نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سپیده انورخواه ¹
• محمد خواجه حسینی ²
• محمد جنگجو ³

¹ دانشجوی دکترای اکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

² - استادیار، دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد

³ استادیار، دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مسافت پراکنش بذرها از پایه­ی مادری یکی از جنبه­های اساسی در چرخه زندگی گیاه است و بر روی اکولوژی، تکامل و بقاء گیاه اثر قابل­توجهی دارد. البته انواع روش­های پراکنش بذرها در گونه­های مختلف، معمولاً با توجه به خصوصیات مورفولوژیک میوه­ها و بذرها قابل تشخیص می­باشد. از این رو، یک بررسی آزمایشگاهی در سال 1387 روی بذر 24 گونه مرتعی استان خراسان شمالی انجام­ شد. بذرها با استفاده از کولیس دیجیتال با دقت mm 01/0 اندازه­گیری شد و بعد شکل بذرها توسط بینیکولار بررسی و سپس به­صورت دستی در مقیاس30 تا 80 برابر طراحی گردید. بذرها با توجه به شکل ظاهری و خصوصیات مورفولوژیک آنها، در پنج گروه پراکنش با نام گروه­های حاوی ساختارهای تغذیه­ای (مانند Artemisia seiberi)، دارای ساختار پراکنش بالن­مانند (مانند Agropyron trichophorum)، دارای زوائد بلند (مانند  Salsola arbusculaformis)، بدون زائده (مانند Stachys inflataو Iris songarica) و سایر گونه­ها (مانند  Kochia prostrate) طبقه­بندی شدند. نتایج بررسی­ها نشان­داد که رایجترین اندام پراکنش بذرهای مورد مطالعه، نوعی از اندام پراکنش بود که امکان جابجایی و انتقال بذرها توسط باد را ایجاد می­نمود (شامل 9 گونه). بنابراین بذرهای دارای این اندام پراکنش در گروه بالن­مانند قرار داده­شدند. پس از آن، گونه‌هایی بودند که در گروه دارای زائده بلند قرار گرفتند و سایر گروه­های پراکنش در اولویت­های بعدی این دو گروه قرار گرفتند. به­طورکلی می­توان چنین نتیجه­گیری نمود که در منطقه­ی­ استان خراسان شمالی، اندام پراکنش بالن­مانند مناسبترین سیستم پراکنش را برای بذرهای مرتعی مورد مطالعه فراهم آورده­است

کلیدواژه‌ها

• پراکنش بذر
• مورفولوژی بذر
• اندام‌های پراکنش
• گیاهان مرتعی

عنوان مقاله [English]

Morphologic evaluation of some Northern Khorasan rangeland species seeds from the point of view of seed dispersal

نویسندگان [English]

• Sepedeh Anvarkhah ¹
• Mohammad Khaje hoseini ²
• Mohammad Jangju ³

چکیده [English]

 
Seed dispersal distances of mother plant is a basic aspect in plant life history, and have great effects on plant ecology, evolution and conservation. Seed dispersal modes of species can often be recognized by morphological characteristics of fruits and seeds. A laboratory experiment was conducted on seeds of 24 Northern Khorasan rangeland species during 2008. The size of seeds was measured by digital caliper with a precision of .0.01 mm (operating instruction in resolution 0.01 mm), and the seeds' shape were observed by binocular and drown by hand in scale of 30-80 times. Seeds were categorized in five categories based on their shapes and morphological traits namely, Nutrient Containing Structure (i.e. Artemisia seiber), Balloon Structure (i.e. Agropyron trichophorum),Elongated Appendages (ie. Salsola arbusculaformis), No Appendages (i.e. Stachys inflate and Iris songarica) and other Specializations (i.e. Kochia prostrate). According to the results, balloon structure category was identified as the most common seed dispersal mode in the zone of Northern Khorasan (with 9 species) which let the wind disperses the seeds easily. The elongated appendages category was placed in the next group and other categories owned third place. It can be concluded that balloon structure has provided the most suitable dispersal system for the seeds studied in Northern Khorasan rangeland

کلیدواژه‌ها [English]

• seed dispersal
• seed morphology
• dispersal organs
• rangeland species