نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین ارزانی ¹
• جواد معتمدی ²
• فیروزه مقیمی نژاد ³
• رضا سیاه منصوری ⁴

¹ استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

² استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ایران

³ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، خرم‌آباد، ایران

چکیده

تعیین کیفیت علوفه که به عنوان توانایی علف‌های مرتعی در فراهم کردن سطح مطلوب عملکرد دام تعریف می‌شود، یکی از نیازهای اساسی در مدیریت صحیح مراتع محسوب می‌گردد. در تحقیق حاضر، کیفیت علوفه پنج گونه مرتعی Astragalus remotijugus، Hordeumbulbosum ، Onobrychis melanotricha، Phlomis persicaوPicris sterigosaکه از گونه‌های مهم مورد چرای گوسفند نژاد لری لرستان در مراتع زاغه لرستان می‌باشند، در سه مرحله رشد (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در سال 1389 مورد بررسی قرار گرفت. در هر مرحله 3 نمونه و برای هر نمونه حداقل 5 پایه گیاهی به روش کاملاًً ‌تصادفی قطع گردید. سپس نمونه‌ها در هوای آزاد خشک و آسیاب شدند. مقادیر پروتئین خام (CP) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) نمونه‌ها در آزمایشگاه اندازه‌گیری و مقادیر هضم‌پذیری ماده خشک (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) گونه‌ها، توسط روابط پیشنهادی برآورد شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل گونه و مرحلة رشد در تمامی شاخص‌های کیفیت علوفه در سطح 5 درصد دارای اختلاف معنی‌دار است و کیفیت علوفه گونه‌های مورد بررسی در مراحل مختلف رشد با همدیگر متفاوت است. با پیشرفت مراحل رشد، در اثر کاهش مقدار پروتئین خام، هضم‌پذیری ماده خشک و انرژی متابولیسمی، از کیفیت علوفه کاسته می‌شود. بیشترین مقدار پروتئین خام (17/18 درصد) متعلق به مرحله رشد رویشی گونه Phlomispersicaو کمترین مقدار مربوط به مرحله بذردهی گونهHordeum bulbosum  است. بیشترین مقدار هضم‌پذیری (44/66 درصد) و انرژی متابولیسمی (30/9 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) مربوط به مرحله رشد رویشی گونه Onobrychismelanotricha و کمترین مقدار هضم‌پذیری (65/42 درصد) و انرژی متابولیسمی (25/5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک) مربوط به مرحله بذردهی گونه Picrissterigosa می‌باشد. میانگین مقادیر پروتئین خام گونه‌ها در مراحل مختلف رشد در واحد وزن پوشش گیاهی مراتع منطقه بترتیب عبارت است از؛ 22/16، 43/12 و 01/10 درصد که در هر سه مرحله، بالاتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (7 درصد) برای تامین نیاز روزانه یک واحد دامی است. همچنین میانگین مقادیر هضم پذیری گونه‌ها در واحد وزن پوشش گیاهی در مراحل مختلف رشد به ترتیب؛ 73/63، 06/56 و 77/51 درصد می‌باشد که در تمامی مراحل رشد، بالاتر از سطح بحرانی آن (50 درصد) برای نیاز نگهداری واحد دامی است. مقادیر انرژی متابولیسمی نیز در مراحل مختلف رشد به ترتیب عبارت است از؛ 77/8، 53/7 و 80/6 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک که مقدار آنها در مرحله رشد رویشی، بیشتر و در مرحله گلدهی و بذردهی، کمتر از مقدار تقریبی سطح بحرانی آن (8 مگاژول) برای تامین نیاز نگهداری روزانه یک واحد دامی است. نتیجه‌گیری می‌شود که مراحل رشد رویشی و گلدهی گیاهان قادر به تامین نیاز پروتئینی و انرژی متابولیسمی واحد دامی می‌باشند، ولی در مراحل پایانی رشد، قادر به تامین نیاز پروتئینی واحد دامی نخواهد بود که منجر به کاهش عملکرد دام در مرتع خواهد شد. بنابراین به منظور حفظ حالت نگهداری دام و بازده اقتصادی گله در مراحل پایانی رشد مرتع، استفاده از مکمل‌های غذایی توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت علوفه
• مراحل رشد
• مراتع زاغه لرستان

عنوان مقاله [English]

Forage quality of five main forage species at different growth stages in rangelands of zagheh region of Lorestan

نویسندگان [English]

• hosein arzani ¹
• Javad Moetamedi ²
• Firoozeh Moghimi nejad ³
• reza siahmansour ⁴

چکیده [English]

In the present study, the forage quality of five range species including Astragalus remotijugus, Hordeum bulbosum, Onobrychis melanotricha, Phlomis persica, and Picris sterigosa were evaluated in 2010. At each phenological stage, three samples and for each sample, at least five species were cut randomly. Then samples were air-dried and grinded. The amount of crude protein (CP) and acid detergent fibers (ADF) was measured in laboratory then dry matter digestibility (DMD) and metabolism energy (ME) was evaluated by the proposed equations.Our results showed that the interaction effect of species and growth stage was significant for the forage quality traits studied (p<0.05) and the forage quality of the species study species varied at different growth stages. The highest amount of crud protein (18.17 %) was related to the vegetative growth stage of Phlomis persica, and the lowest amount was related to the seeding stage of Hordeum bulbosum. The highest level of digestibility (66.44 %) and metabolisable energy (9.30 MJ/KgDM) was measured for the vegetative growth stage of Onobrychis melanotricha, and the lowest amount of digestibility (42.65 %) and metabolisable energy (5.25 MJ/KgDM) was related to the seeding stage of Picris sterigosa. It is concluded that vegetative growth and flowering stages are able to provide the protein requirements and metabolizable energy for the animal unit; however, the final stages of growth is unable to meet the protein requirements, leading to  reduced animal performance in the rangeland.. Therefore, the use of supplements in the final stage of growth is recommended for livestock maintenance and the economic efficiency of herd.

کلیدواژه‌ها [English]

• forage quality
• growth stages
• rangelands of Zagheh region in Lorestan