نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا یاری ¹
• حسین آذرنیوند ²
• محمدعلی زارع‌چاهوکی ²
• جلیل فرزادمهر ³

¹ کارشناس ارشد مرتع‌داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

³ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه بیرجند

چکیده

در این تحقیق رابطه بین تنوع گونه­ای و عوامل محیطی مؤثر بر آن در مراتع سرچاه­عماری بیرجند بررسی شد. بدین منظور، پس از تیپ­بندی پوشش گیاهی به روش فیزیونومی نمونه­برداری از پوشش گیاهی و عوامل محیطی در منطقه معرف هر تیپ گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک انجام گردید. اندازه پلات­های نمونه­برداری به روش سطح حداقل و تعداد پلات به روش آماری تعیین شد. سپس در منطقه معرف هر تیپ گیاهی 3 ترانسکت 300 متری مستقر و در طول هر ترانسکت 15 پلات به فواصل 20 متر قرار داده شد. نمونه­برداری از پوشش گیاهی در کلیه پلات­ها و نمونه­برداری از خاک در پلات ابتدا و انتهایی هر ترانسکت و از دو عمق 30-0 و 80-30 سانتی­متر انجام شد. در هر پلات فهرست گیاهان موجود و درصد تاج­پوشش ثبت شد. از خصوصیات خاک درصد ­سنگریزه، رس، سیلت، شن، رطوبت­اشباع، اسیدیته، آهک، ماده­آلی، گچ، هدایت­­الکتریکی و املاح محلول (سدیم، پتاسیم، کلر و منیزیم) و همچنین از خصوصیات توپوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا) اندازه­گیری شد. تنوع گونه­ای با شمارش کل گونه­ها در هرتیپ به­عنوان غنای گونه­ای و شاخصهای سیمپسون و شانون-وینر به­عنوان شاخصهای ناهمگنی گونه­ای و همچنین شاخصهای سیمپسون، کامارگو و اسمیت- ویلسون به­عنوان شاخصهای همگنی گونه­ای محاسبه گردید. برای تعیین مهمترین عوامل تأثیر­گذار بر تغییرات تنوع گونه­ای از تجزیه به مؤلفه­های اصلی استفاده شد. البته نتایج نشان داد که هدایت­الکتریکی، مقدار گچ، ماده آلی، شیب و درصد شن بیشترین تأثیر را بر تنوع گونه­ای منطقه مورد مطالعه دارد.
 

کلیدواژه‌ها

• تنوع گونه‌ای
• عوامل محیطی
• تجزیه به مؤلفه‌های اصلی
• مراتع سرچاه‌عماری
• بیرجند

عنوان مقاله [English]

Relationship between species diversity and environmental factors in Sarchah Amari ranglands of Birjand

نویسندگان [English]

• Reza Yari ¹
• Hosean Azarnivand ²
• Mahammad ali Zare Chahouki ²
• Jalil Farzadmehr ³

چکیده [English]

In this study, the relationship between species diversity and environmental factors in the pastures in the Sarchah Amari ranglands of Birjand was investigate. For this purpose, after classification of vegetation types through physiognomy method, sampling from vegetation and environmental factors were accomplished in the key area of each vegetation type by random-systematic sampling. Plot size and the number of plots were respectively determined by minimal area and statistical methods. Afterward, in the key area of each vegetation type, three 300 m transects were established and 15 plots with 20 m intervals were located along each transect. Sampling of vegetation was carried out in all plots while soil samples were taken at the beginning and end of each transect from two depths of  0-30 and 30-80 cm. The list of plant species and canopy cover percentage were recorded in each plot. Percentage of soil gravel, clay, silt, sand, moisture saturation, pH, lime, organic matter, gypsum, electrical conductivity and soluble salts (sodium, potassium, chloride and magnesium) and topographic features (slope, aspect and altitude) were measured. For data analysis, species richness and evenness were calculated using different diversity indices (Simpson and Shannon -Wiener index of heterogeneity, Kamargov and Smith- Wilson as the homogeneity index). To determine the most important factors influencing variations of species diversity, principal components analysis was used. The results showed that electrical conductivity, gypsum, organic matter, slope, and sand were the most effective factors on diversity in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

• species diversity
• environmental factors
• Principal component analysis
• Sarchah Amari rangelands
• BIRJAND