نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین ارزانی ¹
• مهدی عابدی ²
• احسان شهریاری ³
• مهدی قربانی ⁴

¹ استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

² دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری دانشگاه تربیت مدرس

³ دانشجوی دوره دکترای مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

فعالیتهای مدیریتی نظیر شخم مرتع و شدت چرا تاثیر زیادی بر مرتع می‌گذارند. برای بهره برداری پایدار مرتع این تغییرات بایستی شناخته شود. شاخص های سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع به محقق کمک می‌کند تا در مورد اثرات فعالیتهای مدیریتی قضاوت نماید. از این رو برای بررسی تاثیر این فعالیتها بر روی مراتع مناطق نیمه خشک یک تیپ گیاهی در منطقه طالقان انتخاب شده و 5 تیمار مدیریتی شامل3 شدت چرایی (سنگین، متوسط و سبک)، مرتع شخم خورده و اراضی رها شده در آن مورد بررسی قرار گرفتند. منطقه چرای سبک به عنوان منطقه مرجع انتخاب شده و سایر تیمارها با آن مورد مقایسه قرار گرفتند. در هر یک از تیمارهای مدیریتی، اثر فعالیتهای مدیریتی بر روی خصوصیات سطح خاک و ویژگیهای عملکردی مرتع با استفاده از روش تجزیه و تحلیل عملکرد چشم‌انداز (LFA) مورد بررسی قرار گرفت. در این روش برای تعیین 3 ویژگی عملکردی شامل:  پایداری ، نفوذپذیری و چرخه عناصر از 11 شاخص سطح خاک که عبارتند از:  پوشش سطح زمین (میزان حفاظت از سطح خاک)، پوشش تاجی، یقه گیاهان چند ساله، پوشش لاشبرگ و درجه تجزیه شدگی، پوشش کریپتوگام، خرد شدگی سله ها، نوع و شدت فرسایش، مواد رسوب گذاری شده، پستی و بلندی سطح خاک، مقاومت سطح خاک نسبت به فرسایش، آزمون پایداری خاک و بافت خاک استفاده شده است. در اثر این فعالیتها ویژگیها و شاخص‌ها تغییر می‌کنند. نتایج نشان داد که شخم مرتع در طالقان باعث کاهش مقادیر ویژگیهای عملکردی مرتع شده است. با افزایش شدت چرا، گیاهان مرغوب حذف شده‌اند و در منطقه چرایی شدید تنها پوشش گیاهی یکساله مستقر شده است. تخریب پوشش و لایه‌های سطحی خاک و پایداری خاک باعث افزایش فرسایش، ایجاد خندق و کاهش ویژگیهای عملکردی مرتع شده است. در اراضی رها شده با توجه به استقرار یکنواخت پوشش گیاهان یکساله مقادیر ویژگیهای عملکردی و شاخص های خاک بهبود یافته است.
 

کلیدواژه‌ها

• طالقان
• شاخص های سطح خاک
• ویژگیهای عملکردی
• شدت چرا
• شخم مرتع

عنوان مقاله [English]

Investigation of soil surface indicators and rangeland functional attributes by grazing intensity and land cultivation (case study: Orazan Taleghan)

نویسندگان [English]

• Hosein Arzani ¹
• Mahdi Abedi ²
• Ehsan Shahriyari ³
• Mahdi Ghorbani ⁴

چکیده [English]

Management activities like grazing intensity and land cultivation effects rangelands characteristic. For sustainable utilization of rangeland, information of changes is required. Soil surface indicators and functional attributes help to judging about management impact. So for investigation on these activities effects in semi arid rangeland, one vegetation community was selected in Taleghan region. Five cases including: three grazing intensities (heavy, moderate and low), recently cultivated and relict areas that were cultivated in last two decades were assessed. Landscape function analysis (LFA) method was used to evaluate management effects on soil surface characteristics and rangeland functional attributes. In this method for determination of three functional attributes of stability, infiltration and nutrient cycle, 11 soil surface indicators were considered. They are soil surface cover (soil protection from erosion), perennial canopy/basal cover, litter (cover, origin, degree of decomposition), cryptogam cover, crust brokenness, type and severity of erosion, deposited material, soil surface roughness, soil surface resistance to distribution, slake test (soil stability test) and texture. Based on the results, land cultivation reduced functional attributes. By increasing grazing intensity, palatable species are eliminated and in heavy grazing area the dominated vegetation cover are annuals. Vegetation and soil surface layer degradation increased soil erosion, created gully and reduced functional attributes. In relict area because of re-establishing homogenous annuals, soil indicators and functional attribute were improved.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• taleghan
• soil surface indicator
• functional attributes
• grazing intensity
• land cultivation