عمّار رفیعی امام؛ سید کاظم علوی پناه
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 1-9
چکیده
امروزه نقش سنجش از دور برای مطالعات مختلف منابع طبیعی به خصوص بررسی پدیده‌های موجود در مناطق سخت و دشوار غیر قابل انکار می‌باشد. استفاده از تبدیلهای طیفی در سنجش از دور ابزاری است که می‌تواند برای شناسایی پدیده‌های مختلف که با تک باندهای معمولی قادر به شناسایی آنها نیستیم مورد استفاده قرار گیرد. در طول سه دهه گذشته متخصصان سنجش ...
بیشتر
امروزه نقش سنجش از دور برای مطالعات مختلف منابع طبیعی به خصوص بررسی پدیده‌های موجود در مناطق سخت و دشوار غیر قابل انکار می‌باشد. استفاده از تبدیلهای طیفی در سنجش از دور ابزاری است که می‌تواند برای شناسایی پدیده‌های مختلف که با تک باندهای معمولی قادر به شناسایی آنها نیستیم مورد استفاده قرار گیرد. در طول سه دهه گذشته متخصصان سنجش از دور از این تکنیک استفاده کرده و موفق به ارائه شاخصهایی تحت عنوان شاخصهای گیاهی گشتند که امروزه در اکثر مطالعات پوشش گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین تحقیقاتی نیز در زمین‌شناسی و خاک‌شناسی انجام شده که منجر به ارائه شاخصهایی برای شناسایی مؤلفه‌های خاک و کانی‌ها، گردیده است؛ با این حال به دلیل ویژگیهای پیچیدة خاک، تحقیقات در این زمینه هنوز ادامه دارد. بررسی تغییرات طیفی خاکهای مختلف می‌تواند مقدمه‌ای برای ایجاد شاخصهای خاک فراهم آورد. در این تحقیق برای بررسی تغییرپذیری طیفی، از تبدیلهای طیفی مربوط به سنجنده TM (18 می 1998) مربوط به منطقه نیمه خشک ورامین استفاده شد. تبدیلهای طیفی از روابط ریاضی بین تعدادی باند مناسب محاسبه می‌شوند. در این تحقیق جهت بررسی نقش تبدیلهای طیفی در مطالعات منابع زمینی به کمک داده‌های سنجنده TM سه سری داده مربوط به الف) سه مولفه اول حاصل از تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی، ب) نسبتهای مختلف طیفی حاصل از باندهای انعکاسی و باند حرارتی و ج) باندهای اصلی سنجنده، استفاده شد و این شاخصها با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاصل نقش PC3 را در تفکیک پدیده‌های مختلف نشان داد. PC3 پدیده‌های مختلف را با توجه به میزان رطوبتشان از هم تفکیک می کند. همچنین نتایج بررسی، قابلیت شاخصهای مختلف را در تفکیک پدیده‌های مختلف خاک نشان داد. با این حال تحقیقات بیشتر در مناطق مختلف برای بررسیهای بیشتر در این زمینه و ارائه روابط ریاضی بین شاخصهای مختلف و پدیده‌های زمینی توصیه می‌گردد.
محمدعلی مشکوه؛ محمدرضا دانشور؛ محمدرضا اختصاصی؛ کاظم دشتکیان
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 10-16
چکیده
بیابان زایی از آن جهت برای کشور ما اهمیت دارد است که به موضوع تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب خشک ناشی از عوامل انسانی و اقلیمی می‌پردازد. درک بهتر روند تخریب سرزمین و پیشروی کویر و نیز خطرات بالقوه آن در آینده جز از طریق مطالعات مستمر و همه جانبه، بررسیهای دقیق محلی و بهره‌گیری از تجارب و مدلهای کمی موجود میسر نمی‌باشد. ...
بیشتر
بیابان زایی از آن جهت برای کشور ما اهمیت دارد است که به موضوع تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب خشک ناشی از عوامل انسانی و اقلیمی می‌پردازد. درک بهتر روند تخریب سرزمین و پیشروی کویر و نیز خطرات بالقوه آن در آینده جز از طریق مطالعات مستمر و همه جانبه، بررسیهای دقیق محلی و بهره‌گیری از تجارب و مدلهای کمی موجود میسر نمی‌باشد. تحقیق حاضر که بر اساس دستورالعمل پیشنهادی فائو ـ یونپ (1984) انجام شده است، برخی از مولفه‌های اصلی بیابان زایی از جمله : 1) تخریب پوشش گیاهی، 2) تشدید فرسایش بادی و 3) گسترش شوری در بخش شمالی حوزه دشت یزدـ اردکان به وسعت تقریبی 327700 هکتار را از دو جنبه: وضعیت فعلی بیابانی شدن و استعداد طبیعی منطقه برای بیابانی شدن و بیابان‌زایی مورد مطالعه قرار داده است. پس از انجام مشاهدات و اندازه‌گیریهای صحرایی و آزمایشگاهی لازم، برای هر یک از سه فرآیند مزبور و از دو جنبه فوق الذکر نقشه‌هایی با مقیاس 50000 : 1 تهیه گردید. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که در در حال حاضر درجه تخریب پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه «شدید تا خیلی شدید»، گسترش شوری « متوسط تا شدید » و میزان فرسایش بادی «ناچیز تا متوسط» است در حالی که استعداد طبیعی این سه فرآیند به ترتیب « خیلی شدید»، « متوسط تا شدید» و « متوسط تا شدید» می باشد. دستورالعمل فائو ـ یونپ هر چند در نوع خود مفید و در مقایسه با سایر مدلهای موجود از جامعیت بیشتری بر خوردار است، لیکن خالی از اشکال نمی‌باشد . برخی از این اشکالات عبارتند ار : کمی نبودن برخی از معیارهای پیشنهادی آن، حساس نبودن برخی شاخصهای پیشنهادی به تغییرات جزیی (یا به عبارتی وسیع بودن دامنه اعداد کلاس محدودیت‌ها)، دشوار بودن یا قابل اندازه‌گیری نبودن بعضی از معیارهای ارزیابی، همسنگ نبودن معیارهای پیشنهاد شده برای فرآیندهای مختلف به ویژه از نظر تعداد.
سعید چوپانی؛ محمد خسرو شاهی؛ محمد غلامپور؛ خسرو میرآخورلو
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 17-26
چکیده
هر چند واژه بیابان برای اغلب دست‌اندرکاران، واژه آشنایی به نظر می‌رسد، اما محققان علوم محیطی از جنبه تخصصی خود تعاریف و ویژگیهای متفاوتی برای آن بر شمرده‌اند. در این مقاله قلمرو بیابانهای استان هرمزگان از جنبه زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به ویژگیهای زمین شناسی که در ایجاد و توسعه آنها موثر بوده‌اند، محدوده آنها نیز ...
بیشتر
هر چند واژه بیابان برای اغلب دست‌اندرکاران، واژه آشنایی به نظر می‌رسد، اما محققان علوم محیطی از جنبه تخصصی خود تعاریف و ویژگیهای متفاوتی برای آن بر شمرده‌اند. در این مقاله قلمرو بیابانهای استان هرمزگان از جنبه زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به ویژگیهای زمین شناسی که در ایجاد و توسعه آنها موثر بوده‌اند، محدوده آنها نیز تعیین شده است. برای این کار ابتدا با استفاده از نقشه‌های زمین شناسی 1:250000 ، 100.000 : 1 و 1.000.000: 1 سازمان زمین شناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، سازندهای زمین شناختی شور و تبخیری در محدوده استان شناسایی و در محیط GIS رقومی شده‌اند و تحت عنوان بیابانهای اولیه معرفی شده‌اند. با ترسیم شبکه زهکشی حوضه‌های آبخیز رودخانه‌هایی که حاوی سازندهای تبخیری بوده و سپس تعیین مناطق پایین دست سازندهای تبخیری که از طریق جریانهای سطحی به گچ و نمک آلوده شده‌اند، بیابانهای ثانویه استان تعیین گردیده است. از تلفیق دو لایه مذکور گسترش بیابانهای استان هرمزگان مشخص شده است. نتایج حاصل نشان داد که 8/36571 کیلومتر مربع، (1/53 درصد) از مساحت کل استان را بیابانهای زمین شناختی به خود اختصاص داده‌اند که 3/17293 کیلومتر مربع را بیابانهای اولیه و 5/19278 کیلومتر مربع را بیابانهای ثانویه تشکیل می دهند.
ابوالفضل اکبرپور؛ محمد باقر شریفی؛ هادی معماریان خلیل آباد
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 27-38
چکیده
اطلاعات موجود در نقشه های پوشش وکاربری اراضی در مدلسازیهای هیدرولوژیکی به منظور تخمین زبری سطح یا ضریب اصطکاک و غیره می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله هدف مقایسه دو روش جهت تهیه نقشه کاربری اراضی و پوشش با استفاده از تصاویر ماهواره لندست می باشد. پیش از استفاده از داده های ماهواره ای ابتدا تصحیحات رادیومتری و هندسی بر روی ...
بیشتر
اطلاعات موجود در نقشه های پوشش وکاربری اراضی در مدلسازیهای هیدرولوژیکی به منظور تخمین زبری سطح یا ضریب اصطکاک و غیره می تواند مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله هدف مقایسه دو روش جهت تهیه نقشه کاربری اراضی و پوشش با استفاده از تصاویر ماهواره لندست می باشد. پیش از استفاده از داده های ماهواره ای ابتدا تصحیحات رادیومتری و هندسی بر روی داده‌های ETM+ صورت گرفت. سپس با بازدید میدانی، طبقات مختلف کاربری وپوشش اراضی تعریف و نمونههای آموزشی انتخاب گردید. از کلیه باندها به جز باند 6 برای طبقه بندی استفاده شد. به دلیل دقت پایین کلاسهای طبقهبندی شده مناطق مسکونی وجاده این طبقات از فرآیند طبقه بندی حذف وجهت وارد کردن این طبقات در نقشه نهایی از لایههای اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده گردید. نتایج حاصل از ارزیابی صحت تصاویر طبقه بندی شده نشان داد که روش فازی با استفاده از سه لایه در طبقه بندی با صحت کلی 12/75 درصد وضریب کاپا 63/0 دارای بیشترین صحت و پس از آن روش فازی با دو لایه وحداکثر احتمال به ترتیب با صحت کلی 3/73 و 39/72 درصد وضریب کاپا 6/0 و 59/0 در رتبههای بعدی از نظر صحت قرار می گیرند.
حسین توکلی؛ امر علی شاهمرادی؛ علی اصغر پاریاب؛ عباسعلی فرهنگی
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 39-47
چکیده
مناطق پوشیده از شنهای روان در سطح وسیعی از کشور ایران ملاحظه می‌گردد که همواره تهدیدی برای ساکنین این مناطق بشمار می‌رود. بر روی این ماسه بادی‌ها گیاهانی ملاحظه می گردد که شناخت خصوصیات و ویژگیهای آنها برای تثبیت بیولوژیکی شنهای روان و مدیریت این گونه مناطق دارای اهمیت است. به همین منظور در این مطالعه نیازهای بوم شناختی آمودندرون ...
بیشتر
مناطق پوشیده از شنهای روان در سطح وسیعی از کشور ایران ملاحظه می‌گردد که همواره تهدیدی برای ساکنین این مناطق بشمار می‌رود. بر روی این ماسه بادی‌ها گیاهانی ملاحظه می گردد که شناخت خصوصیات و ویژگیهای آنها برای تثبیت بیولوژیکی شنهای روان و مدیریت این گونه مناطق دارای اهمیت است. به همین منظور در این مطالعه نیازهای بوم شناختی آمودندرون (Ammodendron persicum) شامل سازگاریهای اقلیمی با بررسی شرایط اقلیمی حاکم بر رویشگاه‌ها، وضعیت خاک با تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، فنولوژی با ثبت مراحل نمو گیاه، واکنش به قطع با انجام قطع یکسره و اندازه گیری میزان رشد بعدی، رابطه با گیاهخواران با مشاهده چگونگی چرای مستقیم دام از گیاه در رویشگاه، ثبت نحوه تجدید حیات گیاه از نظر شاخه زاد و دانه زاد بودن مورد مطالعه قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده آمودندرون گونه‌ای درختچه ای، شن دوست و دارای سن بین 10 تا 50 سال می باشد. از نظر فنولوژیکی رشد گیاه در زیرکوه قائن در نیمه دوم اسفند ماه آغاز، در اواسط اردیبهشت وارد مرحله گلدهی شده و تا اواخر خرداد ماه بذر آن می‌سد. دوام و سرسبزی آن در طول سال بستگی به میزان بارندگی سالیانه بستگی دارد. آمودندرون گونه‌ای مقاوم به خشکی است و در شرایط اقلیمی خشک با متوسط بارندگی سالیانه حدود 150 میلیمتر قادر به رویش است. تجدید حیات آن به دو صورت رویشی و زایشی است و در رویشگاه طبیعی بیشتر به فرم شاخه زاد مشاهده می گردد. دامهای چراکننده به طور معمول از سرشاخه‌های آن در اواخر پاییز و زمستان تعلیف می‌نمایند. در مجموع با توجه به ویژگیهای آمودندرون، حفظ آن در مناطق رویشی با اهمیت بوده و امکان بهره گیری از آن در سایر مناطق نیز وجود دارد.
احمد احمدی؛ عباسعلی سند گل
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 48-52
چکیده
با در نظر گرفتن فرسایش ژنتیکی وسیر قهقرایی پوشش گیاهی استفاده از روشهای احیا و اصلاح مرتع از جمله کپه کاری برای افزایش تولید علوفه مراتع امری ضروری است. ارزیابی مراتع گل آدم سلماس نشان دادکه بر اثر چرای سنگین و یکسره بسیاری از گونه‌های خوشخوراک در حال انقراض بوده و با بنیه و شادابی کم دیده می‌شوند. و برعکس گیاهان غیر خوشخوراک و ...
بیشتر
با در نظر گرفتن فرسایش ژنتیکی وسیر قهقرایی پوشش گیاهی استفاده از روشهای احیا و اصلاح مرتع از جمله کپه کاری برای افزایش تولید علوفه مراتع امری ضروری است. ارزیابی مراتع گل آدم سلماس نشان دادکه بر اثر چرای سنگین و یکسره بسیاری از گونه‌های خوشخوراک در حال انقراض بوده و با بنیه و شادابی کم دیده می‌شوند. و برعکس گیاهان غیر خوشخوراک و مهاجم به مقدار زیاد در مرتع دیده می‌شوند. در استان آذربایجان غربی حدود 3/2 میلیون واحد دامی مازاد بر تولید مراتع وجود دارد بنابراین استفاده ازعملیاتی که موجب افزایش علوفه گردد کاری ضروری است.به منظور بررسی اثر عملیات کپه کاری در بهبود وضعیت و تولید مرتع، ایستگاه گل آدم سلماس واقع در منطقة نیمه خشک سرد با متوسط بارندگی سالانه 8/325 میلیمتر انتخاب شد. برای تعیین وضعیت، ظرفیت و گرایش مراتع به ترتیب از روش چهار عاملی، قطع و توزین و ترازوی گرایش استفاده شد.در مراتع گل آدم سلماس از سال 1379تا سال 1383 عملیات کپه کاری با گونه‌های Agropyron cristatum، Agropyron desertorum ، Agropyron elongatum، Onobrychis sativa و Medicago sativa انجام گرفت. نتایج حاصل نشان داد که در محل عملیات کپه کاری وضعیت مراتع از خیلی ضعیف به ضعیف رسید و تولید از 78.4کیلوگرم در هکتار به 172.6 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت، میانگین پوشش گیاهی و درصد حفاظت خاک نیز از 20 درصد و 76 درصد در سال 1379 به ترتیب به 28 درصد و 86 درصد در سال 1383 رسید که اختلاف آنها معنی دار ( (P<0.05.بود.
ابراهیم رحمانی؛ علی اشرف جعفری؛ مجتبی ترکمان
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 53-61
چکیده
بمنظور مطالعه عملکرد و کیفیت علوفه در گونه علف گندمی (Agropyron cristatum L.) در مناطق نیمه استپی استان لرستان، 18 اکوتیپ در دو شرایط آبی و دیم مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلاف میان اکوتیپ‌ها برای عملکرد علوفه و درصد قابلیت هضم به عنوان یکی از مهمترین صفات کیفی معنی دار بود. در شرایط دیم اکوتیپ‌های 208S، 1727P12، 2087P10، 4056P4، 1727P7 و619S ...
بیشتر
بمنظور مطالعه عملکرد و کیفیت علوفه در گونه علف گندمی (Agropyron cristatum L.) در مناطق نیمه استپی استان لرستان، 18 اکوتیپ در دو شرایط آبی و دیم مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلاف میان اکوتیپ‌ها برای عملکرد علوفه و درصد قابلیت هضم به عنوان یکی از مهمترین صفات کیفی معنی دار بود. در شرایط دیم اکوتیپ‌های 208S، 1727P12، 2087P10، 4056P4، 1727P7 و619S با مجموع عملکرد 1451 تا 1774 کیلوگرم در هکتار در سال بیشترین ماده خشک علوفه تولید کردند که در میان آنها دو اکوتیپ 619S و 1727P12 دارای سازگاری بیشتری بودند و برای تبدیل دیمزارهای کم بازده به مرتع و احیاء و اصلاح مراتع مخروبه در شرایط آب و هوایی و بارندگی استان لرستان معرفی شدند. در شرایط آبی اکوتیپ‌های 208P10، 208S، 1727P7، 208P8، 1727P10 و 208P13 بیشترین عملکرد علوفه را داشتند که در میان آنها 208P8 و1727P7 به ترتیب با دارا بودن 6/17 و 5/17 درصد پروتئین خام از کیفیت علوفه خوبی برخوردار بودند. اکوتیپ 208P13 با متوسط عملکرد 1765 کیلوگرم در هکتار در محیط آبی دارای بیشترین درصد قابلیت هضم و پروتئین خام بود. اکوتیپ 529M به رغم دارا بودن بیشترین درصد قابلیت هضم و پروتئین خام، از لحاظ عملکرد علوفه بسیار ضعیف بود. در مقایسه بین میانگین دو محیط برای صفات کیفی نتایج نشان داد که متوسط درصد قابلیت هضم، درصد قندهای محلول در آب، درصد دیواره سلولی منهای همی سلولز ADF، درصد خاکستر در هر دو محیط تقریبا" یکسان بود، ولی درصد پروتئین خام در شرایط آبی بیشتر بود.
عباسعلی سندگل؛ محمد رضا چایی چی؛ انیس بیانی کلاگری
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، صفحه 62-68
چکیده
جهت انتخاب یونجه‌های یکساله پرمحصول برای کشت پاییزه در منطقه دشت گرگان سه گونه یونجه یکساله خارجی شامل Mdicago scutellata ، Medicago truncatula، Medicago littoralis و دوگونه یونجه بومی Medicago orbicularis و Medicago polymorpha در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار برای مدت سه سال در ایستگاه عراقی محله گرگان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که بسته ...
بیشتر
جهت انتخاب یونجه‌های یکساله پرمحصول برای کشت پاییزه در منطقه دشت گرگان سه گونه یونجه یکساله خارجی شامل Mdicago scutellata ، Medicago truncatula، Medicago littoralis و دوگونه یونجه بومی Medicago orbicularis و Medicago polymorpha در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار برای مدت سه سال در ایستگاه عراقی محله گرگان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که بسته به نوسان عوامل اقلیمی و نیز خصوصیات ژنتیکی گونهها عملکرد آنها در سالهای مختلف متفاوت بود و در مجموع گونه‌های حساس به سرما در سالهای با زمستانهای معتدل و پرباران توانستهاند از تولید بیشتری برخوردارشوند. گونه‌های مقاوم به خشکی و سرما از جمله گونه M. littoralis به رغم نوسان بارندگی و دما از ثبات تولیدی بیشتری برخوردار بود. در مجموع گونه رطوبت پسند و گرمادوست M.scutellata با عملکرد متوسط 2083 کیلوگرم در هکتار بالاترین تولید را به خود اختصاص داد و گونه M.polymorpha با منشاء بومی با عملکرد متوسط 1487 کیلوگرم در مقام دوم قرارگرفت. گونه‌های M.truncatua با عملکرد 3/1357 کیلوگرم، M.orbicularis با عملکرد 1067 کیلوگرم و M.littoralis با عملکرد 979 کیلوگرم در هکتار در رتبههای بعد قرار گرفتند.
