نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین قره داغی ¹
• حسین ارزانی ²
• حسن ابراهیم‌زاده ³
• محمدرضا قنادها ⁴
• ناصر باغستانی ⁵

¹ دانشجوی دوره دکتری علوم مرتع دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و عضو هیئت علمی واحد ارسنجان شیراز

² استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ - استاد دانشکده علوم دانشگاه تهران

⁴ استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

⁵ استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع‌طبیعی یزد

چکیده

مراتع به عنوان یکی از مهمترین و وسیعترین اکوسیستم‌های طبیعی کشور است که در دهه‌های اخیر به علت عوامل متعدد از جمله چرای بی موقع و بیش از حدظرفیت، وضعیت آنها دچار سیر نزولی شده است. مدیریت چرا در مراتع برپایه تعیین زمان و شدت چرا به ویژه در مراتع ییلاقی، یکی از راهبرد‌های بخش اجرایی کشور در مدیریت مراتع می‌باشد. آگاهی از وضعیت فیزیولوژیکی و فنولوژیکی گونه‌های مرتعی برای رسیدن به هدف فوق اهمیت به سزایی دارد. یکی از مؤلفه‌های مهم فیزیولوژیکی در گیاهان مرتعی، آگاهی از میزان ذخایر هیدراتهای کربن محلول TNC در طول فصل رویش می‌باشد. این ذخایر از مهمترین منابع تامین انرژی گیاه برای مصارف متعدد به ویژه رشد مجدد گیاه در بهار و پس از چرای دام می‌باشد. با مطالعه تغییرات فصلی این ذخایر در گیاهان غالب مرتعی می‌توان زمانهای حداقل و حداکثر(بحرانی و غیربحرانی) این ذخایر را مشخص نموده و از نتایج حاصل برای تعیین دقیق شروع فصل چرا و زمانهای عدم چرا در مراتع بهره جست. تحقیقات بسیاری در این زمینه در خارج از کشور از دهه 50 و در سالهای اخیر در داخل کشور انجام شده است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تغییرات فصلی ذخایر TNCدر سه گونه گرامینه چندساله Bromus tomentellus, Festuca ovina, Dactylis glomerata در مراتع منطقه پلور در جاده هراز با اقلیم کوهستانی سرد و متوسط بارندگی سالانه 535 میلیمتر و ارتفاع 2600متر از سطح دریا می‌باشد. برای این منظور نمونه گیری در حدود 10 مقطع فنولوژی گیاه با سه تکرار از قسمتهای هوایی و ریشه گیاه انجام شد. نمونه‌ها در 70 درجه سانتیگراد برای مدت 48ساعت خشک گردید و سپس میزان ذخایر TNC  درهریک برحسب میلی گرم در گرم نمونه خشک به روش فنل- سولفوریک اندازه گیری گردید. داده‌های حاصل با استفاده از نرم افزار Minitab و تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه و دوطرفه در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام گردید و نمودارهای تغییرات فصلی ذخایر درهریک از گونه‌ها و همچنین در ریشه و قسمت‌های هوایی ترسیم شد. نتایج حاصل نشان داد که گونه‌های مورد مطالعه دارای چرخه تغییرات فصلی مشخصی بوده و در شروع فصل رویش و همچنین در پایان فصل، مقدار ذخایر  TNCدر آنها به حداقل مقدار رسیده و سپس افزایش می‌یابد. میزان ذخایر در هرسه گونه در طول فصل رویش در قسمت‌های هوایی بیشتر از ریشه بود (01/0=P). شدت جایگزینی ذخایر در هرسه گونه بسیار سریع انجام می‌شود که از بیشترین تا کمترین به ترتیب در گونه‌های Da.gl , Fe.ov , Br.to می‌باشد. این موضوع مرتبط با فنولوژی و طول فصل رویش این گونه‌ها است. بنابراین گونه Da.gl دارای حساسیت بیشتری نسبت به چرای دام و گونه Br.to مقاومتر از دو گونه دیگر می‌باشد. با توجه به نتایج بدست آمده مقاطع بحرانی برای هرسه گونه از شروع فصل رویش تا اواسط اردیبهشت و همچنین در اواخر فصل رویش در نیمه دوم مرداد می‌باشد. شروع فصل چرا در این منطقه از اواخر اردیبهشت تا اوایل مرداد به مدت 70 روز توصیه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• مرتع
• شروع فصل چرا
• هیدراتهای کربن محلول
• فنولوژی
• TNC

عنوان مقاله [English]

Seasonal variation of total nonstructural carbohydrates in three perennial and desirable grasses at the Ploor summer rangelands

نویسندگان [English]

• Hosein Gharadaghi ¹
• Hosein Arzani ²
• Hasan Ebrahimzadeh ³
• Mohammad reza Ghnnadha ⁴
• Naser Baghestani ⁵

چکیده [English]

Rangelands are one of the important natural ecosystems in our country that were deteriorated during recent decades because of many causes especially earlier and intensive grazing. Grazing management need to determine beginning of grazing season and intensity in rangelands. It is very important to know much about physiological and phenological status of rangeland species. Total nonstructural carbohydrates (TNC) and their changes during seasonal growth is one of the important physiological parameter in perennial plants. Also these reserves are primary source of energy in respiration, growth and survival of perennial plants during their quiescence and growth season and regrowth after grazing or cutting.  In this research seasonal changes of TNC reserves in three perennial and desirable grass species(Bromus tomentellus, Festuca ovina, Dactylis glomerata) were studied in Polor summer rangelands(altitude, 2600m; annual precipitation, 535mm; with cold mountain climatic) at the north of Tehran province. Samples were collected in ten stages of plants phenology stages with three replications from above and underground matter (canopy and roots). Samples were oven dried at 70^◦C during 48 houres. TNC concentration were measured by phenol-solpheric method (mg per gr dry matter). Data of all attributes were analyzed in the frame of rondomized compeletly block design by using Minitab software, and ANOVA one and two ways. Seasonal changes of TNC reserves in any of studied species and also their root and canopy were shown in annual curves. The results indicated that all species have distinct seasonal changes and they had the lowest TNC reserves at early spring and end of the seasonal growth and then increased. The results showed significant differences in TNC reserves between phenology Stages in root and canopy during seasonal growth (P= 0.05 & 0.01) and all species had higher amount of TNC reserves in root than canopy (P=0.01). The rate of TNC restoration was different between studied species. These differences were related to phenology and seasonal growth along. So in this area Dactylis glomerata is more sensitive to grazing and Bromus tomentellus conversely is more resistant to grazing. At the end we concluded that critical period for all species in relate of their TNC reserves is from starting growth in early spring till early May and at the end of seasonal growth, mid August. Beginning of grazing season from late may until early August is recommended for this area.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• rangeland
• grazing season
• total nonstructural carbohydrates (TNC)
• phenology