نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی اکبرزاده ¹
• محمدرضا مقدم ²
• عادل جلیلی ³
• محمد جعفری ²
• حسین ارزانی ²

¹ استادیار پژوهش مؤسسة تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.

² استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استاد پژوهش مؤسسة تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

عدم رعایت تعادل دام و مرتع و بهره‌برداری بیش از حد در بسیاری از مراتع ایران، موجب تخریب این منابع شده و صدمات جبران‌ناپذیری به پوشش گیاهی و خاک وارد نموده‌است. قرق به‌عنوان یکی از روشهای اصلاح مرتع در بهبود وضعیت این مراتع مؤثر می‌باشد. در این بررسی تأثیر قرق 24 ساله در تغییرات پوشش گیاهی مراتع منطقه کوهرنگ مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی‌ها در دو سال 1382 و 1383 انجام شده و از مؤلفه‌های گیاهی در داخل و بیرون قرق اندازه‌گیری بعمل آمد. نتایج نشان دادند که کل پوشش تاجی گونه‌ها در داخل قرق به‌طور معنی‌دار زیادتر از بیرون قرق بود P<0.01)). پوشش گندمیان و پهن‌برگان علفی در داخل قرق بیشتر P<0.01)) ولی پوشش بوته‏ای‏ها با بیرون قرق تفاوت معنی‌دار نداشت (P>0.05). بیش از نیمی از پوشش تاجی داخل قرق را گونه‌های کلاس‌ I و II و حدود 95 درصد پوشش بیرون قرق را گونه‌های کلاس III  تشکیل می‌دادند. تقریباً بیشتر گونه‌های علفی کلاسI و II در بیرون قرق کم و یا ‌نایاب بوده و پوشش آنها به‌طور معنی‌دار کمتر از داخل قرق بود. گونه‏های Klucia odoratassima ،Scorzonera calyculataو Delphinium cyphoplectrum به‌ترتیب بیشرین مقدار پوشش را نسبت به بقیه پهن برگان علفی در داخل قرق دارا بودند. در مجموع حدود 38 درصد تولید داخل قرق و حدود 2/1 درصد تولید بیرون قرق به گونه‌های کلاس‌های I و II تعلق داشت. زادآوری در تعداد کمی از گونه‌ها مشاهده شد و بیشترین مقدار زادآروی درگونه Astragalus adscendens و در بیرون قرق ثبت شد. در داخل قرق بقایای گیاهی زیادتر از بیرون قرق و خاک لخت کمتر از آن بود P<0.01)). وضعیت مرتع در داخل قرق خوب و در بیرون آن خیلی فقیر بود. به‌طور کلی قرق موجب افزایش گونه‌های علوفه‌ای گردیده و مزایای یک مرتع خوب را در شرایط تخریب روز افزون مراتع منطقه، بیشتر به نمایش گذاشت.
 

کلیدواژه‌ها

• پوشش تاجی
• تراکم
• ‌ قرق
• تولید
• بقایای گیاهی
• ‌ کوهرنگ

عنوان مقاله [English]

Vegetation dynamic study of Kuhrang exclosure

نویسندگان [English]

• Morteza Akbarzadeh ¹
• Mohammed Reza Moghadam ²
• Adel Jalili ³
• Mohammad Jafari ²
• Hossein Arzani ²

¹ Assistant Professor of Forests and Rangelands Research Institute of Iran.

² Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

³ Research Professor of Forests and Rangelands Research Institute of Iran

چکیده [English]

The pressure of livestock grazing and overall utilization of rangelands have caused vegetation and soil degradation in many natural rangelands of Iran. Grazing prevention is one of the rangelands rehabilitation methods, which is effective in renovation of rangelands. The effect of 24 years of grazing protection were studied on vegetation dynamics of Kuhrang region, in two years growing seasons (2003 and 2004). Parameters from rangelands characteristics were collected and analyzed. Results showed that after 24 years livestock exclusion in Kuhrang, total inside canopy cover was higher than outside (P<0.01). Grasses and forbs were higher inside than outside (P<0.01), but shrubs were not significantly different (P>0.05). Over half of inside canopy cover belonged to decreasers and increasers, which were little or negligible outside of exclosure and 95 percent of outside plant composition belonged to invaders. Most desirable species had greater inside cover than outside(P<0.01). Klucia odoratassima, Scorzonera calyculataand Delphinium cyphoplectrumhad greatest inside canopy cover, than other forbs. More than half of inside and 95 percent of outside cover referred to decreasers and increasers. Approximately 38 and 1.2 % of inside and outside forage production belonged to decreasers and increasers respectively. Regeneration was higher outside of exclosure in Astragalus adscendens, in first year. Litter was higher inside and bare soil outside the exclosure (P<0.01). Inside and outside range condition  was good and very poor, respectively.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• semi-arid rangelands
• Canopy Cover
• prodution
• Density
• Exclosure
• Kuhrang