نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد فرحناک غازانی ¹
• محمدرضا نجیب زاده ²
• محمدعلی قهرمانی ³

¹ مربی پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

² مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران

³ کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر فشار بیش از حدی به منابع تجـدیدشونده به‌ویژه مـراتع کشـور وارد شده‌است. بهره‌برداری بی‌رویه موجب کاهش کمی و کیفی علوفه مراتع شده‌؛ از این‌رو بررسی تأثیر قرق و چرا بر تغییرات پوشش گیاهی لازم و ضروریست. در این تحقیق تأثیر قرق بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه سهند از سال 1380 تا 1385 مورد مطالعه قرار گرفت. بدین‌منظور تغییرات پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق با استقرار پلات‌های ثابت بررسی شد. به‌طوری‌که نتایج نشان داد پوشش تاجی کل و پوشش تاجی گندمیان دائمی (شامل گونه‌هایAgropyrum trichophorum، Bromustomentellus، Dactylis glomerataوFestuca ovina) در داخل قرقبه‌طور معنی‌داری افزایش یافتند (01/0>P). درصد پوشش گونه  Cirsiumhaussknechtiiکه مهمترین گونه مهاجم در منطقه سهند می‌باشد به صورت معنی‌داری کاهش پیدا کرد (01/0>P). درصد ‌پوشش گونه‌های گیاهی با درجه خوشخوراکی کلاس I به‌طور معنی‌داری افزایش یافت (01/0>P). البته در خارج قرق پوشش تاجی کل تغییر معنی‌داری نداشته‌است. پوشش تاجی گندمیان دائمی و پهن‌برگان علفی کاهش یافته (05/0>P) و پوشش تاجی گیاهان بوته‌ای افزایش پیدا کرد (01/0>P). همچنین درصد پوشش گونه Cirsiumhaussknechtii افزایش یافت (05/0>P). به‌طوری‌که از نظر خوشخوراکی در خارج قرق گیاهان کلاس ^I کاهش و گیاهان کلاس‌های II و III افزایش یافتند اما از نظر آماری معنی‌دار نبودند. بنابراین براساس نتایج حاصل میانگین درصد ماده آلی خاک در داخل و خارج قرق در طی دوره بررسی تغییر معنی‌داری نداشته‌است.

کلیدواژه‌ها

• مرتع
• قرق
• پوشش تاجی
• خوشخوراک

عنوان مقاله [English]

Effects of exclosure on vegetation changes in Sahand rangelands

نویسندگان [English]

• Mohamad Farahnak Ghazani ¹
• Mohamadreza Najibzadeh ²
• Mohamadali Ghahramani ³

چکیده [English]

In recent years the utilization rate of renewable resources especially the pressure of livestock grazing has increased. Uncontrolled livestock grazing has caused reduction of quantity and quality of forage, therefore, studying the effects of exclosure on vegetation changes is very important. In this research, the effects of exclosure on vegetation changes of Sahand rangelands were studied during 2001 to 2006. The vegetation changes were investigated inside and outside the exclosure area, using fixed transects. The results showed that total canopy cover and canopy cover of perennial grasses including Agropyrum trichophorum، Bromus tomentellus، Dactylis glomerata and Festuca ovina increased significantly inside the exclosure area (P<0.01). In terms of palatability, class I species increasedsignificantly (P<0.01). Cirsium haussknechtii, one of the important invasive species of the area, decreased significantly inside the exclosure area. There was no significant changes on total canopy cover of outside of the exclosure area. Canopy cover of perennial grasses and perennial forbs decreased (P<0.05) and shrubs canopy cover increased (P<0.01). Class I species decreased and class III species increased in outside of the exclosure area but it was not statistically significant. Canopy cover of Cirsium haussknechtii increased in outside of the exclosure area (P<0.05). No significant changes of soil organic matter were detected inside and outside of the exclosure area during six years.

کلیدواژه‌ها [English]

• rangeland
• Exclosure
• Canopy Cover
• palatable