نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید عطا رضایی ¹
• حسین ارزانی ²

¹ عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلهاو مراتع کشور

² عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

در این تحقیق به منظور تشخیص کارکرد سیستم خاک، شکل زمین و اثرات آن در رشد گیاهان مرتعی و ارتباط بین خصوصیات خاک و شکل زمین از دانش کارشناسی و تجزیه‌های آماری استفاده گردید. برای انجام این تحقیق از اطلاعات خاک و پوشش گیاهی موجود از مطالعات منطقه البرز مرکزی استفاده شد. منظقه مورد مطالعه با استفاده از لایه پوشش گیاهی (در بردارنده سه تیپ گیاهی اصلی) و نقشه توپوگرافی1:50000  به کمک سیستم نرم افزاری اطلاعات جغرافیایی GIS)) به واحدهای اراضی (Land units) تقسیم گردید. شاخصهای کارکرد زمین شامل: شاخص چرخه عناصر غذایی (Nutrient Cycling Index)، 2-  شاخص نفوذپذیری (Infiltration Index)، شاخص پایداری (Stability Index) و 4- شاخص نظام‌یافتگی پوشش گیاهی سرزمین (Landscape Organization Index) با استفاده از ترکیب مختلفی از خصوصیات سطح خاک تولید گردید. 230 نمونه در قالب طرح آماری فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. درجه شیب زمین به طور معنی‌داری کلیه شاخصهای شکل زمین را تحت تأثیر قرار داد. اثر متقابل شیب و پوشش گیاهی نیز اثر معنی‌داری روی شاخص چرخه عناصر غذایی، شاخص پایداری و شاخص نظام یافتگی چشم انداز پوشش گیاهی نشان داد. جهت شیب، اثر معنی داری در شاخصهای چرخه عناصر غذایی، نفوذ پذیری و  پوشش گیاهی نشان نداد. با استفاده از آزمون دانکن بیشترین مقدار شاخص چرخه عناصر غذایی برای جهتهای شمالی (سایه) معادل 42/28 و کمترین میزان این شاخص را برای جهتهای جنوبی برابر با 57/25  تعیین گردید. همین نتیجه برای ازت کل و کربن آلی حاصل شد به طوری که بیشترین میزان این عناصر به ترتیب برای جهتهای شمالی> شرقی> غربی> جنوبی بود. این تحقیق نشان داد که ارتباط نزدیکی بین شاخص حاصلخیزی و وضعیت و ترکیب گیاهی مراتع وجود دارد.بنابراین این شاخص می تواند عامل بسیار خوبی در تعیین پتانسیل رویشگاه و ترکیب گیاهی مراتع باشد

کلیدواژه‌ها

• مرتع
• خصوصیات سطح خاک
• پایداری خاک
• چرخه عناصر غذایی خاک مرتع و شکل زمین

عنوان مقاله [English]

The use of soil surface attributes in rangelands capability assessment

نویسندگان [English]

• Syed Ata Rezaei ¹
• Hosein Arzani ²

چکیده [English]

In this research, to identify the functioning of the soil-landscape system and its effects on plant growth for native rangeland, we investigated the relationships between soil properties and Landscape Function Analysis (LFA) indices and between plant growth characteristics and LFA indices. The results interpreted based on statistical analysis and expert knowledge. This research was carried out for a semi-arid rangeland in the Lar aquifer in Iran. Land stratification allowed the study area to be subdivided into Land Units, according to specified criteria including landform attributes (slope, aspect, and altitude), and vegetation type.  A factorial model on the basis of a completely randomized design was used to analyze the data collected from 236 land units. The landscape function indices including nutrient cycling index, Infiltration index, Stability index, and Landscape organization index were derived by various integrations of soil surface attributes. Landscape attributes differed from one another in their effects on the different landscape function indices. Increasing slope gradient significantly reduced all landscape function indices as well as soil organic carbon and total nitrogen percentages. Slope class exhibited highly significant interaction effects with vegetation type factors for stability, nutrient cycling, and landscape organization indices. Aspect did not significantly affect stability, infiltration, and landscape organization indices, but significantly affected the nutrient cycling index. The Duncan test indicated that north aspect (shady side) had the highest mean value (28.42) and south aspect the lowest mean value (25.57) for nutrient cycling index. These results are consistent with the effects of aspect on total soil nitrogen and soil organic carbon percentage for which the north aspect had the highest values. The values declined in the sequence east, west, and south aspects respectively. This research indicates that the nature of native rangeland plant communities and their measures of production are closely related to nutrient cycling index.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Landscape function analysis
• landscape attributes
• soil properties
• rangelands