نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سعید قره چلو ¹
• محمدرضا اختصاصی ²
• مجتبی زارعیان جهرمی ³
• محمد باقر صمدی ⁴

¹ مربی دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان،

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد

³ دانش‌آموخته، کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴ مربی، مرکز آموزش عالی ملاصدرا یزد

چکیده

 یکی از بحران­های اکولوژیکی که جهان امروزه با آن درگیر شده است پدیده بیابان­زایی می­باشد. اما برای مهار این بحران نیاز به شناخت و درک صحیح از عوامل و فرایندهای آن می­باشد. به­منظور ارزیابی وضعیت فعلی بیابان­زایی با استفاده از مدل ICD محدوده­ای به وسعت حدود 242 کیلومتر مربع در منطقه خضرآباد- همت­آباد یزد در نظر گرفته شد. روش طبقه­بندی شدت بیابان­زایی در ایران  (ICD)توسط محمدرضا اختصاصی و سعید مهاجری در سال 1374 ارائه شد. در این تحقیق ابتدا اقدام به جمع­آوری داده­های موجود و انجام مطالعات پایه گردید. داده­های جمع­آوری شده وارد محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی[1] شدند و به روش تفسیر عکسهای هوایی و ماهواره­ای و با استفاده از نرم­افزارهای آرک ویو[2] و ایلویس[3] نقشه­های پایه برای منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. براساس مطالعات انجام شده با تلفیق نقشه­های ژئومورفولوژی، کاربری اراضی و پوشش گیاهی 8 واحد همگن بیابانی در منطقه مورد مطالعه تفکیک شد. در مرحله بعد در هر واحد بیابانی عوامل مؤثر در بیابان­زایی شامل سه عامل محیطی، سه عامل انسانی و دو عامل شاخص فرسایش خاک و توان برگشت­پذیری و بازسازی اکوسیستم، به روش امتیازدهی در دامنه (10- 0) مورد بررسی قرار گرفت. سپس براساس جمع امتیازات بدست­آمده و مقایسه آن با جدول شاخص شدت بیابان­زایی، نقشه نهایی بیابان­زایی تهیه گردید. نتایج بدست­آمده نشانگر آنست که 53/81 درصد منطقه دارای شدت بیابان­زایی متوسط و 47/18درصد بقیه از وضعیت بیابان­زایی شدید برخوردار می­باشد. بنابراین عامل اصلی بیابان­زایی در سطح 53/81 درصد سطح منطقه مورد مطالعه عامل محیطی[4] و 47/18 درصد سطح منطقه تحت تأثیر عامل انسانی[5] می­باشد. اصلی­ترین معیار موجود در این منطقه که در روند بیابان­زایی مؤثر است فرایند تخریب منابع آب[6] (W.d)می­باشد.
 



[1]- Geographic Information System(GIS)


[2]- Arcview 3.2


[3]-Ilwis 3.1


[4]- Environmental Causes


[5]- Anthropogenic Causes


[6] - Water Degradation

کلیدواژه‌ها

• بیابان
• وضعیت فعلی بیابان‌زایی
• مدلICD
• عامل محیطی
• عامل انسانی
• عامل غالب

عنوان مقاله [English]

Evaluation of current condition of desertification using I.C.D Model (case study: KHEZR ABAD, YAZD)

نویسندگان [English]

• Saeid Gharachelo ¹
• Mohamad reza Ekhtesasi ²
• Mojtabah Zareian Jahromi ³
• Mohamad bagher Samadi ⁴

چکیده [English]

Nowadays, desertification is one of the ecological crises of the world. To control desertification, having a clear understanding of its factors and processes is necessary. Khezr Abad-Hemat Abad region of Yazd with area of 242 Km² was considered to evaluate current condition of desertification using ICD. Iranian Classification of Desertification (ICD) was presented by M. Ekhtesasi and S. Mohajeri in 1995. First of all, available data were collected and basic studies were done. The data were entered in GIS and basic maps were produced through interpretation of aerial photos and satellite images using Arcview and Ilwis software. Eight desert homogenous units were separated according to the studies and by overlaying geomorphology, land use and vegetation cover maps. In next stage, effective factors in desertification including three environmental factors, three anthropogenic factors, soil erosion index, resilience potential and reconstruction of ecosystem were scored in a range of 0-10. Afterward, according to the sum of scores and comparing with table of desertification severity index, final desertification map was produced. The result showed that 81.53% of the region was in middle class of desertification while 18.47 % was in severe class. The environmental factors were determined as the main factor in desertification of 81.53 % area of the studied region while 18.47 % of that was affected by anthropogenic factors. Most main criterion in desertification of this region was water degradation process

کلیدواژه‌ها [English]

• desert
• desertification
• Current condition
• ICD model
• environmental factor
• Anthropogenic factor