نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد بخشی تیرگانی ¹
• حمید رضا مرادی ²
• سید حمید رضا صادقی ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

² دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس

³ گروه مهندسی آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

استفاده از اراضی بر حسب توانایی و استعداد آن از نکاتی است که باید در مدیریت بهینه مناطق مختلف مورد توجه قرارگیرد. از طرفی فرایند تبدیل اراضی مرتعی به دیم­کاری و نحوه تأثیر آن بر پدیده­ی فرسایش از معضلاتی است که باید به دقت بررسی گردد. از همین­رو پژوهش حاضر به­منظور بررسی تولید رواناب و رسوب در کرت­های آزمایشی در دو کاربری مرتع و دیم­زار با شیب 5 درصد با استفاده از باران­ساز انجام شد. تحقیق حاضر در بخشی از حوزه­ی آبخیز تیرگان واقع در شهرستان درگز استان خراسان رضوی طی فصل تابستان 1388 اجرا گردید. آزمایش­های مذکور در دو موقعیت بالا و پایین شیب و در دو جهت شرقی و غربی در هر دو کاربری و با استفاده از شبیه­سازی باران با شدت بارش 7/1 میلی­متر در دقیقه انجام گردید. آستانه رواناب در هنگام آزمایش تعیین و مقدار رواناب و رسوب در ظروف مخصوص جمع­آوری و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج این بررسی نشان داد که به­طور متوسط رواناب در کاربری مرتع 36/3 دقیقه زودتر از کاربری دیم­زار شروع شده و حجم رواناب 3/2 برابر شده است. بنابراین میزان رسوب در بالادست جهت شرقی مرتع کمتر از دیم­زار بوده، حال آن­که در سایر موارد تفاوت معنی­داری مشاهده نشد. همچنین میزان گل­آلودگی در کاربری دیم­زار بطور معنی­داری بیش از مرتع بود.
 

کلیدواژه‌ها

• باران‌ساز
• تولید رسوب
• رواناب
• مرتع
• دیم‌زار
• حوزه آبخیز تیرگان

عنوان مقاله [English]

Comparison of Runoff Generation and Sediment Yield in Two Land Uses of Range and Dry Farming

نویسندگان [English]

• Mohammad Bakhshi Tiregani ¹
• Hamid reza Moradi ²
• Hamid reza Sadeghi ³

چکیده [English]

Land use utilization based on its capability and susceptibility is necessary for proper management of different regions. In this regard, the conversion of rangeland areas to dry farming and its consequent effects on soil erosion is a crucial problem that has to be carefully investigated. The present study therefore attempted to study the runoff and sediment rates in experimental plots located in two land uses of rangeland and dry farming lands with a slope of 5 percent by using rainfall simulator. The research was conducted during summer 2009 in Tiregan watershed located in Daregaz Township, Khorasan Razavi Province. The experiments were taken place through simulation of rainfall with intensity of 1.7 mm min^{-1 in two upper and lower positions, in eastern and western aspects of the slope in both the land uses. Afterwards, the runoff threshold was determined and the runoff samples were collected in small containers. The results of the study showed that the average runoff threshold in rangeland was 3.36 minutes earlier than that occurred in dry farming land. The runoff volume in rangeland plots was also 2.3 times more than dry farming land did. The sediment yield in the upper position in eastern aspect of rangeland treatment was lesser than dry farming treatment did. The difference was not significant in other treatments. The turbidity rates were also significantly more in dry farming lands compare to what recorded for rangeland areas}

کلیدواژه‌ها [English]

• rainfall simulator
• sediment yield
• runoff generation
• Dryland
• rangeland
• Tiregan watershed