نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مجید دشتی ¹
• امرعلی شاهمرادی ²
• حامد ظریف کتابی ³
• اصغر پاریاب ⁴
• غلامرضا حسینی بمرود ⁵
• صدیقه زارع کیا ⁶

¹ دانشجوی دکترای تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

⁴ کارشناس گیاه‌شناسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

⁵ - کارشناس گیاه‌شناسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

⁶ کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

گیاه مرتعی Salsola orientalis گونه‌ای پایا از خانواده Chenopodiaceae می‌باشد که بدلیل خوشخوراکی و مطلوبیت  و نیز خشکسالی­های اخیر، شدیدا"مورد چرای دام واقع شده، بطوری که در برخی از مناطق حذف گردیده  و یا در حد تک‌بوته‌هایی­  بر جای مانده است. برای مطالعه آت­اکولوژی این گونه در منطقه خراسان (شامل سه استان خراسان فعلی)، ابتدا کلیه رویشگاه­های آن مشخص گردید و با تعیین چندین سایت مطالعاتی خصوصیات رویشگاهی (اقلیم، توپوگرافی و خاک) آن بررسی شد. سپس، مطالعه بر روی مواردی از قبیل فنولوژی، نحوه تولید مثل، پوشش تاجی، تراکم و نیز سیستم ریشه این گیاه متمرکز گردید. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که دامنه ارتفاعی رویشگاه­های این گونه مرتعی از حداقل 500 متر تا حداکثر 1500 متر ارتفاع از سطح دریا متغیر است. این گونه مرتعی در تمام جهات شیب دیده شد و در عرصه­های با شیب 5 تا 40 درصد رویش دارد. میانگین بارندگی در این رویشگاهها 150 تا 400 میلیمتر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه از حداقل  10 تا 5/17 درجه سانتیگراد متفاوت است. در منطقه خراسان، این گیاه در بیشتر رویشگاه­هایش بصورت همراه با گونه­های غالب Artemisia diffusa، Poa bulbosa ، Artemisia sieberi و نیز سایر گونه­های جنس Salsola  مشاهده می‌شود. مطالعات خاک­شناسی نشان داد که این گونه مرتعی خاک­های با عمق متوسط تا عمیق و بافت لومی شنی تا لومی سیلتی را می‌پسندد. همچنین ملاحظه شد که رویشگاه­های این گونه مرتعی عمدتا" دارای خاک­های با اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی (8/7-4/7) می­باشند و میزان هدایت­الکتریکی در آنها از 8/0 تا 2/7  دسی­زیمنس بر متر در نوسان است.  بررسی سیستم ریشه آن نشان داد که گونه مورد نظر دارای ریشه­های مستقیم با انشعابهای فرعی فراوان است. عمق نفوذ ریشه­ها در خاک حداکثر تا 5/1 متر دیده شد. رشد رویشی این گیاه از اواسط اسفند ماه با ظهور برگهای متقابل رشته­ای آغاز می­گردد و تا اواسط خرداد به طول می‌انجامد. گلدهی از اوایل خرداد آغاز می‌شود و در اواسط مهرماه بذرها حالت شیری و خمیری دارند. مرحله رسیدگی بذر این گیاه از اوایل تا اواخر آبان است. بذرهای آن به تدریج از اوائل تا اواسط آذرماه ریزش می­کنند. نتایج همچنین نشان داد که قوه نامیه بذرهای این گیاه با گذشت زمان و در شرایط نگهداری طبیعی به­شدت کاهش می­یابد. زادآوری این گونه مرتعی در طبیعت عمدتا" توسط بذر صورت می­گیرد. نتایج حاصل از تجزیه ترکیبات شیمیایی قسمت علوفه این گیاه در مرحله بذردهی نشان داد که علوفه خشک آن دربرگیرنده 8/13 درصد پروتئین، 28/18 درصد خاکستر، 62/2 درصد کلسیم و 19/26 درصد فیبر می‌باشد

کلیدواژه‌ها

• آت‌اکولوژی
• Salsola orientalis
• منطقه خراسان

عنوان مقاله [English]

Autecology of Salsola orientalis S .G.Gmelin in Khorasan Region

نویسندگان [English]

• Majid Dashti ¹
• Amrali Shahmoradi ²
• Hamed Zarif ketabi ³
• Asghar Paryab ⁴
• GHolamreza Hosseini-Bamrood ⁵
• Sadegheh Zarekia ⁶

چکیده [English]

Salsola orientalis S .G.Gmelin is a perennial plant species of chenopodiaceae family. Because of its palatability, as a range plant, and recent drought it has been overgrazed in a way that it was eliminated in some areas, or only the individual plants of this species could be found. This research was conducted to map the habitats of the plant in Khorasan region and investigate on its habitat characteristics (topographic, climatic, edaphic), phenology, regeneration, root system, density, and canopy cover.  Results showed that elevation range for the habitats of this plant is 500-1500 meters above sea level. It could be found on different aspects and slopes of 5-40 percent.  Annual precipitation and temperature are 150-400 mm and 10-17.5 degree centigrade, respectively. In most of its habitats, in Khorasan region, this plant is accompanied with dominant species of Artemisia diffusa, Artemisia sieberi, Poa bulbosa and some other species of genus Salsola. This range plant grows on moderately deep to deep soils with sandy loam to silty loam texture, acidities of about 7.4-7.8, and EC of 0.8-7.2 ds/m. It has a tap root system. So many small branch roots are connected to the main root. The root system can infiltrate into the soil to a depth of 1.5 meters. Phenology stages for Salsola orientalis showed that vegetative growth is from early March until early June. Flowering starts in late May. Seed ripening is in late October until mid November. Seed dissemination happens in late November until early December. Plant regeneration is via seeds. At phenological stage of seed formation, chemical analysis of forge portion resulted in 13.4% protein, 18.28% ashes, 2.62% calcium, and 26.19% fiber.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Autecology
• Salsola orientalis
• Khorasan region