نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدعلی مشکوه ¹
• محمدرضا دانشور ²
• محمدرضا اختصاصی ³
• کاظم دشتکیان ²

¹ مرکز ملی تحقیقات شوری – یزد

² مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد

³ عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشکده یزد

چکیده

بیابان زایی از آن جهت برای کشور ما اهمیت دارد است که به موضوع تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب خشک ناشی از عوامل انسانی و اقلیمی می‌پردازد. درک بهتر روند تخریب سرزمین و پیشروی کویر و نیز خطرات بالقوه آن در آینده جز از طریق مطالعات مستمر و همه جانبه، بررسیهای دقیق محلی و بهره‌گیری از تجارب و مدلهای کمی موجود میسر نمی‌باشد. تحقیق حاضر که بر اساس دستورالعمل پیشنهادی فائو ـ یونپ (1984) انجام شده است، برخی از مولفه‌های اصلی بیابان زایی از جمله : 1) تخریب پوشش گیاهی، 2) تشدید فرسایش بادی و 3) گسترش شوری در بخش شمالی حوزه دشت یزدـ اردکان به وسعت تقریبی 327700 هکتار را از دو جنبه: وضعیت فعلی بیابانی شدن و استعداد طبیعی منطقه برای بیابانی شدن و بیابان‌زایی مورد مطالعه قرار داده است. پس از انجام مشاهدات و اندازه‌گیریهای صحرایی و آزمایشگاهی لازم، برای هر یک از سه فرآیند مزبور و از دو جنبه فوق الذکر نقشه‌هایی با مقیاس 50000 : 1 تهیه گردید. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که در در حال حاضر درجه تخریب پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه «شدید تا خیلی شدید»، گسترش شوری « متوسط تا شدید » و میزان فرسایش بادی «ناچیز تا متوسط» است در حالی که استعداد طبیعی این سه فرآیند به ترتیب « خیلی شدید»، « متوسط تا شدید» و « متوسط تا شدید» می باشد.
دستورالعمل فائو ـ یونپ هر چند در نوع خود مفید و در مقایسه با سایر مدلهای موجود از جامعیت بیشتری بر خوردار است، لیکن خالی از اشکال نمی‌باشد . برخی از این اشکالات عبارتند ار : کمی نبودن برخی از معیارهای پیشنهادی آن، حساس نبودن برخی شاخصهای پیشنهادی به تغییرات جزیی (یا به عبارتی وسیع بودن دامنه اعداد کلاس محدودیت‌ها)، دشوار بودن یا قابل اندازه‌گیری نبودن بعضی از معیارهای ارزیابی، همسنگ نبودن معیارهای پیشنهاد شده برای فرآیندهای مختلف به ویژه از نظر تعداد.

کلیدواژه‌ها

• تخریب پوشش گیاهی
• شوری زایی
• فرسایش بادی
• روش فائو ـ یونپ
• بیابان‌زایی
• دشت یزد ـ اردکان

عنوان مقاله [English]

Mapping of degradation of vegetative cover,wind erosion and salt affected soils in some of of the yazd-ardekan plain

نویسندگان [English]

• Mohammad ali Meshkat ¹
• Mohammad reza Daneshvar ²
• Mohammad reza Ekhtesasi ³
• Kazem Dashtakian ²

چکیده [English]

Desertification is important for our country because it refer to land degradation in arid, semi-arid and arid sub - humid zones due to climatic and human agents. General and continuous study, local and exact investigation,and use of current quantitative models is necessary to better understanding of land degradation process and desert development. In this research that is based on FAO/UNEP provisional methodology , some of the main desertification processes such as: vegetation destruction, wind erosion, and salinization were studied from two aspects:1) current status and 2) inherent risk. This area covers about 327700 hectars, extends to north of Yazd - Ardakan basin. Then, six maps were drawn for three processes and for two aspects which mentioned above, separately in 1:50000 scale, when the field observations and measurements were carried out. Finally two equal maps were provided by combination of six previous maps . Results of this investigation show that at the present time degrees of vegetation destruction, salinization, and wind erosion are ^,, severe to very severe ^,, ,^,,medium to severe ^,,, and^,, slight to medium^,, respectively . However, degrees of these processes from inherent risk aspect are ^,, very severe ^,, , ^,, medium to severe^,,, and^,, medium to severe^,, respectively. Although the FAO/UNEP methodology is the best model , however it has still some problems, such as: Non quantitative of some criteria; Non sensitivity of some indexes to slight changses ; Non measureable of some criteria; and Non equal the number of indexes in different processes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vegetation destruction
• salinization
• Wind erosion
• FAO/ UNEP manner
• desertification
• Yazd -Ardakan basin