نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا قهاری ¹
• مجتبی پاکپرور ²

¹ کارشناس ارشد تحقیقاتی (جغرافیای طبیعی) مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

² عضو هیئت علمی (خاک شناسی) مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس . شیراز

چکیده

تغذیه­ی مصنوعی آبهای زیرزمینی، روشی اثبات شده برای افزایش سطح آب در آبخوانهای غیر محدود است. با آن که تأثیر گسترش سیلاب بر افزایش تغذیه­ی آبخوان گربایگان فسا (ایستگاه کوثر) بدلیل افزایش سطح اراضی کشاورزی آبیانه به میزان 8 برابر گذشته، به طور غیر مستقیم آشکار است اما مطالعات کمی برای ارایه ارقام مستند، مورد نیاز است. به رغم ثبت وقایع سیل و اندازه‌گیری بده‌ی آن در برخی موارد، و نیز اندازه‌گیری مداوم ماهانه‌ی سطح آب چاههای مشاهده‌ای (گمانه ای)، هنوز تحقیقی برای کمی کردن تأثیر سیلاب بر تغییرات سفره صورت نگرفته است. مقاله­ی حاضر نتایج بررسی جامعی است که به دنبال یافتن پاسخ به این مسئله بوده است. با توجه به داده‌های چاههای گمانه (پیزومتری) سالهای 1371 تا 1384، ابتدا روند تغییرات سالانه­ی چاههای گمانه ملاحظه شد; سپس آب نگار (هیدروگراف) آب زیرزمینی دشت به کمک میان‌یابی و میانگیری ترسیم شد. نتایج نشان می دهند که روند عمومی سطح آب سفره کاهشی است. در مورد چاههای مشاهده ای که در خارج از شبکه­ی پخش سیلاب هستند، وضعیت بدتری حاکم است. در مرحله­ی بعد، داده‌های وقایع سیل و رقوم هم‌زمان سطح آب چاههای مشاهده ای در ماه قبل از سیل و تا 3 ماه پس از آن در کنار یکدیگر قرار داده شد، تفاوت هر ماه از ماه قبل از سیل محاسبه گردید و نمودار آن ترسیم شد. آنگاه همین داده‌ها به دو دسته­ی همزمان با ماههای حداقل و حداکثر  برداشت از سفره دسته‌بندی شد و نمودارهای دیگری ترسیم گردید. در تمامی چاههای مشاهده ای، هرگاه وقایعی از سیل که با حداقل برداشت از سفره (ماههای آبان تا بهمن) هم­زمان بوده بررسی شود، دست کم تا 3 ماه پس از روان گشتن سیلاب، روند تغییرات، افزایشی است. در ماههای متناظر با حداکثر برداشت از سفره، روند کاملاً دگرگون شده و در 3 چاه مشاهده ای، تغییرات پس از وقوع سیل کاهشی است و نشان از افت سطح آب زیرزمینی دارد. در همین دسته از داده‌ها، چاه مشاهده ای شماره­ی 2 که در مرکز شبکه‌های پخش سیلاب قرار دارد، روند مثبت داشته و در برابر انبوه برداشت از سفره مقاومت نشان داده است. در تمام موارد بیشترین اُفت مربوط به چاه مشاهده ای 4 است که در مرکز اراضی کشاورزی پایین دست ایستگاه واقع شده است.

کلیدواژه‌ها

• اُفت آبهای زیرزمینی
• پخش سیلاب
• گربایگان فسا
• تغذیه ی مصنوعی آبخوانها

عنوان مقاله [English]

Effect of floodwater spreading and consumption on groundwater resources in Gareh Bygone Plain

نویسندگان [English]

• Gholam reza Ghahari ¹
• Mojtabah Pakparvar ²

چکیده [English]

The artificial recharge of groundwater (ARG) is a proven method of increasing the water level in unconfined aquifers. Although the ARG activities at the Kowsar Station have been proven successful due to an 8 fold increase in the area of irrigated farm fields, quantitative studies are lacking. We have been monitoring floodwater discharge and diversion to our ARG system and the piezometric level since 1992. These data were used to establish a relationship between the ARG events and the water table variations at the study site. Firstly, the water tables (WTL) at the time of recharge, and for 3 months after it, were grouped and the equipotential lines for the aquifer were constructed. Then the same data were grouped according to the months corresponding with the minimum and maximum pumping. It was observed that all piezometer, showed a rise in WTL for 3 months during the Oct. - Feb. period if there was an ARG event. The trend was reversed when there was heavy pumping during the irrigation season; thus the aquifer was sinking. The general trend in the area indicates an overdraft from the aquifer. It is interesting to note that the WTL in piezometer No. 2, which is located in the center of the ARG systems, shows a gradual rise, in spite of the opposite observation in other 3 piezometers. The lowest WTL is observed in piezometer No. 4, which is located at the center of irrigated fields.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Groundwater recession
• Floodwater spreading
• Gareh Bygone Plain
• artificial recharge of aquifer