنوان یکی از مهمترین ابزارها در فرآیند برنامهریزی توسعه پایدار بوده و لذا توجه به آن در سیاستگذاریها و برنامهریزیها اجتنابناپذیر است. در ارتباط با سنجش پایداری زیستمحیطی- بومشناختی در مراتع و مخصوصاً سامانهای عرفی شاخصهای مشخصی وجود ندارد درنتیجه در حال حاضر تدوین و اعتبار سنجی شاخصهای ارزیابی پایداری زیستمحیطی جهت سنجش پایداری در سامانهای عرفی ضروری به نظر میرسد. در این پژوهش 40 شاخص ارزیابی پایداری زیستمحیطی- بومشناختی از طریق مصاحبات اکتشافی و مرور منابع مختلف تدوین و از طریق پرسشنامه در معرض قضاوت و داوری متخصصان دانشگاهی، کارشناسان امور اجرایی و خبرگان محلی قرار گرفت. برای اعتبار سنجی و دستیابی به اجماع نظر علاوه بر آمارههای توصیفی از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. شاخصهایی مانند تنوع جانوری، کیفیت بصری، سطح آلودگی صوتی و درجه آلودگی هوا علیرغم اینکه در منابع خیلی تکرار شدند به جهت عدم تناسب با سامانهای عرفی مرتعی در معیار تناسب منطقهای امتیازات پایینی به خود اختصاص دادند. در بین شاخصها بیشترین امتیاز مربوط به شاخص مساحت مرتع و پایینترین آن مربوط به شاخص درجه آلودگی هوا در سامان میباشد. در این پژوهش تعداد 16 شاخص در قالب شش مؤلفه مورد تأیید متخصصان، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی معرفی گردیده است که میتواند در بخش مراتع شروعی برای تدوین مدل ملی شاخصهای ارزیابی پایداری، ایجاد بانک اطلاعات شاخصهای پایداری و کمی نمودن آنها در راستای رسیدن به توسعه پایدار در بخش منابع طبیعی و بخصوص مراتع کشور باشد. همچنین دستگاههای اجرایی میتوانند با استفاده از شاخصهای معرفیشده جهت بهبود وضعیت مراتع، بهرهبرداران و حرکت به سمت پایداری در همه ابعاد برنامهریزی کنند.
