نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوالقاسم دادرسی سبزواری ¹
• مجتبی پاکپرور ²

¹ عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان

² عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

چکیده

هدف اصلی از تحقیق حاضر، بررسی کمیت پیشروی یا تجدید حیات بیابان و تجزیه و تحلیل وضعیت و دلایل پیشروی آن در مساحتی حدود 410 هزار هکتار از اراضی دشت سبزوار می‌باشد.  بدین منظور، داده‌های رقومی ماهواره لندست تی ام مربوط به دو سری زمانی 13 می‌سال 2001 میلادی و 29 آوریل سال 1987 میلادی بعد از اصلاح هندسی مورد استفاده قرار گرفت. براساس یک الگوی از پیش طراحی شده که در آن انتخاب حداقل یک نمونه در هر 1000 هکتار مورد توجه قرار گرفته بود، نقاطی در محدوده محل تحقیق انتخاب و از خاک و پوشش گیاهی آنها نمونه و یادداشت برداری و عاملهای مرتبط با شوری خاکها در آزمایشگاه اندازه گیری شد. ارتباط رگرسیونی EC خاکها با ارزش عددیDN)) باندهای اصلی، نسبتهای مختلف طیفی، شاخص‌های مختلف و انواعی از تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) برای پیکسلهای متناظر محاسبه گردید. براین اساس همبسته ترین باندها برای شرکت در طبقه بندی تعیین که شامل باندهای اصلی 5، 2 وPCA  سوم از باندهای 4، 3، و 2 بودند. بعد هر دو تصویر 1987 و 2001 با شرکت باندهای یاد شده و براساس دسته بندی داده‌های صحرایی در درجات شوری 5 گانه (بدون شوری، شوری کم، شوری متوسط، شوری زیاد و سطوح نمکی) مورد طبقه بندی با روش بیشینة درست نمایی (ML)  قرار گرفتند. تصویر پس زمینة مرحله طبقه بندی در رایانه، FCC521 بود که براساس تعیین شاخص مطلوبیت به عنوان بهترین ترکیب باندی با بیشترین اطلاعات انتخاب گردید. در این بررسی همچنین نقشه تغییرات سطح و شوری آبهای زیرزمینی با تجزیه و تحلیل آمار دراز مدتِ 28 ساله چاههای پیزومتری و بررسی کیفیتِ وزارت نیرو تهیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان می‌دهد که تغییر قابل ملاحظه‌ای در سطح اراضی غیر شور حادث نگشته و تغییرات دسته‌های اراضی شور به گونه ای است که هیچ زمین شوری به غیر شور تبدیل نشده، ولی از وسعت دسته‌های با شوری متوسط به بالا به صورت پلکانی کاسته و بر مساحت اراضی با شوری کم افزوده شده است. این مطالعه همچنین تغییری را در سطح اراضی گچی نشان نداد. کاربری اراضی در منطقه مورد پژوهش شاهد افزایش بیش از 3600 هکتاری در سطح اراضی کشاورزی و افزایشی حدود 700 هکتار به مناطق شهری می‌باشد و تغییر محسوس دیگری در سایر طبقات بوجود نیامده است. بررسی تغییرات محدوده تپه‌های ماسه ای نشان داد که 6/2756 هکتار در جـــهت شمال و شرق، به تپه‌های ماسه‌ای منطقه اضافه شده است، همچنین بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به کمیت و کیفیت آبهای زیرزمینی در منطقه بیانگر سیر نزولی سطح آبهای زیرزمینی و افزایش شوری آنها، به ویژه در جنوب شرق منطقه می‌باشد. نتیجه دیگر اینکه، در بررسی روند بیابانزایی، بکارگیری داده‌های سنجش از دور و در تلفیق با یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، امکان پذیر است.

کلیدواژه‌ها

• بیابانزایی
• سیستم اطلاعات جغرافیایی
• سنجش از دور
• شوری
• سبزوار

عنوان مقاله [English]

Determination of lands affected by desertificatin using near and remote sensing in Sabzevar desert area.

نویسندگان [English]

• Abolghasem Dadrasi Sabzavari ¹
• Mojtaba Pakparvar ²

چکیده [English]

Desertification is one of the most difficult issues which has been taken into consideration in the world. The  main objective of this study is determination of lands affected by desertification using remote sensing and geographic information systems, in Sabzevar. To meet the objective, Satellite imagery of Landsat TM- 29 April 1987 and 13 May 2001 were selected and used, after haze and geometric correction. Principal Components (PC) and False Color Composit (FCC) were calculated, finally FCC521: RGB was selected for background of classification because of the best correlation. The Satellite images were classified by the maximum likelihood algorithm on the basis of  field data. A study was conducted to determine the iso line of change in groundwater salinity and depth, in the study area, by using subsurface water data ( quality and quantity). The results show that on non saline parts and in the area of gypsum, the changes are negligible. The area of land uses are more or less the same except in agriculture which the land has increased by 3632 ha and in urban area which developed 672 ha. Merging and processing the whole data shows that the agriculture lands increased from 1987 to 2001. More salinity and less depth of groundwater are the results of groundwater data analysis, specially in south east part of the region

کلیدواژه‌ها [English]

• desertification
• GIS
• Remote Sensing
• Salinity
• Sabzevar