نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران،
2 مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان
3 کارشناس ارشد آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان
4 کارشناس زمین شناسی، اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان
چکیده
احداث سد‌های مخزنی در سرشاخه رودخانه‌های بزرگ کشور و افزایش و پایداری عمر مفید آنها به منظور امکان اجرای طرحهای انتقال آب بین حوزه‌ای نقش مهمی در توسعه پایدار مناطق خشک و بیابانی در حوزه مرکزی ایران دارد. از جمله محدودیت‌ها در مناطق بیابانی کمبود آب و در حوزه‌های آبخیز سدها، فرسایش و تولید رسوب است. از آنجائی که تولید رسوب در یک حوزه آبخیز تحت تأثیر عوامل مختلف زمین شناسی و اقلیمی است، در این میان، نقش سازندهای فرسایش‌پذیر در تولید رسوب حائز اهمیت بیشتری است. در این مطالعه تأثیر سازندهای فرسایش‌پذیر از طریق روش فیض‌نیا با بهره گیری از نقشه های زمین شناسی منطقه و امتیاز دهی سازندهای آن در محیطGIS و استفاده از تکنیکهای رقومی سازی و تلفیق اطلاعات، در استانهای مجاور حوزه آبخیز کارون 1 شامل استانهای چهارمحال و بختیاری، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد، خوزستان و فارس مورد بررسی قرار گرفت. سهم آبدهی هر یک از استانها به ترتیب 1/168، 1/50، 7/64، 6/64 و 5/8 مترمکعب بر ثانیه می‌باشد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی نشان می‌دهد که دبی رسوب با مساحت حوزه آبخیز، دبی جریان و مساحت سازندهای فرسایش پذیر با ضرایب همبستگی 974/0 و 97/0 و در سطح معنی‌داری 1 درصد رابطه دارد. منظور از سازندهای فرسایش‌پذیر با عنایت به مطالعات و منابع موجود در این زمینه سازندهای آغاجاری (Mg)، رازک- گچساران (Mr-Mgs)، (فلیش) امیران (Kaf)، گورپی- پابده (Kg-Ep)، کژدمی (kk) و هرمز (PEh) می‌باشد که در محدوده مطالعاتی حضور دارند. با توجه به عوامل مؤثر در دبی رسوب، نسبت تولید رسوب هر استان محاسبه گردید و مشخص شد استان چهار محال و بختیاری با 9/47 درصد بیشترین و استان فارس با 1/2 درصد کمترین تأثیر را بر دبی رسوب حوضه کارون 1 دارند. نتایج حاصل می‌تواند در مدیریت حوزه‌های آبخیز به منظور کنترل رسوب ورودی به مخازن سدها از طریق تأکید بر اجرای طرحهای مدیریت عرصه‌های منابع طبیعی به تفکیک استانی با تخصیص اعتبارات ویژه و ملی مؤثر باشد
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Role of Geological Formation and Provincial Contribution To Sediment Yield in the Shahid Abbaspour Reservoir Dam (Karon 1 Catchment)
نویسندگان [English]
- Sadat Feiznia 1
- Masood Nasri 2
- Ali Najafi 3
- Hasan Nakhkub 4
چکیده [English]
Construction of reservoir dams and increasing its lifespan in the upper catchment of large rivers play an important role in the sustainable development of the dry and desertified lands of the central basin of Iran. Water scarcity, erosion and sedimentation in dam’s reservoir are the major problems of dry and desertified regions in Iran. Generating sediment yield in a watershed area is normally influenced by different geological formation and climatological agents. Among them, the role of erodible formations is very important when compared with other factors. In this study the influence of erodible formations was investigated by feiznia’s methodology (1995) using the geological maps and GIS technology for surrounding provinces of the Karon 1 basin including: Chahar-Mahal and Bakhtiari, Esfahan, Kohkiloyeh and Boyer-Ahmad, Khouzestan and Fars. The contribution of these provinces to Karon river discharge are 168.1, 50.1, 64.7 and 8.5 m3/sec respectively. The results of regression analysis show that sediment load is correlated to watershed area, water discharge and the area of the erodible formation exist in the region. The regression coefficient of this correlation was 0/97 and significant at 0/01 probability level. Finally the contribution of each province- geological formation to sediment discharge was then calculated based on the factors responsible for sediment load at Karon- river outlet.Erodible formation in the drainage basin are: Agha-Jari(MJ), Razak-Gachsaran(Mr-Mgs), Amiran(Kaf), Gurpi-Pabdeh(Kg-Ep), Kazhdumi(KK) and Hormoz(PEh) formations. It was concluded that Chahar-Mahal and Bakhtiari with 47/9%(the highest rate of sediment) and Fars province with 2/1%( the lowest rate) contributed to the sediment yield of the Karon 1 basin.
کلیدواژه‌ها [English]
- sediment discharge
- erodible formations
- Karon 1 Drainage Basin
)