نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوالقاسم دادرسی سبزوار ¹
• محمد خسروشاهی ²

¹ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

² استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

استفاده از سیلاب­های با کیفیت پایین در اراضی بیابانی حاشیه رودخانه کالشور شهرستان سبزوار با هدف اداره بهینه سیلاب‌های­ این رودخانه، از سال 1371 در دست انجام است. در این پروژه سیلاب­های رودخانه کالشور سبزوار که از کیفیت خوبی برخوردار نیست مورد بهره­­برداری قرار گرفته و اراضی بوته­کاری شده­ی حاشیه آن، آبیاری سیلابی می­شوند. هدف از انجام این پژوهش، سنجش کارایی استفاده از سیلاب­های با کیفیت پایین، در تغییرات شوری، pH، گچ، مواد آلی و بافتِ خاک اراضی بیابانی است. برای بررسی تغییرات شوری خاک متأثر از عملیات آبیاری منطقه با سیلاب رودخانه کالشور، نمونه­‏برداری مخلوط خاک از اعماق 0- 30 (مخلوطِ لایه رسوب و لایه شخم)، 30- 60  و 60- 90 سانتی­متر در ابتدا، ‏وســط و انتهای نوارهای کشت برای سه منطقه ابتدایی، میانی و انتهایی عرصه احیاء شده و نیز نمونه­گیری از ‏قطعات شاهد انجام گردید. ‏به این ترتیب، تعداد 51  نمونه­ی خاک به منظور بررسی تعدادی از عاملهای مورد نیاز، برداشت شد. محل نمونه­های خاک با انتخاب 4 ردیف کشت شده از ابتدا تا انتهای عرصه­‏ی احیاء شده و با احتساب 4 نمونه در هر ردیف، انجام شد. همچنین تعداد 3 نمونه­ی خاک از منطقه­ی ‏شاهد (بدون آبگیری شده) نیز تهیه گردید. نمونه­ها برای ارزیابی شاخصهای مورد نیاز شوری در آزمایشگاه، با روش تهیه عصاره اشباع مورد آزمایش قرار ‏گرفتند.به طوری­که نتایج نشان داد که مقدارEC  خاک تقریباً در تمام ردیف­های نمونه­گیری و در تمام اعماق خاک وpH  در تمام نمونه­ها، نسبت به شاهد کاهش یافته است. مقدار تغییرات pH خاک در تمامی نمونه­ها با افزایش عمق نسبت مستقیم دارد. این بررسی همچنین مشخص کرد که آبیاری سیلابی توانسته است گچِ خاک را از محدوده توسعه­ی ریشه حذف و به طبقات پایینی خاک منتقل کند. افزون بر آن، افزایش میزان مواد آلی خاک در بیش از 75% نمونه­ها، حکایت از غنی بودن مواد غذایی در سیلاب مورد استفاده دارد. سرانجام، آبیاری سیلابی با افزایش میزان شن در تمامی نوارها در عمق 0- 30 سانتی­متری خاک، بافت خاک سنگین منطقه را، به­ویژه در منطقه توسعه ریشه بهبود بخشده است.
 

کلیدواژه‌ها

• بیابان‌زدایی
• آبیاری سیلابی
• آبشویی
• شوری خاک
• خراسان

عنوان مقاله [English]

The effects of the use of low quality flood on desert area

نویسندگان [English]

• Abolghasem Dadrasi Sabzevar ¹
• Mohammad Khosroshahi ²

چکیده [English]

Low quality flood irrigation are used on desert area of KaleShoor river of Sabzevar since 1992. The main objective of this research was to asses changes in soil salinity affected by low quality flood irrigation. To meet this, 51 soil samples were taken and tested in the laboratory for salinity and indicators require. soil samples taken from depth of 0-30cm, 30-60cm and 60-90cm at the beginning, middle and end of the cultivated rows of the land. Three soil samples were also prepared from the control area. The results showed that EC and PH values reduced in all samples, compared with control points. In addition, organic materials and sand particles which carried by flood water, improved the soil structure and texture of the study area. This study also showed that flood irrigation has been able to reduce gypsum from range of root zone and transported to lower layers.

کلیدواژه‌ها [English]

• desertification
• flood irrigation
• Leaching
• Soil salinity
• Khorasan