نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد خسرو شاهی ¹
• عهدیه کالیراد ²
• حمید حسینی مرندی ³

¹ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

² کارشناس ارشد، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمین­شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده­اند. محدوده بیابانهای زمین­شناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمین­شناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها مؤثر بوده‌اند، بصورت نقشه­های رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از داده­های نیواری شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بی­نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه گردید. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایه­های مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی گردید. با تلفیق لایه­های اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آن­را مناطق غیربیابانی تشکیل داد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی نقشه قلمرو بیابانهای زمین­شناسی و اقلیم­شناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشه­های تهیه شده 700991 کیلومترمربع از مساحت ایران را بیابانهای اقلیم­شناسی و 208041 کیلومترمربع را بیابانهای زمین‌ساختی در برمی­گیرند. البته تلفیق دو نقشه نهایی بیابانهای اقلیمی و زمین­ساختی نشان داد که میزان همپوشانی دو لایه یادشده در تعیین مناطق بیابانی ایران به میزان 6/22 درصد است و این موضوع تفاوت توزیع مکانی بیابان­های زمین­شناسی و اقلیم­شناسی را نشان می­دهد.
 

کلیدواژه‌ها

• بیابان
• اقلیم‌شناسی
• زمین‌شناسی
• سازند تبخیری
• ایران

عنوان مقاله [English]

Comparison of geological and climatological deserts domain of Iran

نویسندگان [English]

• Mohammad Khosroshahi ¹
• Ahdei Kali rad ²
• Hamid Hossaini Marandy ³

چکیده [English]

In this research, deserts domain of Iran was studied and compared in view of the geological and climatological specifications.Geological deserts domain was made as digital maps with considering saline and evaporate formations which have been effective in their development.  To determine climatological deserts domain, climatological factors including amount of precipitation, rainfall coefficient variation, rainfall irregularity coefficient, the average intensity of daily precipitation, annual average temperature and amount of evaporation were calculated for all studied stations. Using Geographical Information System (GIS), the isohyets digital maps were prepared for each factor. With overlaying layers, a transitional boundary was made through which non-desert areas were separeted from deserts. All (geological and climatological) desert units were set up on the country map with utilization of the coordinate system and georeference. According to the results, climatological and geological deserts respectively encompassed 42.5 % (700991 km²) and 12.6% (208041 km2) of Iran map.  Each individual layer covered different desert area on the map. Crossing and matching of two layers (common parts of overlaying) was 22.6% of the geo-climatological deserts of Iran which indicates differences between spatial distribution of geological and climatological deserts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• desert
• climatology
• geology
• evaporate formation
• Iran