نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پژمان رودگرمی ¹
• ناصر انصاری ²
• ابراهیم فراهانی ³

¹ استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران

² مربی پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران

چکیده

واقعیت‌های موجود بیانگر این مسئله هستند که منابع‌ طبیعی کشور در حال تخریب می‌باشد و با شیوه‌های کنونی بهره‌برداری، این روند ادامه خواهد داشت. هدف این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر در تخریب منابع ‌طبیعی تجدیدشونده از دیدگاه اجتماعی- اقتصادی در استان تهران بوده است که با جمع‌آوری اطلاعات از بهره‌برداران و کارشناسان منابع‌طبیعی استان و ایجاد ارتباط با شاخص ‌تخریب بدست آمده در تحقیق، عوامل تخریب منابع‌طبیعی استان بررسی شدند. بنابراین روش انجام تحقیق در این پروژه بر سه محور بررسی اسناد و مدارک، مطالعه میدانی و تحلیل داده‌ها استوار بود. برای تعیین عوامل مؤثر در تخریب، وضعیت منابع ‌طبیعی (مراتع) از نظر تغییر سطح بین سالهای 1334 تا 1380 بررسی و مقایسه شد و همچنین شاخصی برای تعیین کاهش تولید علوفه در مراتع تهیه گردید. سپس با تهیه پرسشنامه نسبت به جمع‌آوری اطلاعات از جامعه بهره‌بردار و کارشناسان در منابع ‌طبیعی استان برای شناخت عوامل تخریب منابع ‌طبیعی اقدام شد. براساس نتایج این پژوهش کاهش تولید علوفه در مراتع در مناطق کوهستانی (جنگلهای‌ خشک و کوههای‌ مرتفع) بیش از مناطق دشتی (استپی و نیمه‌استپی) بود. به­طوری­که در مناطق دشتی مهمترین شکل تخریب بصورت تغییرکاربری اراضی منابع ‌طبیعی بوده که به کاربریهای عمرانی و کشاورزی تغییر یافته‌اند. مهمترین عامل تشکیلاتی مؤثر در تخریب منابع ‌طبیعی کمبود نیرو و امکانات برای کنترل عرصه‌های منابع‌طبیعی می‌باشد. از نتایج دیگر، رابطه محکم و معکوس بدست­آمده بین وسعت اراضی کشاورزی تحت تملک بهره‌برداران از مراتع و میزان تخریب مراتع در هر منطقه می‌باشد. بنابراین طراحی و اجرای برنامه آمایش‌سرزمین در استان تأکید می‌شود، زیرا از عوامل اصلی در تخریب، تغییرکاربری اراضی منابع ‌طبیعی می‌باشد

کلیدواژه‌ها

• تخریب
• مرتع
• عوامل مؤثر در تخریب
• دامدار
• تهران

عنوان مقاله [English]

Determining effective socio-economic factors on degradation of Natural Resources in Tehran province

نویسندگان [English]

• Pezhman Roudgarmi ¹
• Naser Anssari ²
• Ebrahim Farahani ³

چکیده [English]

Current events indicate that the country's Natural Resources are being destroyed and with the present utilization approaches, this trend would be continued. A research study was conducted to determine effective socio-economic factors on degradation of Natural Resources in Tehran province. In the current study, an index was applied to determine the degradation considering forage and forest production.  To achieve this goal, data were collected from experts and users of Natural Resources through questionnaires and interviews and relationship between the data and the degradation index was determined. The research was conducted based on the study of documents, archival data, and field works. Range condition of the province was compared during 1955 – 2001 in view of area change. Our results showed that decrement of forage production was higher in mountainous rangelands than that in plain areas (steppe and semi-steppe). In plain areas, land use change of Natural Resources to constructed and agricultural area was identified as the most important destructive factor.  Staff and facilities deficiency for Natural Resources control was also known as the most important organizational factor. Based on statistical analysis, there was a strong inverse relationship between the size of posturs’ agricultural areas and the rate of rangeland destruction.  According to the results, implementation of land use planning and management is important for Tehran province and land use change of natural resources was identified as an important destructive factor.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Degradation
• rangeland
• destructive factors
• Pasturs
• Tehran