نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 دانشیار، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران
3 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
4 استادیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
چکیده
ارزیابی پایداری زیست‌محیطی- بوم‌شناختی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها در فرآیند برنامه‌ریزی توسعه پایدار بوده و لذا توجه به آن در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها اجتناب‌ناپذیر است. در ارتباط با سنجش پایداری زیست‌محیطی- بوم‌شناختی در مراتع و مخصوصاً سامانهای عرفی شاخص‌های مشخصی وجود ندارد درنتیجه در حال حاضر تدوین و اعتبار سنجی شاخص‌های ارزیابی پایداری زیست‌محیطی جهت سنجش پایداری در سامانهای عرفی ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش 40 شاخص ارزیابی پایداری زیست‌محیطی- بوم‌شناختی از طریق مصاحبات اکتشافی و مرور منابع مختلف تدوین و از طریق پرسشنامه در معرض قضاوت و داوری متخصصان دانشگاهی، کارشناسان امور اجرایی و خبرگان محلی قرار گرفت. برای اعتبار سنجی و دستیابی به اجماع نظر علاوه بر آماره‌های توصیفی از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. شاخص‌هایی مانند تنوع جانوری، کیفیت بصری، سطح آلودگی صوتی و درجه آلودگی هوا علیرغم اینکه در منابع خیلی تکرار شدند به جهت عدم تناسب با سامانهای عرفی مرتعی در معیار تناسب منطقه‌ای امتیازات پایینی به خود اختصاص دادند. در بین شاخص‌ها بیشترین امتیاز مربوط به شاخص مساحت مرتع و پایین‌ترین آن مربوط به شاخص درجه آلودگی هوا در سامان می‌باشد. در این پژوهش تعداد 16 شاخص در قالب شش مؤلفه مورد تأیید متخصصان، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی معرفی گردیده است که می‌تواند در بخش مراتع شروعی برای تدوین مدل ملی شاخص‌های ارزیابی پایداری، ایجاد بانک اطلاعات شاخص‌های پایداری و کمی نمودن آن‌ها در راستای رسیدن به توسعه پایدار در بخش منابع طبیعی و بخصوص مراتع کشور باشد. همچنین دستگاه‌های اجرایی می‌توانند با استفاده از شاخص‌های معرفی‌شده جهت بهبود وضعیت مراتع، بهره‌برداران و حرکت به سمت پایداری در همه ابعاد برنامه‌ریزی کنند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Provision of Environmental-Ecological assessment Indices in Rangeland pastoral units with a Focus on Sahand Summer Rangelands
نویسندگان [English]
- Morteza Mofidi chelan 1
- hosein Barani 2
- Ahmad Abedi sarvestani 2
- javad Moetamedi 3
- Alireza darban Astane 4
1 organ University of Agricultural Sciences & Natural Resources
چکیده [English]
Evaluation of environmental-ecological sustainability is considered as one of the most important tools in sustainable development planning process. Therefore, attention to this issue is inevitable in policy-making and planning. There are no definite indices in relation to assessing environmental-ecological sustainability in rangelands and range allotments. Consequently, developing and validating of environmental sustainability evaluation indices in order to assessing sustainability in range allotments seem to be necessary. In the present study, 40 assessing indices of environmental-ecological sustainability were studied through exploratory interviews and literature review and then were subjected to the judgment of university professionals, experts and local elites using questionnaires. For validation and consensus, in addition to descriptive statistics, Kruskal–Wallis one-way analysis of variance was used. Indices like animal diversity, visual quality, sonic pollution level and air pollution level received low scores due to lack of suitability with rangeland allotments in regional scale. Among the indices, the highest and lowest scores were related to rangeland area and air pollution level, respectively. In the present study, 16 indices, as six components, were introduces, which could be a start point for developing a national model of evaluating sustainability indices, creating database of sustainability indices and quantifying them for obtaining sustainable development in natural resources, especially rangelands. Also, executive organizations could apply these indices for improving rangelands and beneficiaries’ condition as well as moving toward sustainability.
کلیدواژه‌ها [English]
- Environmental-ecological sustainability
- Index
- Validation
- pastoral units
- summer rangelands
)